တၢင်းပဵၼ် ၵႃႇလ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19

ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွတ်ႈထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်မေႃၽႄႈၸပ်း ဢၼ်လႆႈပဵၼ်ယွၼ်ႉ မူင်ႈမႅင်းၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ၊ ဢၼ်မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းမိူၼ်ၵၼ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး SARS, MERS လႄႈ ၶဝ်ႈပႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵတ်းၶဝ်ႈလိုၵ်ႉၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မူင်ႈမႅင်းဢၼ်ၼႆႉ လႆႈၼႄႉၼွၼ်းမၵ်းမၼ်ႈ မိူဝ်ႈ တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 2019၊ ဢၼ်လႆႈၽႄႈၸွတ်ႇၵႂႃႇတင်း ၵမ်ႇၽႃႇၼၼ်ႉသေ ထိုင် မၢတ်ႉၶျ် 2020 မႃး လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် ၵႃႇလ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပႆႇလႆႈႁူႉ လွင်ႈတၢင်း တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၼမ်ၼမ်သေတႃႉ လွင်ႈၽႄႈၸပ်းမၼ်းတႄႉ ဢေႇသေ ၼၢဝ်ၵတ်းၶဝ်ႈလိုၵ်းရႃႇသီႇ လႄႈ ၸၢင်ႈၽႄႈၸပ်းငၢႆႈလိူဝ်သေ SARS လႄႈ MERS ယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူၼ်းၵႄႇ လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းမီး တၢင်းပဵၼ်ပိုၼ်ႉလင်ၼႆႉ သၢႆငၢႆတေၸၢင်ႈတိူဝ်းႁုၵ်းႁၢႆႉ ၶဝ်ႈပႃး လွင်ႈလူႉလွင်ႈတၢႆယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၸိူဝ်းပၢႆးယူႇလီ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေၵေႃႈ လႆႈလူႉလႆႈတၢႆယူႇ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၸိူဝ်းမီး လွင်ႈတိတ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဢိတ်းဢွတ်းၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ၽွၼ်းမၼ်း ၸၢင်ႈယွၼ်ႉၵႂႃႇၶၢဝ်းယၢဝ်းယဝ်ႉ။

တွၼ်ႈတႃႇႁႄႉၵင်ႈလႆႈ လွင်ႈၽႄႈၸပ်း မူင်ႈမႅင်းၼၼ်ႉၼႆ လႆႈတမ်းဝၢင်း လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ ၵူၼ်းၶီႇ ဢမ်ႇပေႃးမီးလႄႈသင် ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ ၶေႃႈပူင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈလႄႈသင် ၸိူဝ်းပဵၼ် တႄႇဢဝ် ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် တၢင်ႇၵူၼ်း ဢၼ်ၵႂႃႇတီႈၵႆ တေႃႇပေႃးထိုင် ရူတ်ႉပၢသ်ႉ ပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ယွၼ်ႇယွမ်းၶၢဝ်းတၢင်း ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈဢိုတ်းပႅတ်ႈလုမ်းလုမ်းယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇႁႃႈႁၼ်သဵၼ်ႈတၢင်း တႃႇပွၵ်ႈၶိုၼ်းမိူဝ်း မိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆၸိုင် ၵပ်းသိုပ်ႇၸူး လုမ်းၽွင်းတၢင်မိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၶွၼ်းသူလဵတ်ႉ လႄႈ။

ယွၼ်ႉ လွင်ႈၽႄႈၸွတ်ႇ တၢင်းပဵၼ်သေ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၵႃႈတီႈၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ထုၵ်ႇပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ပေႃးဢမ်ႇလူဝ်ႇၼႃႇၼႃႇ ယႃႇပေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ တႃႇႁႂ်ႈဝႄႈလႆႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်၊ လွင်ႈၶင်တူဝ် ဢမ်ႇၼၼ် တေလႆႈပႂ်ႉထႃႈ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢၼ်မၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉ လႄႈ လွင်ႈယႃႉပႅတ်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်းသၢႆၵၢၼ်မိၼ်။ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၵုမ်းၵမ်လႆႈ မူင်ႈမႅင်း ၼၼ်ႉ ၶဝ်ယွၼ်ႇယၢၼ်းပၼ် လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း တႃႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼႆသေတႃႉ လူဝ်ႇလႆႈၽင်ႇၸႂ်ထွမ်ႇ ၶၢဝ်ႇၶိုတ်းမိူဝ်ႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈတၢင်းၶႆႈၸႂ်လႄႈ လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း - ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လွင်ႈယွၼ်ႇယွမ်းပၼ်ၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈၶိုၼ်း ႁူတ်ႉႁႅင်းမႃးၶိုၼ်း။ တီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ဝႄႈ တီႈၵူၼ်းၵိုၼ်း။ ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ တႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵူၺ်း၊ မၼ်းပဵၼ်ပႃး တွၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေထူပ်းၺႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးလွင်ႈလူဝ်ႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼႆ၊ သုပ်းၽႃႈတူမ်းၼႃႈ သေ ႁဵတ်းလွင်ႈၵႅတ်ႇၵင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်မေႃၸပ်းၵၼ် - ၵမ်းၵမ်းၵႆႉသုၵ်ႈမိုဝ်း၊ ဝႄႈ လွင်ႈဢဝ်မိုဝ်း တိူဝ်ႉၸမ်ႈတီႈၼႃႈ၊ ပေႃးဢႆ လႄႈ ၶီႈၸၢမ်ၸိုင်ႈ ဢဝ်ငွၵ်းသွၵ်ႇသေ ဢမ်ႇၼၼ် ၸေႈၸဵတ်ႉသေႁႄႉတူမ်းသေ ဝႄႈလွင်ႈ ယူႇၸမ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၼၢဝ် ၵူၼ်းဢမ်ႇယူႇလီ။ မိူဝ်ႈပႆႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ လူတူၺ်း လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၸိူဝ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်း လႄႈ လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း ၸိူဝ်းတမ်းဝၢင်းဝႆႉ တီႈၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇပတ်ႉပိုၼ်ႉ။ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉတႃႇ လွင်ႈယႃႉပႅတ်ႈ၊ လွင်ႈဢိုတ်းၵၢၼ်ငၢၼ်း လႄႈ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ၵူႈမဵဝ်းၵူႈဢၼ်၊ ဢၼ်တေၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈလႆႈ ၶၢဝ်းလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈၼၼ်ႉ။ ဝၢႆးသေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းယဝ်ႉ၊ လူလွမ်ပႂ်ႉတူၺ်း ပၢႆးယူႇလီၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈ ဝူၼ်ႉတႃႇ ယူႇသဝ်းႁင်းၶေႃ တႃႇ သွင်ဝူင်ႈ၊ ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ဝႄႈလႆႈ လွင်ႈဢဝ်တၢင်းပဵၼ် ၽႄႈၸပ်းၸူး ၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ

ၸဵမ်မိူဝ်ႈတေပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းႁူဝ်သိပ်းလၢၼ်ႉမၼ်း လႆႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်သေ ၵူၼ်းလႆႈတၢႆ လၢၼ်ႉပၢႆ။ ဢိင်ၼိူဝ် ၸိုင်ႈမိူင်း လႄႈ ၼႃႈလိၼ်သေၵေႃႈ သၢႆငၢႆမၼ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈယူႇ ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉ ၵုမ်းၵမ်လႆႈ မူင်ႈမႅင်း ဢွင်ႇဢွင်ႇမၢၼ်မၢၼ်သေ မၼ်းၵိုတ်းလွင်ႈသိုပ်ႇၽႄႈ ဢိတ်းဢွၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် တိုၼ်းဢမ်ႇမီးသေဢိတ်းယဝ်ႉ။ တၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉ လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ တိူဝ်းယႂ်ႇမႃး ၶၼ်ၶၼ်ၽႂ်းၽႂ်းသေ ဢမ်ႇပႆႇမီးသဵၼ်ႈတၢင်းဢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း တွၼ်ႈတႃႇ ၵုမ်းၵမ်ၶဝ်လႆႈ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ မီးၼႂ်းၵႄႈမၼ်း၊ ၵမ်ႉဢေႇ ဢမ်ႇၼၼ် ပႂ်ႉတူၺ်းတူင်ႇဝူင်း ဢၼ်ၽႄႈတိုၼ်း လႄႈ မီးလွင်ႈတၢင်းသႂ်ႇဢဵၼ်သႂ်ႇႁႅင်း တႃႇႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်း။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၵုမ်းၵမ်လႆႈ တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆသေတႃႉ တီႈၼၼ်ႈၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈတိုၼ်းမီး ၽေး လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်းယူႇ။ ၽေးၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ တေၸၢင်ႈယွၼ်ႇယွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈသမ်းယႃႈႁႄႉတၢင်းပဵၼ်၊ လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ တိုၵ်းသူၼ်းၼင်ႇ ႁႂ်ႈသုပ်း ၽႅၼ်ႇတူမ်းၼႃႈ၊ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ဢၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်ဝႆႉတင်း လွင်ႈၸွႆးႁွႆးသၢႆၵပ်းသိုပ်ႇ လႄႈ လွင်ႈၶဝ်ႈၵႄႈတၢင်ႇၸိူဝ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈမုင်ႈမွင်းဝႆႉၼၼ်ႉတႄႉ တေၸၢင်ႈပဵၼ်ယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

တီႈ မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ မိူင်းၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းမူႇၵုၼ် ပၸိၽိၵ်ႉၼၼ်ႉ ၵုမ်းၵမ်လႆႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် လီလီငၢမ်းငၢမ်းသေ ႁူမ်ႈဝႃႈ ယွၼ်ႇယွမ်းပၼ် လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းၼႆသေတႃႉ ပေႃးတေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉလိုဝ်ႈၸႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈႁဵတ်းၸွမ်း ၶပ်ႉမၢႆ လွင်ႈယူႇႁၢင်ႇၵၼ်ၵူၺ်း။ တွၼ်ႈတႃႇတေတုမ်ႉတေႃႇၶိုၼ်း လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်းၼၼ်ႉ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် လွၵ်ႉတွင်း ၵေႃႈ တေၸၢင်ႈၶိုၼ်းမီးလႆႈယူႇ။ မိူင်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်တႄႉ ဢၼ်လႆႈထူပ်းၺႃးယူႇၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်တိုၵ်ႉၽႄႈၸပ်း ယူႇ ၼႂ်းၵႄႈလွင်ႈၵုမ်းၵမ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သၢႆငၢႆပိူင်ပဵၼ် ယူႇတီႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃး တီႈ ပွတ်းတွၼ်ႈလူင် ႁင်း လိုမ်ဢႃႇၾရိၵၼ်ႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈမီး လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း တႃႇၵူတ်ႇထတ်းလႄႈ သၢႆငၢႆမၼ်း ဢမ်ႇၸႅင်ႈလႅင်းလီ။ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၵူတ်ႇထတ်းလႆႈၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉ ၸိူဝ်းဢၼ်မီးတီႈ လူမ်ၸမ်ၽေး၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်မၢၼ်ႇမၼ်းၼႆႉ တေၸိူဝ်းၼမ်လိူဝ်သေ ဢၼ်ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဝႆႉ ပဵၼ်တၢင်းၵၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။ မိူင်းတင်းၼမ်ၼႆႉ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၶဝ်လႄႈ တၢင်းယၢမ်ႈ တၢင်ႇလၢတ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ တေပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ယူႇ။ ယွၼ်ၼၼ်လႄႈ လွင်ႈၼိူင်းၵၼ်တူၺ်း ၸွမ်းၼင်ႇ ႁူဝ်ၼပ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ဝႆႉ ၸိူဝ်းၶဝ် တၢင်ႇလၢတ်ႈမႃး လႄႈ တီႈ ဢွင်ႈတီႈ တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်တိူဝ်းပဵၼ်မႃးၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈလၢတ်ႈလႆႈ တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈသပ်းလႅင်းၼႄ လွင်ႈတၢင်းမၼ်းလႆႈလီလီ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် လႆႈယွမ်းမႃး တီႈ မိူင်းယူးရူပ်ႉ မိူဝ်ႈၶၢဝ်းမႆႈ ပီ 2020 လႄႈ 2021 ၼၼ်ႉၼႆသေတႃႉ မၼ်းမီးဝႆႉလွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ႁႂ်ႈၽႄႈတိုၼ်း ၸွမ်းရႃႇသီႇၼႃႈၾႃႉယူႇ (တီႈ ယူႇဢႅတ်ႉ တႄႉ ၽွင်းၶၢဝ်းမႆႈ 2020 ၼၼ်ႉ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် တိုၵ်ႉသုင်ဝႆႉယူႇ)။ မိူင်းၵမ်ႉၼမ် ၼပ်ႉသွၼ်ဝႆႉဝႃႈတႄႉ ပေႃးတၢင်ႉလူမ်းမႆႈတူၵ်းလူင်းၼႆ လွင်ႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် တေၶိုၼ်ႈသုင်မႃး လႄႈ သွၼ်ႇလွင်ႈပိၼ်ႈၽူၼ်မၼ်းသေၵေႃႈ လူဝ်ႇဝူၼ်ႉ လွင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉယူႇ။

မိူင်း မိူၼ်ၼင်ႇ ဢိတ်ႇသရေး၊ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ မိူင်းၸိူဝ်းမီးတီႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ယူးရူပ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈၸတ်းၵၢၼ်တႃႇ သမ်း ယႃႈႁႄႉၵင်ႈ ပၼ် ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ဢၼ်ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၼမ်ႉသုင်ၼၼ်ႉသေၵေႃႈ ၶဝ်ၵုမ်းၵမ်လႆႈမႃး ႁႂ်ႈၽွၼ်းႁၢႆႉမၼ်း ပဵၼ်တီႈဢေႇသုတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မိူင်းတၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉ တိုၵ်ႉလႆႈၸိုၼ်ႇႁဵတ်း တႃႇလႆႈယႃႈႁႄႉၵင်ႈ တႃႇႁႂ်ႈမၼ်းၵုမ်ႇထူၼ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းတင်းသဵင်ႈသေ တွၼ်ႈတႃႇ ပိုၼ်ၽႄႈယႃႈႁႄႉၵင်ႈ မိူဝ်ႈလဵဝ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပိူင်ပိုၼ်ႉထၢၼ်မၼ်း တိုၵ်ႉႁဵင်းဢေႇဝႆႉယူႇ။

ၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈလၢမ်းဝႆႉ တၢင်းပဵၼ်ၸိူဝ်းတေပဵၼ်မႃး

လၵ်ႉၵၼႃႇၽၢင်ႁၢင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ်ၼမ်တႄႉ လူမ်းၼၢဝ်ၶိုင်ႈ၊ ဢႆႇ၊ ဢမ်ႇမီးၸႂ် ၶႂ်ႈၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် လႄႈ ႁိူဝ်ႉမွႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉ ထူၺ်ႈၸႂ်ယၢပ်ႇ၊ ဢေႃႉ၊ ႁၢၵ်ႈ၊ တွင်ႉၵႂႃႇ၊ ၶီႈၶၢၵ်ႇဢွၵ်ႇ၊ ၼိူဝ်ႉၼူၸဵပ်း လႄႈ ဢၢႆသႅဝ်ႁၢႆ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပဵၼ်မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်လၵ်ႉၶၼႃႇ တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဢၼ်မိူၼ် ၵတ်းၶဝ်ႈလိုၵ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပၼ်ႁႃသွႆႉလင် ဢၼ်ပဵၼ်ႁၢဝ်ႁႅင်းၼႆႉ ပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈ၊ လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွတ်ႇထူၺ်ႈၸႂ် လႄႈ ဢမ်ႇၵႅၼ်ႇဢမ်ႇၶႅင်း (ဢမ်ႇၼၼ်) တၢႆ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈထၢင်ႇႁၢင်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇၼႄလၵ်ႉၶၼႃႇသင်ၵေႃႈ ၸၢင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉ။ ၵမ်ႉပႃႈၼၼမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇယူတ်းယႃသေၵေႃႈ ၶိုၼ်းၶႅၼ်းမႃးသေ မၢင်ၸိူဝ်းတႄႉ ၼၢဝ်ႁႅင်းႁႅင်းယဝ်ႉ။ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်သေ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်တၢႆၼႆႉ မီး 0.5 တေႃႇ 1 ႁူဝ်ပၢၵ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်တင်း ပတ်ႉပိုၼ်ႉၵမ်ႇၽႃႇဝႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉဢၼ်လႆႈတၢႆၵႂႃႇ ဢၼ်လႆႈၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ မိူဝ်ႈ ဢေႃးၵၢတ်ႉ 2020 ၼႆႉ မီးၵႂႃႇ 3.65% ယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢိင်ၼိူဝ် လွၵ်းလၢႆး လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းသေၵေႃႈ တေၸၢင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ယူႇ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းၸိူဝ်းလႆႈတၢႆၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢႃႇယုယႂ်ႇၵမ်ႉၼမ်သေ လုၵ်ႉဢွၼ်ႇတႄႉ ပဵၼ်ၵမ်ႉဢေႇယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းႁူႉ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ မီးၼမ်မႃးလႄႈသင် ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၸၢင်ႈလႆႈ လွင်ႈယူတ်းယႃ တဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတၢႆ လႆႈယွမ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 လႄႈ ၽေးႁၢႆႉၸႃႉဢၼ်မႃးၸွမ်းတင်းလင်မၼ်းၼႆႉ ၵႆႉပဵၼတီႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈဢႃႇယုယႂ်ႇ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈ ဢၼ်ႁႅင်းတူဝ်ဢေႇ ဢမ်ႇၼၼ်၊ ၸိူဝ်းမီး လူမ်းႁူဝ်ၸႂ်၊ တၢင်းပဵၼ်ယဵဝ်ႈဝၢၼ်၊ တၢင်းပဵၼ်လိူတ်ႈသုင်၊ တၢင်းပဵၼ် တီႈ လွတ်ႈထူၺ်ႈၸႂ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢဝ်း လႄႈ ၶႅၼ်ႇသႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႄႉ ႁူမ်ႈဝႃႈလႆႈႁၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်သေတႃႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ပဵၼ်မဵဝ်း ႁႅင်းဢူၼ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပၢၼ်ၵၢင်သေ ဢၼ်ႁၼ်ၸႅင်ႈလီတႄႉ ပဵၼ် ၼမူဝ်းၼီးယႃးယဝ်ႉ။

လွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈၺႃး ဝၢႆးရႅတ်ႉ လႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် တေဢွၵ်ႇမႃးၼႆႉ ၼႂ်းၵႄႈ (ၵမ်ႉၼမ် 2 ဝၼ်းတေႃႇ 4 ဝၼ်း) ၼၼ်ႉ တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈၸပ်း ၼႂ်းၵႃႈ သၢမ်ဝၼ်းဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉသေ ဢမ်ႇၼႄလၵ်ႉၶၼႃႇၵေႃႈ ၸၢင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၶိုၼ်းၶႅၼ်းမႃးၼႆႉ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၶဝ်မီးႁႅင်းၵမ်ႉလႆႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆသေတႃႉ ႁႅင်းၵမ်ႉတူဝ်ၼႆႉ တေၵမ်ႉလႆႈႁိုင်တၢၼ်ႇႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇလႆႈႁူႉ ၸႅင်ႈၸႅင်ႈလႅင်းလႅင်း။ လွင်ႈၶိုၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ မၼ်းဢူၼ်ႈသေ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ဢွၼ်တၢင်းၼႆသေတႃႉ လၢႆမၢႆထိုင်ဝႃႈ ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ထႅင်ႈ လၢႆပွၵ်ႈၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းၶိုၼ်းၶႅၼ်းမႃးၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပႆႇလႆႈႁူႉၽွၼ်းၸူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢဝ်းၼႆသေတႃႉ တီႈၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၶိုၼ်းၶႅၼ်းမႃးၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ် ႁႅင်းႁဵတ်းၵၢၼ်ပွတ်ႇ ယွမ်းလူင်ၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ လၵ်ႉၶၼႃႇ ဢၼ်ၶိုၼ်းၶႅၼ်းမႃးတီႈ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ မၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် ၵႃႇဝႃႇသႃႇၵီႇ၊ တၢင်းပဵၼ်ၵေႃႈ မၼ်းၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ဢၼ်ၸၢင်ႈပဵၼ် thrombosis ၼၼ်ႉယူႇ။

လွင်ႈႁႄႉၵင်ႈ

ၶေႃႈၸီႉသင်ႇ လွင်ႈသုပ်းတိုဝ်း-ၽႃႈတူမ်းၼႃႈ ဢၼ်မႃးတီႈ ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီႇလုမ်ႈၾႃႉ (ၼဵၵ်းၶလိၵ်ႉသေ တူၺ်းလႆႈဢၼ်ယႂ်ႇ)

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တင်းၼမ် တီႈၼႂ်း ပတ်ႉပိုၼ်ႉ ၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ လႆႈပၼ် တၢင်းၶႆႈၸႂ် ၵူၼ်းမိူင်းၽႂ်မၼ်း ဝႃႈ ၽွင်းၼႂ်းၵႄႈၵၢင် တၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလ ၼႆႉ ပေႃးဢမ်ႇလူဝ်ႇၼႅၼ်ႇဢႃးလႃး ယႃႇပေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၼႆယဝ်ႉ။ ၽူႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸိူဝ်းဢႃႇယုယႂ်ႇ လႄႈ ၸိူဝ်း မီးပိုၼ်ႉထၢၼ် သၢႆငၢႆပၢႆးယူႇလီ ၸိူဝ်းၼႆႉ တိူဝ်းမီးၽေး လႄႈ ထုၵ်ႇလီဝႄႈ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း မဵဝ်းတေပဵၼ် ၽေးတွၼ်ႈတႃႇၶဝ်၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ်တင်းႁိုင်၊ ဢႅဝ်ႇလႄႇ တီႈၵူၼ်းၵိုၼ်း၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ႁိူဝ်းၶရုတ်ႉ၊ ႁူမ်ႈဝႃႈ မီးၽၢႆႇၼွၵ်ႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၵေႃႈ လီလႆႈဝႄႈယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်လႆႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ၵမ်ႉပႃႈၼမ် ၶဝ်ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇၽိုၵ်းႁဵတ်းတၢင်းယၢမ်ႈ လွင်ႈတူဝ်ၶိင်း ယူႇႁၢင်ႇၵၼ် (ဢမ်ႇၼၼ် ယူႇႁၢင်ႇ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း)။ ပွင်ႇဝႃႈတႄႉ တင်းၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းသေ ႁႂ်ႈယူႇႁၢင်ႇၵၼ် ယူႇယၢၼ်ၵၼ် တီႈဢေႇသုတ်း 6 ထတ်း (2 မီႇတႃႇ)သေ ဝႄႈ လွင်ႈယူႇသဝ်းပဵၼ်မူႇပဵၼ်ၸုမ်း။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈတိုၵ်းသူၼ်း ဢၼ်ၶႂ်ႈႁႂ်ႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁဵတ်းတႄႉၵေႃႈ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ၶႂ်ႈႁႂ်ႈယူႇတီႈႁိူၼ်းသေႁဵတ်းၵၢၼ်၊ ဝႄႈလွင်ႈၵူၼ်းပဵၼ်မူႇပဵၼ်ၸုမ်း လႄႈ ပေႃးဢမ်ႇလူဝ်ႇၼႅၼ်ႇဢႃးလႃး ယႃႇပေဢွၵ်ႇတီႈႁိူၼ်း။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇဢမ်ႇပဵၼ်ၼႆၵေႃႈ တင်းၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းသေ ယူႇသဝ်းႁႂ်ႈယၢၼ် တီႈဢေႇသုတ်း 2 မီႇတႃႇ (6 ထတ်း)။ ဢွင်ႈတီႈတင်းၼမ်ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈမီး လွင်ႈၶိုင်ပွင်ဝႆႉၸိူင်ႉၼႆ။ တီႈဢွင်ႈတီႈၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈၵူၼ်းပဵၼ်မူႇပဵၼ်ၸုမ်း၊ လွင်ႈပဵၼ်မူႇပဵၼ်ၸုမ်းသေ ၸုတုမ်ၵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈလုၵ်ႉတီႈၼႂ်းလူမ်း လႄႈ တီႈ ၶူဝ်းၶွင်သေၵေႃႈ ၽႄႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်၊ လႆႈႁၼ်လၵ်းထၢၼ်ဝႃႈ ဢမ်ႇၼႄၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်သင်သေၵေႃႈ ၽႄႈၸပ်းယဝ်ႉ။ ႁႂ်ႈၸွမ်းပၼ်ၼင်ႇ လၢႆးၵႅတ်ႇၵင်ႈ ၼၢဝ်ၵတ်းၶဝ်ႈလိုၵ်ႉ။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ တေၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ-

ပေႃးၵႂႃႇတီႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵူၼ်းတင်းမၼ် တီႈဢၼ်တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်းၼၼ်ႉ သုပ်း ၽႃႈတူမ်းသူပ်းသေ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ တႃႇယူႇႁၢင်ႇၵၼ် (မိူၼ်ၼင်ႇ ၵႃႈတီႈ လၢၼ်ႉ လႄႈ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ်)။ ပေႃးဝႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းလႆႈ ဢႃႇယု 60 ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်၊ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်း ဢၼ်မီးသၢႆငၢႆတၢင်းပဵၼ်၊ ၸိူဝ်းဢၼ်ထုၵ်ႇထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ တေႃႉသူင်ႇတၢင်းပဵၼ် လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ယူႇၸမ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ႁႂ်ႈၸႂ်ႉ ၽႃႈတူမ်းသူပ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈ ပၢႆးယႃႈယႃ။ လွင်ႈသုပ်းၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼႆႉ တီႈမၢင်မိူင်း မၢင်ဝဵင်းၼႆႉ တိုၼ်းလူဝ်ႇလႆႈႁဵတ်း တွၼ်ႈတႃႇ ယွၼ်ႇယွမ်း လွင်ႈၽႄႈၸပ်းတူင်ႇဝူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၢင်ဢွင်ႈမၢင်တီႈၸမ်ႉ ပေႃးပဵၼ်ဢၼ်ႁႄႉၼႃႈသေမဵဝ်းမဵဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ၊ ၽႅၼ်ႇပၢႆႉၶေႃး၊ ဢမ်ႇၼၼ် သိူဝ်ႈတီႇသျၢတ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ယွမ်းႁပ်ႉယူႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇမႆႈၸႂ် လွင်ႈဢၼ် မူင်ႈမႅင်းတေၸပ်းၼႆၵေႃႈယႃႇ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တိုၼ်းထုၵ်ႇလီ ၵင်ႈၼႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႆႉ၊ တွၼ်ႈတႃႇ ဝႄႈလႆႈ လွင်ႈပိုၼ်ႈၽႄႈၺႃး ၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ တီႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ ဢမ်ႇၼႄၽၢင်ႁၢင်ႈလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်သေ မေႃမီးဝႆႉတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းတင်းၼမ်ၼႆႉ ၽႃႈတူမ်းသူပ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈ ပၢႆးယႃႈယႃၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးဝႆႉ ၵုမ်ႇၵုမ်ႇထူၼ်ႈထူၼ်ႈ။
- ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၽႃႈတူမ်းသူပ်း ႁႂ်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈလီလီ။ ၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇလီႇတူမ်းၺႃး ၶူႈလင်လႄႈ သူပ်း ဢၼ်မၼ်းမႅၼ်ႈၺႃးလီလီသေ တေဢမ်ႇလႆႈႁႂ်ႈမၼ်းငၢၵ်ႈဝႆႉ။ မိူဝ်ႈပႆႇသုပ်း ၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼၼ်ႉ သုၵ်ႈမီးလီလီ။ ၽွင်းသုပ်းဝႆႉၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ယႃႇပေတိူဝ်ႉၸမ်ႈၼႃႈ။ ပေႃးတိူဝ်ႉၺႃးၼႆ သုၵ်ႈမိုဝ်းပႅတ်ႈၵမ်းလႅဝ်။ ပေႃးၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼၼ်ႉ ယမ်းမႃးၵေႃႈ ဝုတ်ႉပႅတ်ႈသေ ဢၼ်ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ တၢင်သႂ်ႇလႄႈ။ ယိပ်းၸၼ်ဢဝ်တီႈ သၢႆ တီႈၽၢႆႇလင်သေၵေႃႈ ဢဝ်ပႅတ်ႈလႄႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ သုၵ်ႈမိုဝ်းပႅတ်ႈ။ ယႃႇပေၶိုၼ်းၸႂ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ် ၽႃႈတူမ်းသူပ်း မဵဝ်းလႆႈၸႂ်ႉပွၵ်ႈလဵဝ်။ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈၵဵင်ႈသႂ်သုၼ်ႇတူဝ်ၼၼ်ႉ ၽႃႈတူမ်းသူပ်း ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဢၼ်တႅၼ်းတၢင်။ ၵမ်းၵမ်းၵႆႉသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းလႄႈ။
- ၸွမ်းလူၺ်ႈသုၼ်ႇႁဵတ်း ၽႃႈတူမ်းသူပ်းသေ ထုၵ်ႇလီတိုဝ်းသုပ်း ၽႃႈတူမ်းသူပ်း FFP2 (KN95) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ မၢင်တီႈ မၢင်ၶၢဝ်း တေႁႃယၢပ်ႇဝႆႉယူႇ။ ယွၼ်ႉၶိုၼ်းၸႂ်ႉၶိုၼ်းသေ မီးလူမ်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈတဵမ်ႈထူၼ်ႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇပႆႇမီးလၵ်းထၢၼ်သင်။ (ပေႃးဢဝ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႃႈတႄႉ မိူဝ်ႈပႆႇၶိုၼ်းဢဝ်ၸႂ်ႉ ၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈလၢင်လူမ်းဝႆႉ တႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်း (7) ဝၼ်းၼႆယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈပႆႇဢဝ် ၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼၼ်ႉၵႂႃႇတီႈ ဢွင်ႈတီႈ မီးသုၼ်ႇႁဵတ်းၼၼ်ႉၼႆ ႁွမ်ဝႆႉၽႃႈတူမ်းသူပ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ။
တွၼ်ႈတႃႇ လူမ်းၶဝ်ႈလူမ်းဢွၵ်ႇလီ ၼၼ်ႉ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ပိုတ်ႇၽၵ်းတူဢွင်ႈလုၵ်း လႄႈ ပိုတ်ႇၽၵ်းတူ ရူတ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ။
ဢဝ်တင်း ၵွၼ်ႈသီ လႄႈ ၼမ်ႉ သေ ၵမ်းၵမ်း သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၽႃႈၸဵတ်ႉဢၼ်သႅၼ်ႈသႂ်သေ ၸဵတ်ႉမိုဝ်းႁႂ်ႈႁႅင်ႈ လႄႈ။ မူင်ႈမႅင်းၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် မူင်ႈမႅင်း ဢၼ်ႁေႃႇဝႆႉ၊ လွင်ႈဢဝ် ၵွၼ်ႈသီသေ သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုုဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈ ၶႃႈမူင်းမႅင်းတၢႆ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပူၵ်ႇၵွၼ်ႈသီၼႆႉ မၼ်းတေၵႂႃႇယႃႉပႅတ်ႈ ထူင်ႇႁေႃႇမူင်ႈမႅင်း ဢၼ်ပဵၼ်မၼ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ႁႂ်ႈပဵၼ် လွင်ႈသုၵ်ႈမိုဝ်း ဢၼ်တိူဝ်ႉယမ်မၼ်းၼၼ်ႉ ပေႃးသုၵ်ႈမီး တီႈဢေႇသုတ်း လူဝ်ႇလႆႈသုၵ်ႈႁႂ်ႈႁိုင် 20 လဵတ်း ယဝ်ႉ။ ပေႃးသုၵ်ႈမိုဝ်းယဝ်ႉ ဢဝ်ၽႅၼ်ႇၸဵတ်ႈႁႂ်ႈႁႅင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းတေမူင်ႈမႅင်းၸိူဝ်းတၢႆ ၸိူဝ်းမီးတီႈ ၽိဝ်ၼင်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ပၢႆႈပႅတ်ႈယဝ်ႉ (ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ယႃႇပေၶၢမ်ႈပႅတ်ႈ ၸၼ်ႉၼၼ်ႉ။ ၽႃႈၸဵတ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ယႃႇပေၸႂ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်)။
သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇမီး ၵွၼ်ႈသီ လႄႈ ၼမ်ႉၼႆ ၸႂ်ႉ ၼမ်ႉလၢင်ႉမိုဝ်းသႅၼ်ႈသႂ် ဢၼ်ဢဝ်တင်း ဢႄလ်ႇၵူဝ်ႇႁေႃး >60% သေ ႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉလႄႈ။ ဢႄလ်ႇၵူဝ်ႇႁေႃးၼႆႉ မၼ်းတေၶႃႈမူင်ႈမႅင်းလႆႈၽႂ်းၽႂ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႉၵမ်းလဵဝ်၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈ ပွတ်ႈမိုဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈႁိုင် 20 လဵတ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ပွတ်ႈလၢင်ႉမၼ် ႁႂ်ႈၽိဝ်ၼင် ယမ်းၵႂႃႇ၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇလႆႈပႂ်ႉၵမ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ဢႄလ်ႇၵူဝ်ႇႁေႃးၼၼ်ႉ ႁႅင်ႈၵႂႃႇလီလီ။
မူင်မိုဝ်းၸႂ်ႉပွၵ်ႈလဵဝ် ၼၼ်ႉ တေပဵၼ်ဢၼ်ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း ၽွင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈယိပ်းလၢႆႇမဵဝ်းလၢႆဢၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၶီႈၸၢမ် ၽွင်းမိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈသုၵ်ႈမိုဝ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၽွင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵႂႃႇတီႈ ယူင်ႉသၢင်ႈဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈပိုတ်ႇၽၵ်းတူ သေ ၼဵၵ်းၼဵၼ်ဢွင်ႈလႆထၢတ်ႈ။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸႂ်ႉမူင်မိုဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉတူဝ်ႈယဝ်ႉၼႆ ထွတ်ႇပႅတ်ႈသေ ယႃႇပေတိူဝ်ႉမၼ်းယဝ်ႉ၊ ၸုၼ်ႉပႅတ်ႈသေၵေႃႈ သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း ၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈၸီႉသင်ႇ ၽၢႆႇၼိူဝ်လၢတ်ႈမႃးၼၼ်ႉ။
ဢဝ်မိုဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဝႆႉၵႆၵႆတင်း တႃ၊ ၶူႈလင် လႄႈ သူပ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ယူႇယူႇ ၵႆႉယိပ်း ၵႆႉတိူဝ်ႉ ၵႆႉၸမ်ႈ ၼႃႈၶဝ်ႈယဝ်ႉ၊ ၼၼ်ႉၶႂ်ႈဝႃႈ တင်းဝၼ်းယဝ်ႉ။ ၶတ်းၸႂ်ႈဝႄႈလွင်ႈၼၼ်ႉသေၵေႃႈ မိူဝ်ႈပႆႇတိူဝ်ႉၸမ်ႈၼႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းလီလီ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၶတ်းၸႂ်ဝႄႈပၼ် လွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈ ၽိဝ်ၼႃႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵေႃႉတိူဝ်ႉၸမ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်းၼၼ်ႉ။
ဢႆ လႄႈ ၶီႈၸၢမ် သႂ်ႇတီႈၼႂ်း ငွၵ်းသွၵ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၸေႈတိတ်ႉသျူးသေ ဢဝ်ၸေႈတိတ်ႉသျူးၼၼ်ႉ ဝုတ်ႉပႅတ်ႈၵႆၵႆ ၵမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ သုၵ်ႈမိုဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ။
ယူႇႁၢင်ႇၵႆၵႆ။ ဢၼ်ပၼ်တၢင်းၶႂ်ႈၸႂ်ဝႆႉပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်တႄႉ 1-2 မီႇတႃႇ - ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇယၢင်ႈတိၼ်ၸူး ၵူၼ်းၼိုင်ႈၵေႃႉသေ ၸၢင်ႈတိူဝ်ႉမိုဝ်းမၼ်းလႆႈယူႇႁႃႉ? ပေႃးဝႃႈ လႆႈဢိူဝ်ႈၼႆတႄႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸမ်မၼ်းၽႅဝ်ဢႃးလႃးယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ လွင်ႈဢၼ်ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ႁႂ်ႈယူႇႁၢင်ႇၵၼ်ၼႆႉ ပဵၼ် 2 မီႇတႃႇယဝ်ႉ။
ယႃႇပေၵႂႃႇၸုၵ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵႂႃႇၼင်ႈၸမ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်း ဢၼ်လႅပ်ႈဢမ်ႇယူႇလီဝႆႉ။

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ -

လၢင်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ် ၶူဝ်းၶွင် လႄႈ ၽိဝ်ၼႃႈ ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ် တိူဝ်ႉၺႃး၊ မိူၼ်ၼင်ႇ မိုဝ်းၽၵ်းတူ၊ ၾူင်း လႄႈ ရီမူၵ်ႉ ထီႇဝီႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။ ဢဝ်ယႃႈၶႃႈမႅင်း ဢၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇမၼ်းသေၵေႃႈ ၶႃႈမႅင်းပႅတ်ႈလႄႈ။
ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇယူႇလီ ယူႇသဝ်းႁင်းၶေႃသေ ဝႄႈ လွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈၵပ်းသိုပ်ႇ တင်း ၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင် လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် ပေႃးႁၢႆၵႂႃႇ။ တီႈလၢႆလွင်ႈလၢႆတၢင်းသေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထုၵ်ႇလီပၼ်သဵၼ်ႈမၢႆ တႃႇၵူတ်ႇထတ်းၵမ်းလဵဝ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၽွင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵႂႃႇတီႈ ဢွင်ႈတီႈၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉ ဝႄႈ ယႃႇႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်ၽေးၸူး ၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း။
ယႃႇပေဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်သုၼ်ႇတူဝ် ၸႂ်ႉႁူမ်ႈၵၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈတိူဝ်ႉၺႃး ၼမ်ႉလၢႆး မိူၼ်ၼင်ႇ မႆႉသီၶဵဝ်ႈ၊ ၵွၵ်းဝၢၼ်ႇ၊ ၼမ်ႉဝၢၼ်ႇၼမ်ႉၸဵမ်း၊ တဝ်ႈၼမ်ႉ လႄႈ ၽႃႈၸဵတ်ႉ။
ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းယၢမ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉထူႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သေ ၵိၼ်ႁူမ်ႈၵၼ်တင်း ဝၢၼ်ႇၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢၼ်ၵႆႉလႆႈႁၼ်ၼမ် တီႈမိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီဝႄႈယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ၸႂ်ႉၼင်ႇၼၼ် တႃႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထုၵ်ႇၸႂ်ႉ ထူႇဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၸႂ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵႅင်ႇၵင်ႈလႆႈ လွင်ႈတိူဝ်ႉၺႃး ၼမ်ႉလၢႆး။
ဢမ်ႇတိူဝ်ႉ ဢမ်ႇယိပ်းၵၼ်သေၵေႃႈ တူင်ႉတၵ်ႉ ၵူၼ်းလႄႈ။ ဝႄႈ လွင်ႈဢွတ်ႇၵၼ်၊ ၼူမ်ၵၼ်၊ ယိပ်းမိုဝ်းသေတူင်ႉတၵ်ႉၵၼ်၊ ဢၼ်ဢဝ်တႃမိုဝ်းတုမ်ႉၵၼ် လႄႈ လွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်း။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢမ်ႇဝႄႈလႆႈ တႃႇတိူဝ်ႉၵၼ်ၼႆၵေႃႈ မိူဝ်ႈပႆႇ လႄႈ ဝၢႆးသေ ၼၼ်ႉ သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ။
သမ်းယႃႈႁႄႉၼၢဝ်လႄႈ။ လွင်ႈသမ်းယႃႈႁႄႉၼၢဝ်ၼႆႉ မၼ်းတေဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၵႅတ်ႇၵင်ႈပၼ် တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 သေတႃႉ မၼ်းတေၸၢင်ႈၵႅတ်ႇၵင်ႈပၼ် တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ယူႇ ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈ။ ပေႃးၼၼ် မၼ်းတေၸၢင်ႈ ၵႅတ်ႇၵင်ႈပၼ် လွင်ႈလႆႈမႆႈၸႂ် ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်သေ ထၢင်ႇဝႃႈပဵၼ် ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼႆႉ တေႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးႁႅင်းၵမ်ႉ တၢမ်ႇတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ ၽွင်းတီႈႁူင်းယႃ ၵူၼ်းတဵမ်ဝႆႉၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလူဝ်ႇ လွင်ႈယူတ်းယႃ တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ယဝ်ႉ။
သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈၼႂ်းၸုမ်း ၸိူဝ်းဢႃႇယုယႂ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၸိူဝ်းမီးၽေးၶဵၼ်ၼမ်ၼႆ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸၢင်ႈသမ်းယႃႈၵႅတ်ႇၵင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈၼႆၵေႃႈ သမ်းယႃႈၵႅတ်ႇၵင်ႈၼၼ်ႉလႄႈ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁူမ်ႈဝႃႈ မၼ်းတေဢမ်ႇၵႅတ်ႇၵင်ႈပၼ် တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇ (ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19) လႆႈသေတႃႉ ၵူၼ်းပဵၼ်မၢင်ၸိူဝ်း ၸိူဝ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ ယွၼ်ႉမူင်ႈမႅင်း ၵႂႃႇတိုၵ်းတေႃးပွတ်ႇသေ လႆႈပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ပွတ်ႇၵႂ်ႈသေၵေႃႈ လႆႈလူႉတၢႆယဝ်ႉ။
မၢႆတွင်းဝႆႉ ဢွင်ႈတီႈ ၸိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉသေ (သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈမီး) ၽိုၼ်မၢႆတွင်း လွင်ႈၸွမ်းႁွႆး ဢွင်ႈတီႈ ၼႆၵေႃႈ ထႅမ်သႂ်ႇဝႆႉလႄႈ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ သေၵေႃႉၵေႃႉ ၺွပ်းၺႃးတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ် တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇသေ မၵ်းမၢႆဝႃႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၺွပ်းၺႃးတၢင်းပဵၼ် ဢၼ်မီးၽေးၼၼ်ႉ မၼ်းယူႇၸမ်ၽႂ်မႃးၼႆသေ လူဝ်ႇႁႂ်ႈၶဝ်ယူႇသဝ်းႁင်းၶေႃ လႄႈ လူဝ်ႇၵူတ်ႇထတ်းၶဝ်ယဝ်ႉ။ လိုၼ်းသုတ်းတႄႉၵေႃႈ လွင်ႈယိူင်းဢၢၼ်း ဢၼ်ၸွမ်းႁွႆးလွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇၼႆႉ မၼ်းတေပဵၼ် သၢႆၵွင်ႉ လွင်ႈၽႄႈတိုၼ်းတၢင်းပဵၼ်သေ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ်ၵေႃႈ တေၸွႆးသၢႆၵွင်ႉၼႆႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်းၼႆႉ ၵိုတ်းၵႂႃႇ။

လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ငၢႆးမိူၼ်ဢၼ်တႄႉ

ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁွင်ႈၼႄ၊ တီႈၸၼ်ၸႂ် လႄႈ တေႃႈၼင်ႇ သူၼ်မွၵ်ႇၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းဝႆႉပၼ် လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ငၢႆးမိူၼ်ဢၼ်တႄႉမၼ်း၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၶႂ်ႈဢႅဝ်ႇလႄႇၼႆႉ ယူႇတီႈႁိူၼ်းသေၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈၼိူဝ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉသေ ဢဝ်တူဝ်ထူပ်းလႆႈယူႇ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၸုမ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇတႄႇ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ငၢႆးမိူၼ်ဢၼ်တႄႉမၼ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ပေႃး ၵၢႆႇၵႂၢမ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၶၢဝ်းယၢမ်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇၸိူဝ်းၼင်ႇၼႆၼႆႉ ၶဝ်ဢွၼ်ၵၼ်ၶတ်းၸႂ် တႃႇႁႂ်ႈၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ပေႃးတေၸၢင်ႈဢႅဝ်ႇလႄႇလႆႈၼႆယဝ်ႉ။ ပွႆးလဝ်ႇမူၼ်ႈ ၸိူဝ်းဢိုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢတ်းသဵင်သေၵေႃႈ ၶိုၼ်းလဝ်ႇမူၼ်ႈပၼ် ၸိူဝ်းဢၼ်ပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵႃႈတီႈ ဢွင်ႈတီႈထၢင်ႇႁၢင်ႈမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢဝ်ၵွင်ႈထႆႇဝႅပ်ႉသေ ပိုတ်ႇလၢႆႉၾ်သေ မိူၼ်ၼင်ႇ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇတီႈ သူၼ်သတ်း၊ သူၼ်မွၵ်ႇ လႄႈ ဢွင်ႈတီႈထူဝ်းရိတ်ႉ ၸိူဝ်းၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ဝႄႈ ဢွင်ႈတီႈ ၵူၼ်းၵိုၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃးမီး လူမ်းၶဝ်ႈလူမ်းဢွၵ်ႇ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ဢွင်ႈၶွၼ်ႇၾရႅၼ်ႉ၊ ပွႆးလဝ်ႇမူၼ်ႈ၊ တီႈၸၢႆႇၵၢတ်ႇၶူဝ်းၶွင်၊ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၵူၼ်းတင်းၼမ် လႄႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈလွင်ႈၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၵုမ်းၵမ် လွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇဝၢႆးရႅတ်ႉ လႆႈၽႄႈတိုၼ်းၼၼ်ႉၼႆ တႄႇဢဝ် လွင်ႈၵႂႃႇဝႆႈၽြႃး တေႃႇပေႃးထိုင် ပၢင်ပွႆးလဝ်ႇမူၼ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ် ပၢင်ပွႆး ဢၼ်ၵူၼ်းၶိုၼ်ႈၼမ်ၼၼ်ႉ လႆႈယႃႉသိမ်းပႅတ်ႇ တင်းၵမ်ႇၽႃႇပတ်ႉပိုၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸၼ်ၸႂ်ထူဝ်းရိတ်ႉ၊ ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး လႄႈ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ယႃႉပႅတ်ႈပွႆး၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ပွႆးလဝ်ႇမူၼ်ႈ၊ ပွႆးလႅၼ်ႈႁႅင်း လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပၢင်သွၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၶၢႆႉၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ် ဢွၼ်ႇလၢႆးသေ ပဵၼ်ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းသေၵေႃႈ ဢဝ်တူဝ်ထူပ်းလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈ လၢၼ်ႉၶၢႆၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ/ရူတ်ႉ ၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉမူင်မိုဝ်းလႄႈ။ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်တင်း မဵဝ်းဢၼ်ပႃး ယႃႈၶႃႈမႅင်းသေ ၸဵတ်ႉတီႈ ၵၼ်းလွတ်ႇၼမ်ႉမၼ်းလႄႈ။ ပေႃးထႅမ်ၼမ်ႉမၼ်းယဝ်ႉ ဢဝ်တင်း ၼမ်ႉလၢင်ႉမိုဝ်းသေၵေႃႈ သုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း ႁႂ်ႈမူတ်းသႂ်လႄႈ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ ၶၼေႇတႃႇ ၶဝ် ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉတႄႉ ႁႂ်ႈဝႄႈ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸွမ်း ႁိူဝ်း ၶရုတ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းၼႆႉ တၢင်းပဵၼ်တၢင်ႈၽႄႈလႆႈငၢႆႈငၢႆႈသေ တီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းၼႆႉ လွင်ႈယူတ်းယႃၵေႃႈ မီးလွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉ။ ပေႃးဝႃႈ တၢင်းပဵၼ်လႆႈပဵၼ် တီႈၼိူဝ် ႁိူဝ်းၶရုတ်ႉၼႆ တွၼ်ႈတႃႇ ယူႇသဝ်းႁင်းၶေႃ လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇၽႄႈဢွင်ႈၵၼ်ၼႆႉ မၼ်းတေမီး လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ တီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းၼမ်ၼႃႇဢႃးလႃး။ ႁူမ်ႈဝႃႈပဵၼ်ႁိူဝ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီး ၵူၼ်းပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၵေႃႈယႃႇ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၵူဝ်မူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ်သေ ဢမ်ႇလႆႈၶႂၢင်ႉ တႃႇတေသိူၵ်ႈတီႈၽင်ႇ။ တီႈ လွင်ႈပဵၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် "Diamond Princess" ဢၼ်လႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇတီႈ ၵျႃႇပၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၵူၼ်းဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း လႆႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၵႃႈတီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းယဝ်ႉ။

ၽွင်းၶီႇႁိူဝ်းမိၼ်

တူၺ်းပႃး - သၢႆၵၢၼ်မိၼ် လႄႈ ပၢႆးယူႇလီ

မိူဝ်ႈပႆႇၽႅဝ်တီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ၊ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇသိုဝ်ႉဝႆႉ ၸိူဝ်ႈဢၼ်လူဝ်ႇ ၵႃႈတီႈၼႂ်းဝဵင်း။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵူၼ်းၵႂႃႇမႃး ဢေႇၼႃႇလႄႈ လွင်ႈလူမ်ၸႂ် တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် - မိူၼ်ၼင်ႇ လၢၼ်ႉလွတ်ႈၶွၼ်ႇ၊ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်၊ လၢၼ်ႉၶူဝ်းၶွင်၊ တေႃႈၼင်ႇ တီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢိုတ်းဝႆႉ ။

တီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၵေႃႈ ၸွမ်းႁဵတ်းပၼ် တၢင်းယၢမ်ႈၸိူဝ်းယၢမ်ႈႁဵတ်းမႃး တီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈၼၼ်ႉ။ ၵမ်းၵမ်းသုၵ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်း။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တႃႇလုၵ်ႉတီႈ တင်ႇၼင်ႈသေ လုၵ်ႉၵႂႃႇယၢမ်ႇၼႆ သုပ်းတိုဝ်းၽႃႈတူမ်းသူပ်းဝႆႉသေ ယႃႇပေတိူဝ်ႉၸမ်ႈၼႃႈ။

ၽူႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶဝ်ႁၼ်ဝႆႉဝႃႈတႄႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ၼင်ႇတီႈ တီႈၼင်ႈ ႁိမ်းႁူးလႅင်း ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇပေႃးမီးၽေး ဢၼ်တိူဝ်ႉၸမ်ႉၺႃး ၵူၼ်းဢမ်ႇယူႇလီ ၼႆယဝ်ႉ။ ၽွင်းၶီႇႁိူဝ်းမိၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ယႃႇပေပၼ်ႇၵႂႃႇပၼ်မႃး တီႈၼႂ်း ႁိူဝ်းမိၼ်။

ဝၢႆးသေသုၵ်ႈမိုဝ်းယဝ်ႉ လႄႈ မိူဝ်ႈပႆႇၼင်ႈလူင်း တီႈၼင်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ၽႃႈၸဵတ်ႉဢၼ်ပႃး ယႃႈၶႃႈမူင်ႈမူင်းသေ ၸဵတ်းတီႈႁိမ်းႁွမ်း တင်ႇၼင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉလႄႈ။ ၸဵတ်ႉတီႈၽိဝ်ႈၼႃႈၵႅၼ်ႇ သေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တီႈၼၼ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၼင် ၼႆၵေႃႈ ၸဵတ်ႉပႃးလႄႈ။ ပေႃးပဵၼ် တီႈၼင်ႈ ၽႅၼ်ႇ ၼႆတႄႉ ယႃႇပေၸဵတ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လွင်ႈမိုၵ်းယမ်းၼႆႉ မၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈ မူင်ႈမႅင်းတၢင်းပဵၼ် ၽႄႈတိုၼ်းငၢႆႈ။ ပေႃးၸႂ်ႉ ၽႃႈၸဵတ်ႉဢၼ်ပႃးယႃႈၶႃႈမႅင်းၼႆ ၸွမ်းႁဵတ်းၼင်ႇ ၶေႃႈၸိသင်ႇမီးဝႆႉ။ တွင်းဝႆႉပၼ်ဝႃႈ မူင်ႈမႅင်းၼႆႉ ၸၢင်ႈလုၵ်ႉတီႈ သူပ်း၊ ၶူႈလင် လႄႈ မၢၵ်ႇတႃ သေ ၶဝ်ႈ - ၸဵတ်ႉၵႃႈတီႈ ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸဵပ်းသႅပ်ႇသေတႃႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဢၼ်တႅၼ်းတၢင်း လွင်ႈမူတ်းသႂ်သုၼ်ႇတူဝ် တွၼ်ႈတႃႇၵႅတ်ႇၵင်ႈ တၢင်းပဵၼ်။ သုၵ်ႈမိုဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သေ ဝႄႈပၼ် လွင်ႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈၼႃႈလႄႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸႂ်ႉၸေႈတိတ်ႉသျူးသေၵေႃႈ တိူဝ်ႉၸမ်ႈ ၼႃႈၸေႃး ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈၵုမ်းၵမ်တၢင်ႇၸိူဝ်း။

ပေႃးၸႂ်ႉၶွင်ႉၼမ်ႉၼႆ တႃႇ ပိုတ်ႇႁူဝ်လွတ်ႇၼမ်ႉ လႄႈ ဢိုတ်းၽၵ်းတူ ၼႆႉ ၸႂ်ႉၸေႈၸဵတ်ႉသေၵေႃႈ ပေႃးယဝ်ႉ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈၵႆၵႆ။

သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ယွၼ်ႇယွမ်းလွင်ႈၽႄႈတိုၼ်းတၢင်းပဵၼ် လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ပေႃးတေလွတ်ႈၽေးၼၼ်ႉ ၶဝ်ပႂ်ႉတူၺ်းဝႆႉယူႇ။ မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ပႃးဝႆႉ ၶိူင်ႈၶူဝ်း ဢၼ်တႃႇ ႁဵတ်းလွင်ႈၵဵင်ႈသႂ်၊ ၶႂၢင်းပၼ်ဝႆႉ တႃႇႁႂ်ႈ ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၶဝ်ႈ သုပ်းၽႃႈတူမ်းသူပ်း၊ ၶဝ်ႈပႃး ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဢၼ်ႁေႃႇဝႆႉထႃႈ တၢင်းၵိၼ် ၸိူဝ်းဢၼ်လိူတ်ႇလိူတ်ႇမႆႈမႆႈ။ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵေႃႈ လူဝ်ႇလႆႈသႂ်ႇ ၽႃႈတူမ်းသူပ်းယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၽွမ်ႉတႃႇသႂ်ႇ ၽႃႈတူမ်းသူပ်းၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈထုၵ်ႇထွၼ်ပႅတ်ႈ တီႈၼႂ်း ၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်မိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸုမ်းၽူႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸုမ်းၼိုင်ႈ လႆႈမီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ်မႃးၼႆ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၶဝ် တေႁႂ်ႈၵူၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵႂႃႇၼင်ႈၵႆၵၼ်တင်း ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉယူႇ (သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵေႃး လုၵ်ႉတီႈ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးၽေးၶဵၼ်ၼမ်မႃးၼႆ မွၵ်ႇလၢတ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ် တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ၼႆႉ)။ ပေႃးပဵၼ်လႆႈတႄႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်ႈၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် တေယူႇႁၢင်ႇၵၼ်လႆႈၼႆႉ တီႈၼင်ႈဢၼ်ပဵၼ်တဵဝ်းၼႂ်းၵၢင် ဢမ်ႇၼၼ် ဝႆႉတဵဝ်းပဝ်ႇသေ ၶၼ်ႈၵၼ်ဝႆႉၼႆႉ မၼ်းတေႁႂ်ႈ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ယူႇႁၢင်ႇၵၼ်ၵႂႃႇယူႇ။ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်မၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵူၼ်းၶီႇမၼ်း မီးထိုင် 70% ၼႆႉ ၶဝ်ပၼ်ႁႂ်ႈ ၵူၼ်းၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် ယႃႉပႅတ်ႈ ၶၢဝ်းတၢင်းယူႇ။

တီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ ၶဝ်တေၸၢင်ႈ ႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈတီႈၼင်ႈ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ပေႃးသေၵေႃႉၵေႃႉ ဢၼ်ပႃးမႃးတီႈၼိူဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်မႃးၼႆႉ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် တေၸၢင်ႈၸွႆးႁွမ်းဝႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၼင်ႈမႃး ႁိမ်းလႂ်ၼႆသေ ၼၼ်ႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၵူတ်ႇထတ်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃ ၶင်တူဝ် ယဝ်ႉ။

လွင်ႈသမ်းယႃႈႁႄႉၵင်ႈ

ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ တီႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ် လႆႈဝႆႉယဝ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လႆႈပၼ်ပႃႇၸႃး တွၼ်ႈတႃႇ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ ၸိူဝ်းလႆႈဢွၵ်ႇၼႃႈ လႄႈ ၸိူဝ်းၵူၼ်းဢႃႇယုယႂ်ႇ။ တွၼ်ႈတႃႇ ႁႄႉၵင်ႈ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ ႁိမ်းႁွမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇပႃးၼႂ်း ၸုပ်ႈဢၼ်သမ်းလႆႈၼႆ ၼႅတ်ႈၵႂႃႇသမ်း ယႃႈယႃႈႁႄႉၵင်ႈ ၽႂ်းၽႂ်းတႃႉ။

လွင်ႈသမ်းယႃႈႁႄႉၵင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈဝႃႈ လႆႈမၼ်ႈၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇလွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် (ဢၼ်တိူဝ်းလမ်ႇလွင်ႈတႄႉ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ် တေသိုပ်ႇၽႄႈ ၶူဝ်ႇဝိတ်ႉၸူး ၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း)၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ထုၵ်ႇလီၵုမ်းထိင်း လွင်ႈတၢင်းတၢင်ႇလွင်ႈယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ႁူမ်ႈဝႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆၵေႃႈ မၼ်းယွၼ်ႇယွမ်းလႆႈ ၽေး ဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈတိူဝ်းတွၼ်း ပၼ်ႁႃဝၢႆးလင် ဢၼ်ၸၢင်ႈမီးၽေးဢသၢၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢိင်ၼိူဝ်မိူင်းသေၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢမ်ႇၼၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ တေလူဝ်ႇလႆႈသမ်းဝႆႉ ယႃႈႁႄႉၵင်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ လၵ်းထၢၼ် လွင်ႈဝႃႈ သမ်းယဝ်ႉယႃႈႁႄႉၵင်ႈၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇဝႄႈလွတ်ႈလႆႈ လွင်ႈၶင်တူဝ် ၸွမ်းၼင်ႇ ၸိူဝ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈမႃးၽၢႆႇၼိူဝ်ၼၼ်ႉ။

ယႃႈယႃႁႄႉၵၼ် မွၵ်ႈၶိုင်ႈတႃႇၸဵၼ်ႇပၢႆၼႆႉ လႆႈၸႂ်ႉဝႆႉၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်သေ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉႁဵတ်းဝႆႉယူႇတိၵ်းတိၵ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ယႃႈယႃႁႄႉၵၼ် ဢၼ် WHO ၶဝ် မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ mRNA (Pfizer/BioNTech and Moderna)၊ ယႃႈယႃႁႄႉဝၢႆးရႅတ်ႉ (AstraZeneca လႄႈ Johnson & Johnson) လႄႈ ယႃႈယႃႁႄႈၵင်ႈမူင်ႈမႅင်း ဢၼ်ဢမ်ႇႁဵတ်းဝႆႉၼင်ႇ ၽိင်ႈထုင်း ၸိူဝ်းပဵၼ် (Sinopharm နှင့် Sinovac)။ ၸိူဝ်းဢၼ်ၵိုတ်းတင်းၼမ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉဢွၼ်ၵၼ် လတ်းၶၢတ်ႈပိူင်ၵၢၼ်လွင်ႈၼႄႉၼွၼ်းယူႇ။ ယႃႈယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ WHO မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉပၼ်ၼၼ်ႉ မၼ်းတိူဝ်ႉယမ် တွၼ်ႈတႃႇ တၢင်းပဵၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်း လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ႁႄႉၵင်ႈလွင်ႈလုတၢႆၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ၼႂ်းၵႄႈ ယႃႈယႃလွင်ႈၵႅတ်ႇၵင်ႈ လႄႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉ လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈလၢႆမဵဝ်းဝႆႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ သမ်းယဝ်ႉ ယႃႈႁႄႉၵင်ႈယဝ်ႉၼႆႉ ႁႂ်ႈၶဝ်ႈၼ်းမိူင်းလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလွတ်းသေ တွၼ်ႈတႃႇၶဝ်ႈၸူးမၢင်တီႈတႄႉ တေလူဝ်ႇလႆႈ ၼႄလၵ်းထၢၼ်ဝႃႈ သမ်းယဝ်ႉ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းလႃႈသုတ်း ဢၼ်ပဵၼ်ဝႆႉ ၼႅၵ်ႉၵတိပ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မိူင်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈၼႄႉၼွၼ်း ယႃႈယႃႁႄႉၵင်းတင်းသဵင်ႈ ၼင်ႇ ဢၼ်ၵုမ်ႇထူမ်ႈ တႃႇ ၽုင်ၵူၼ်း ဢၼ်သႂ်ႇၶဝ်ႈတီႈၼႂ်း ထၢၼ်ႈ "ဢၼ်သမ်းယဝ်ႉ ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ"။ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ "မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း" (BioNTech/Pfizer, Johnson & Johnson, Moderna, AstraZeneca) ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၽၵ်းတူၵမ်ႉၼမ် တေပိုတ်ႇပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မိူင်းမိူၼ်ၼင်ႇ မေႃးတႃႇ ၼၼ်ႉ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၼိူဝ် "ယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈ ဢၼ်လေႃးလႄးၵၼ်ဝႆႉ" (တူဝ်ယၢင်ႇ AstraZeneca) ၊ mRNA vaccine (BioNTech/Pfizer or Moderna)၊ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ တီႈမိူင်းဢီးယူႇၵမ်ႉၼမ် တိူဝ်းလႆႈၸႂ် တႃႇဢဝ်ၸႂ်ႉပဵၼ် ယႃႈယႃႁႄႉၵၼ်ဝႆႉသေတႃႉ မၼ်းတႄႉ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း လႄႈ လွင်ႈယူတ်းယႃ

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႅပ်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉၼႆ ယႃႇႁႂ်ႈၸပ်းၵူၼ်းတင်ႇၸိူဝ်းသေ ၽိူဝ်ႇတႃႉတေၵႂႃႇႁူင်းယႃ ၵပ်းသိုပ်ႇ ႁူင်းယႃ ဢမ်ႇၼၼ် ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈပၢႆးယႃႈယႃပိုၼ်ႉတီႈလႄႈ။ လၢၼ်ႈၼႄ လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် လႄႈ ပိုၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ။ သုပ်းတိုဝ်း ၽႃႈတူမ်းၼႃႈ သေ ၸွမ်းႁဵတ်း ၶေႃႈၸိသင်ႇ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း လႄႈ မေႃယႃၶဝ်လၢတ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ။ ယႃႇပေဢဝ်တင်း လွင်ႈယူတ်းယႃ မဵဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇၼႄလၵ်းထၢၼ်လႆႈသေ ယူတ်းယႃတူဝ်ႁဝ်ႈၵဝ်ႇႁင်းၵူၺ်း။

လွင်ႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ယူႇႁႃႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ဢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ယူႇ။ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆး ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ “ polymerase chain reaction” သေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလႆႈႁၼ်ၶဝ် ဢၢင်ႈဢိင်ဝႆႉဝႃႈ "လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း PCR" ၼႆယဝ်ႉ။ ပိူင်ၵၢၼ် လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း မိူင်းၼိုင်ႈလႄႈ မိူင်းၼိုင်ႈတႄႉ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉယူႇ - မၢင်တီႈၼႆႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢဝ်တင်း လွင်ႈတၢင်းလီ (လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်လႄႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း) သေၵေႃႈ ၵူတ်ႇထတ်းလႆႈယူႇသေတႃႉ ထႅင်ႈတၢင်ႇတီႈတႄႉၵေႃႈ တေၸၢင်ႈၵူတ်ႇထတ်းလႆႈ ၸွမ်းၼင်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈလၢႆ ၸၢင်ႈႁူမ်ႈတူမ်းပၼ်လႆႈ ၵၢၼ်ၽင်ၸႂ် ဢမ်ႇၼၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႅပ်ႈတေလႆႈပၼ်ၵႃႈမၼ်း ႁင်းၵူၺ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ မိူင်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ တီႈဢၼ်ပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၽႄႈတိုၼ်းၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထဵင်တႃႇၵူတ်ႇထတ်းၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလႆႈထုၵ်ႇၺႃး လွင်ႈဢဝ်လိူင်ႇ ၼင်ႇၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉယဝ်ႉ။

မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းလႆႈၼႆႉ တေလႆႈမီး လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း PCR ဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃႁဵတ်းသေ လူဝ်ႇလႆႈပဵၼ် ၼဵၵ်ႉၵတိပ်ႉဝႆႉယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း ဝၢႆးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ယဝ်ႉသေ ပေႃးၸဵဝ်းၵူတ်ႇထတ်းၼႃႇလႄႈသင် ပေႃးၼၢၼ်းၵူတ်ႇထတ်းၼႃႇလႄႈသင် လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈယုမ်ႇၸႂ်ယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် လူဝ်ႇလႆႈ ၶင်တူဝ်ဝႆႉၵွၼ်ႇ။ တီႈၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းတင်းၼမ် (ဢၼ်ယိူင်းဢၢၼ်းတွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမီး လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၼၼ်ႉ) တေဢမ်ႇႁဵတ်းပၼ်လႆႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း တွၼ်ႈတႃႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း။ ဢဝ်တင်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈ ဢၼ်လူဝ်ႇမၼ်းသေၵေႃႈ ၶိုင်ၵၢၼ်လူင်ၼႃႈပႂ်ႉထႃႈ တႃႇထိုင်ဝၼ်းဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇၵူတ်ႇထတ်း။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈတၢင်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းသေ တွၼ်ႈတႃႇၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈဝၵ်ႇ တေလႆႈၸၢႆႇၵႃႈမၼ်း ႁင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈဝႃႈ တီႈၼႂ်းတူဝ်ၸဝ်ႈဝၵ်ႇၼႆႉ ၸွင်ႇမီးဝႆႉ ဢႅၼ်ႇထီႇပေႃႇတီႇ Antibody ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းမၼ်းယူႇ။ (မၼ်းမၢႆထိုင်ဝႃႈ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယၢမ်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်မႃး)။ မၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇယုမ်ႇယမ်လႆႈ တင်းပုတ်းတင်းတႅင်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ။ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ မၼ်းတေၵမ်ႉပၼ် ႁႅင်းၵမ်ႉတူဝ် မွၵ်ႈလႂ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပႆႇလႆႈႁူႉ ၸႅင်ႈၸႅင်ႈလႅင်းလႅင်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီၼင်ႇၵဝ်ႇလႆ တွၼ်ႈတႃႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ဢႅၼ်ႇထီႇပေႃႇတီႇ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈလူဝ်ႇလႆႈမီးဝႆႉ ဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

တီႈမိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် ပိူင်လၢႆးတူၺ်းထိုင် ပၢႆးယူႇလီၼႆႉ ယွၼ်ႉဢမ်ႇၵုမ်းၵမ်လႆႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းပဵၼ်လႄႈ ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပၢႆးယူႇလီ၊ ၶူဝ်းၶွင် လႄႈ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈလႄႈ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈႁပ်ႉယူတ်းယႃပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ တေၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈယဝ်ႉ။ ၼႆႉမၼ်းပွင်ႇဝႃႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလွင်ႈယူတ်းယႃ ဢၼ်ဢမ်ႇၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိၼ်ႉၼၼ်ႉၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလႆႈၺႃး တၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း

“

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇငိၼ်းဝႃႈ မိူင်းၼိုင်ႈ ပဵၼ်ၽေးၵႃႇလတၢင်းပဵၼ်ၼႆ ယႃႇပေၶဝ်ႈၸူးမိူင်းၼၼ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ တီႈမိူင်းဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽေးၵႃႇလတၢင်းပဵၼ်ၼႆ ယႃႇလုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈဢွၵ်ႇ။

”

—Prophet Muhammad, Sahih Muslim 2218

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁဵတ်းၶပ်ႉမၢႆဝႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ၵႂႃႇၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈယူႇသဝ်း ထွမ်ႇၶၢဝ်ႇၶိုတ်းမိူဝ်ႈၶိုတ်းဝၼ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇတၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလ လႄႈ လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇ တီႈပၢႆႇတၢင်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၵႂႃႇ၊ မိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈ တီႈၵိုတ်း တႃႇလႅၵ်ႈလၢႆႈသၢႆတၢင်း။ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈလႆႈ ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်သေ တေၸၢင်ႈ ၵမ်းၵမ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈယဝ်ႉ။ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်းတႄႉ ထၢမ်တူၺ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈၵႂႃႇတႄႉတႄႉယူႇႁႃႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၶေႃႈတွပ်ႇမၼ်းဝႃႈ ဢမ်ႇၼႆတႄႉ ယူႇတီႈႁိူၼ်းၼႆႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈဝႄႈလႆႈ ၸိူဝ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈလႆႈၽိတ်းၵၼ် ထဵင်ၵၼ်မေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၽိုၼ်တၢင်ႇမၢႆၽၢင် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း

မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈလႄႈ ဢွင်ႈတီႈၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ၶဝ်ႈမႃးၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈ ဢဝ်လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇသုၼ်ႇတူဝ်ၶဝ် ထႅမ်သႂ်ႇၽိုၼ်တၢင်ႇမၢႆၽၢင်၊ ပိုၼ်းဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လႄႈ ပေႃးႁွတ်ႈၽႅဝ် တေဢၢၼ်းလိုဝ်ႈသဝ်းတီႈလႂ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။ ဢၼ်ၼႆႉတႄႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈဝႆႉၽၢင်ႉ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ၊ တွၼ်ႈတႃႇတႅပ်းတတ်းဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇၶင်တူဝ်ႁိုဝ် ဢမ်ႇလူဝ်ႇ လႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း သေၵေႃႉၵေႃႉ ၵူတ်ႇထတ်းဝႃႈ ၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ ႁႂ်ႈၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ် ၸၢင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈလွင်ႈတၢင်းၵမ်ႈၽွင်ႈသေ ၸဵမ်မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပႆႇႁွတ်ႈၽႅဝ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇလႆႈ ထႅမ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈတၢင်ႇမၢႆၽၢင် ယဝ်ႉတူဝ်ႈဝႆႉထႃႈ၊ ယွၼ်ၼၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပႆႇဢွၵ်ႇယၢၼ် မွၵ်ႈလၢႆဝၼ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း ဝႅပ်ႉသၢႆလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

မိူင်းတင်းၼမ်ၼႆႉ လႆႈဢိုတ်းပႅတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်၊ ႁိူဝ်း လႄႈ လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်မိူင်း၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၵႂႃႇၸူး လႄႈ မႃးတီႈ ဢွင်ႈတီး ဢၼ်တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်းၼၼ်ႉ။ မိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ လႆႈတမ်းမၢႆမီး လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၼိူဝ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၽႅဝ်မႃး လႄႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၶဝ်ႈမိူင်း (ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းပိုၼ်ႉတီႈ လႄႈ ၵူၼ်းယူႇသဝ်းတႃႇသေႇ တေမီး လွင်ႈပႃႇၸႃးပၼ်) ၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈမီး ၽွၼ်းၵူတ်ႇထတ်းဝႃႈပဵၼ် ၼႅၵ်ႉၵတိပ်ႉ ဢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းဝႆႉ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 72 ၸူဝ်ႈမူင်း လူင်ႈၼႃႈ မိူဝ်ႈပႆႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ် လူဝ်ႇလႆႈၶဝ်ႈ ၵႂႃႇရၼ်ႇတိင်း ၵမ်ႉၼမ် တႃႇ 14 သေ တေလႆႈၸႂ်ႉၸၢႆႇႁင်းၵူၺ်း။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢမ်ႇလႆႈတမ်းမၢႆမီး တႃႇၶဝ်ႈၵႂႃႇရၼ်ႇတိင်းသေတႃႉ တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶင်တူဝ် ႁင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်ယူႇသဝ်းတီႈႁိူဝ်းသေ ဢမ်ႇႁူႉတင်းၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း။ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ မၼ်းတေလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း မႃး ဢမ်ႇၼၼ် ၸွမ်းလူၺ်ႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းယူႇသဝ်း ၼႆသေတႃႉ မိူင်းၵမ်ႉၼမ်တႄႉ တိုၼ်းတမ်းမၢႆမီႈၸူး ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းတင်းသဵင်ႈ ၸိူဝ်းၽႅဝ်မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူင်းမၢင်ၸိူဝ်းပၢႆဝႃႈ ႁႄႉႁၢမ်ႈတင်းသဵင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းတင်းသဵင်ႈ တေဢမ်ႇပၼ်ၶဝ်ႈ ၼႆၵွၼ်ႇ။ တီႈဢေႇသုတ်းမၼ်းတႄႉ တေတွင်ႈထၢမ် ပိုၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈ လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် သေလွင်ႈလွင်ႈယူႇ။

လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တႃႇၶဝ်ႈမိူင်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ International Air Transport Association (IATA) မႄးၵုမ်းဝႆႉသေ၊ မၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇႁူမ်ႈငမ်းပၼ်တႃႇ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈတင်းသဵင်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ မၼ်းၵေႃႈ တိုၵ်ႉၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းယူႇ။ ငဝ်ႈငႃႈ ဢၼ်တမ်းၸႂ်လႆႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇလွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇလီလုၵ်ႉတီႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉ ထၢၼ်ၽွင်းလူင်ၵၢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵတ်ႉသတမ်ႇ လႄႈ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း သေ ပိုၼ်ဢွၵ်ႇဝႆႉ။ တႃႇ မိူင်းတီႈ ဢီးယူႇတႄႉ တွၼ်ႈတႃႇ ယေးၶေႃႈမုၼ်း/ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇတီႈ ဢၼ်ပဵၼ်ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ သဵၼ်ႈမၢႆ တီႈ တီႈဝႅပ်ႉသၢႆႉ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၶွင် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ယူးရူပ်ႉ^{[ႁဵင်းၵွင်ႉတၢႆ]} ယူႇ။ တူၺ်းၸွမ်း ႁႂ်ႈပဵၼ် ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉ - လွင်ႈတၢင်းပဵၼ် ၽႄႈတိုၼ်း လႄႈ လွင်ႈ ႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတႆႉ တေၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈယူႇ ၶိူဝ်းၶိူဝ်းယႂ်းယႂ်းယဝ်ႉ။

မိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေမီး လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼွၵ်ႈမိူင်းယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တီႈ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉ လႆႈႁၢမ်ႈသီးဝႆႉ ၵူၼ်းမိူင်း မၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈၼႂ်းမိူင်း ဢိၵ်ႇတင်း ၶေႃႈလူတ်းပွႆႇၵမ်ႈၽွင်ႈ။ ပေႃးပူၼ်ႉပႅၼ် မၢႆမီးၸိူဝ်းၼႆႉၼႆ တေၸၢင်ႈလႆႈၵႂႃႇ ၵႄႈလိတ်ႈ တီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ်ႇ ၼင်ႇဝႃႈ လႆႈႁဵတ်းၺႃး လွင်ႈၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ပၼ်ၶႂၢင်ႉ ႁႂ်ႈၵူၼ်းမိူင်းမၼ်း ဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆသေတႃႉ ၶႂ်ႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ယႂ်ႇယႂ်ႇၼမ်ၼမ်တႄႉၵေႃႈ ဝႄႈပၼ် လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း။ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉ ၵိုတ်းယင်ႉဝႆႉ လွင်ႈတၢင်ႇယွၼ်း တႃႇၶိုၼ်းသိုပ်ႇဢႃႇယု ပၢသ်ႉပွတ်ႉ လႄႈ ဝီႇသႃႇ၊ ႁူမ်ႈဝႃႈ တီႈဢၼ် သိုပ်ႇႁဵတ်းပၼ် ပၢသ်ႉပွတ်ႉ လႄႈ ဝီႇသႃႇသေတႃႉ မၼ်းၵေႃႈ တေၸိူင်ႉဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃးၶိုၼ်းမႃး ႁူမ်ႇတူၺ်းတင်းမူတ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၼႂ်း ပတ်ႉပိုၼ်ႉၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ၶဝ်လႆႈယွၼ်ႇယွမ်း ၵၢၼ်မိၼ်ႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ။

ၸွမ်းလူၺ်ႈ သၢႆငၢႆႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈတဵၵ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႅၵ်ႈလၢႆႈ ၶပ်ႉမၢႆၼၼ်ႉသေၵေႃႈ လူဝ်ႇသွၼ်ႇဝူၼ်ႉ ႁဵတ်း လွင်ႈသင်ႇမၢႆ ဢၼ်ၸၢင်ႈၶိုၼ်းလႆႈငိုၼ်းဢၢၼ်း ၼၼ်ႉလႄႈ။ ဝႄႈလွင်ႈသိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်း ဢၼ်မီး လွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇၵၼ်တင်း ဢွင်ႈတီႈ မီးတၢင်းပဵၼ်- လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ၶပ်ႉမၢႆၼၼ်ႉၵူၺ်းၵေႃႈ ပေႃးတေၸၢင်ႈပဵၼ် လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇယဝ်ႉ။ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ပဵၼ်ဝႆႉ မီးဝႆႉထႃႈ၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈယႃႉပႅတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် လူဝ်ႇလႆႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈၶပ်ႉမၢႆ ၼႆ ၶေႃႈမၼ်ႈၸႂ် လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇႁူမ်ႇငမ်းပၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈ။

ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တႃႇၶဝ်ႈမိူင်း ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈယူႇတႃႇသေ လႄႈသင် ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တင်ႇၼင်ႈၵူၼ်းဢမ်ႇတဵမ်လႄႈသင် တေႃႉတႄႉဝႃႈ ပၼ်ၽၢင်ႉသေၵေႃႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်၊ ရူတ်ႉလဵၼ်း လႄႈ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ တေၸၢင်ႈယႃႉပႅတ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းၶဝ် ယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈဢွၼ်ႇဢီႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇတၼ်းၽၢင်ႉၺႃးသေၵေႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈထုၵ်ႇထဵင် တႃႇၶဝ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ယွၼ်ႉၵူၼ်းဢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း မႂ်တိုတ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ မၼ်းၽိတ်းၽူၼ်လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၸၢင်ႈၸိူင်ႉၼၢၼ်း ၼိူဝ် လွင်ႈလႆႈပႂ်ႉ ၽွင်းၽႅဝ်ႁွတ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူတ်ႇထတ်းလူမ်းမႆႈ လႄႈ ပိူင်ၵၢၼ် ၵဵဝ်ႇၶွင်ႉ လႄႈ ၵၢၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် တေၸၢင်ႈလႆႈၶဝ်ႈ လွင်ႈၶင်တူဝ် တေႃႇထိုင် သွင်ဝူင်ႈ။ လူဝ်ႇလႆႈႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ လွင်ႈယႃႉၵဝ်း ၶပ်ႉမၢႆ ၶၢဝ်းတၢင်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ၊ ပိူင်လူင်မၼ်း ပေႃးဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၵူႈမိူင်းမိူင်း။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတိတ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလႆႈ ယူႇသဝ်းႁင်းၶေႃ တေႃႇပေႃး ၵူတ်ႇထတ်း ဝႃႈ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ ပဵၼ် ၼႅၵ်ႉၵထိပ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် တေႃႇထိုင်ဝၼ်း လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ် လႆႈႁၢႆၵႂႃႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႆႈယူႇၸမ်ၵၼ်မႃးတင်း ၵူၼ်းဢၼ်ၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆၸိုင် တီႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ တႄႇဢဝ် ဝၼ်းဢၼ်လႆႈတိူဝ်ႉၸမ်ႈ မႃးၼၼ်ႉသေ တေ ၶင်တူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႆႉ တႃႇ 14 ဝၼ်း လႄႈ တေပႂ်ႉတူၺ်း လၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၸမ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ တီႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇမီးလၵ်ႉၶၼႃႇတၢင်းပဵၼ်သင်ၵေႃႈ တေၵူတ်ႇထတ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ မိူင်းတီႈဢၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ တေၸႂ်ႉ "ႁူင်းႁႅမ်း ၵႂႃႇရၼ်တိင်း" သေၵေႃႈ တေဢဝ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸိူဝ်းလုၵ်ႉတီႈ ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ ႁၢဝ်ႈႁႅင်းမႃးၼၼ်ႉ ဝႆႉသေ တေပၼ် လွင်ႈၸွႆႈသၢင်ႈ တႃႇၶင်တူဝ် ၸွမ်းၼင်ႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၶႂၢင်းပၼ်ၼၼ်ႉ (မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်ၶႃႇတႄႉ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း တေလႆႈဢဝ်ပုၼ်ၽွင်း တႃႇယူႇတႃႇၵိၼ်သေ ၶဝ်ဢမ်ႇမီးတၢင်းလိူၵ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၶဝ်ၶႂ်ႈယူႇသင်ႁဵတ်းသၢင်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ)။ လွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်းဝိတ်ႉ ႁၢဝ်ႈႁႅင်း ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ် မိူင်းတေႁပ်ႉၶၢမ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼႂ်းမိူင်း ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈမၼ်း ဢေႇသေ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸူးၼွၵ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈၶဝ် ၼႄႉၼွၼ်းလႆႈဝႃႈ တီႈဝဵင်း လႄႈ တီႈၼႃႈလိၼ် လႂ် ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ႁႅင်းၼႆ ၶဝ်တေၸၢင်ႈတမ်း လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၼႂ်းမိူင်း တွၼ်ႈတႃႇယႃႇႁႂ်ႈၵႂႃႇၸူး ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ဢိင်ၼိူဝ် ၸၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းပဵၼ်ၽႄႈတိုၼ်း လႄႈ ၸၼ်ႉ လွင်ႈသမ်းဝႆႉယႃႈယႃႁႄႉၵင်ႈသေ မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈတႄႉ ပေႃးပဵၼ်ၶၢဝ်းတၢင်း ၼႂ်းမိူင်းတႄႉ ဢမ်ႇမီး လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈယူႇၼၼ်ႉ ဝူၼ်ႉၶွပ်ႈဝႃႈ ၼၼ်ႉပဵၼ် တိုဝ်ႉတၢင်း တွၼ်ႈတႃႇၸွၼ်ႇတူၺ်း ပၢႆတၢင်း တီႈၼႂ်းမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တီႈဢၼ်ၸိူဝ်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပႆႇယၢမ်ႈႁွတ်ႈယၢမ်ႈၽႅဝ်သေပွၵ်ႈၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉဢမ်ႇမီး ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းမႃးလႄႈ မၼ်းပဵၼ် တိုဝ်ႉတၢင်းလီတွၼ်ႈတႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵူၼ်းဢမ်ႇသုၵ်ႉဢမ်ႇဢူၼ်သေ တေၸၢင်ႈၵႂႃႇတူၺ်း တီႈလိုဝ်းလင်ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢၼ်မီးဝႆႉယူႇတီႈၼႂ်းမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ပိုတ်ႇဝႆႉလႂ်။

လွင်ႈတုမ်ႉတေႃႇၶိုၼ်း လွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လႄႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈတႄႉၵေႃႈ ပဵၼ် "လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢွၼ်ႇဢီႈ"၊ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး ဢွင်ႈတီႈ ဢမ်ႇပေႃးၵႆ လႄႈ ႁၼ်ဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၶၢဝ်းတၢင်းသမ်ႇမတႃႇသေ လိူၵ်ႈတူၺ်း ဢွင်ႈတီႈတႃႇၵိၼ်၊ ဢွင်ႈတႃႇတူၺ်းတႃႇယဵမ်ႈ လႄႈ ဢွင်ႈတီႈတႃႇထင်သဝ်း။ ၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ၼွၼ်းၶိုၼ်းလႄႈ ၶၢဝ်းတၢင်း ၵႂႃႇဝၼ်းမႃးဝၼ်းဢၼ်ပဵၼ်ၶၢဝ်းတၢင်း သမတႃႇၼၼ်ႉ မၼ်းၵေႃႈ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ။ ၽိူဝ်ႇတႃႇဝႃႈ တေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူးတီႈၵႆ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းဢွၼ်ႇတႄႉ မၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဢွၵ်ႇလိူဝ်လႆႈ ထႅင်ႈဝဵင်းၼိုင်ႈ။

လွၵ်ႉတွင်း လႄႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈၽၢႆႇၼႂ်း တၢင်ႇၸိူဝ်း

မိူင်းလႄႈ ၼႃႈလိၼ်ၵမ်ႈၽွင်ႈ ပိူင်လူင်မၼ်း တီႈဢၼ်တၢင်းပဵၼ်ၽႄႈၸပ်း ၼၼ်ႉ လႆႈပွင်သၢင်ႈ လွၵ်ႉတွင်းၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉ လႄႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၼိူဝ် လွင်ႈတူင်ႉၼိုင် ၵူၼ်းမိူင်း၊ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၵႂႃႇၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈယႃႇ။ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ တေၶဝ်ႈပႃး လွင်ႈၶိုၼ်းသိုပ်ႇမိုတ်ႈ ၵၢၼ်ၵုမ်းၵၼ်လႅၼ်လိၼ်၊ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း တီႈၼႂ်း မိူင်း (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ လုၵ်ႉတီႈ ၸႄႈမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် ၸႄႈတွၼ်ႈ သေဢၼ်ဢၼ်သေ ၽႅဝ်ႈႁွတ်ႈမႃးၼႆ တေလႆႈလူင်းၽိုၼ်လိၵ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းႁင်းၶေႃ)၊ ဢိုတ်းပႅတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ႁႄႉႁၢမ်ႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ တီႈ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း၊ ႁႄႉႁၢမ်ႈ ပၢင်ႁူပ်ႉထူပ်းၵၼ် ဢၼ်ယႂ်ႇဢၼ်လူင်၊ လႄႈ ပေႃးပဵၼ်သၢႆငၢႆ ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼႃႇၼႆ ႁၢမ်ႈသီးၵူၼ်း ယႃႇႁႂ်ႈဢွၵ်ႇတီႈႁိူၼ်း။

တွၼ်ႈတႃႇ ၵုမ်းၵမ် လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ် တီႈၼႂ်းမိူ်ငးလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၸွႆးႁွႆးတိၼ် ၵူၼ်းပဵၼ် ၸိူဝ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆသေ လႆႈၶူင်သၢင်ႈ ဢႅပ်ႉမူဝ်ႇပၢႆး မိူၼ်ၼင်ႇ ဢႅပ်ႉ Health Code ႁင်း မိူင်းၶႄႇ၊ ဢႅပ်ႉ Protect Scotland ႁင်း သၵွတ်ႉတလႅၼ်ႇ၊ TraceTogether ႁင်း သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ၊ COVIDSafe ႁင်း ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး လႄႈ COVID Tracer ႁင်း ၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပႆႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼႆႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထုၵ်ႇလီလူတ်ႇလူင်းသေ လူင်းၸိုဝ်ႈ (ပေႃး လူဝ်ႇ)ဝႆႉ။ တီႈမိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ဢႅပ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႉဢမ်ႇလႆႈ တိုၼ်းတေလႆႈၸႂ်ႉယဝ်ႉ။

တၢမ်ႇတၢင်းၽိတ်း ယွၼ်ႉဢၼ်လႆႈပူၼ်ႉပႅၼ် လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ်မိူင်းမၼ်းသေၵေႃႈ တေၸၢင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်လႆႈယူႇ။ မၢင်ႈတီႈၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇတမ်းမၢႆမီးၼၵ်းၼႃဝႆႉၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၶဝ်ၼႆႉ ဝႆႉမၢႆမီးၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃသေ ပေႃးမီးလွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်မႃး လႆႈၺႃးတၢမ်ႇငိုၼ်းယႂ်ႇယႂ်ႇၼမ်ၼမ်ယဝ်ႉ။

ဢွင်ႈတီႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢေႇ

မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ - မိူင်းထႆး ၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်လဵဝ် ၸွမ်းၼင်ႇ လႆႈႁူႉၸွမ်း မိူဝ်ႈ ပီ 2021 ၵျူႇလၢႆႇ 1 ၼၼ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉ လႅပ်ႈတေၸွမ်း - တီႈမိူင်းၵိုတ်းလိူဝ်တႄႉ ၶႂၢင်းပၼ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်း ဢိၵ်ႇတင်း လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇပေႃးၼၵ်းၼႃ။

ၽူးၶတ်ႉ ၼႆႉ ပဵၼ် ၵုၼ်ထႆး ဢၼ်မီး တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ႁင်းၶေႃ၊ ပဵၼ် ပၢႆတၢင်းထူဝ်းရိတ်ႉ ၸိုဝ်းလိုဝ်းလင် ဢၼ်ႁူႉၸွမ်း ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ၊ လမ်ၼမ် လႄႈ ၸၢတ်ႈပၢၼ်ၵၢင်ၶမ်။ ၶႅၵ်ႇၸိူဝ်းမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ၵမ်ႉၼမ် ဢၼ်မႃးၸူးမိူင်းထႆးၼႆႉ တေလႆႈၶဝ်ႈ ၵႂႃႇရၼ်တိင်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈ "သႅၼ်ပွၵ်ႉ ၽူးၶတ်ႉ" ၼႆႉ ၶႂၢင်းပၼ် ႁႂ်ႈၶဝ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇ ၵႂႃႇရၼ်ႇတိင်း။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေလႆႈသမ်းဝႆႉ ယႃႈႁႄႉၵင်ႈ တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈ၊ လႆႈၶေႃႈႁပ်ႉၶၢမ်ႇ လွင်ႈမၼ်ႈၸႂ် ပၢႆးယူႇလီ၊ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ၽူးၶတ်ႉသေ ၶဝ်ႈၼႂ်းမိူင်း သေ ယူႇသဝ်းတီႈ ႁူင်းႁႅမ်း ဢၼ်ႁပ်ႉၶၢမ်ႇဝႆႉ။ တႃႇ 14 ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၸၢင်ႈၵႂႃႇလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း ၸိူဝ်းမီးတီႈၵုၼ် လႄႈ ၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်း လမ်ၼမ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႇ တီႈပွတ်းတွၼ်ႇမိူင်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ၼၼ်ႉ။

သင်ႇမၢႆထႃႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်

ယွၼ်ႉမီးလွင်ႈယႃႉပႅတ်ႈ သၢႆတၢင်းၵၢၼ်မိၼ်၊ လွင်ႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ၶေႃႈပၼ်ၽၢင်ႉ လႄႈ မီးလွင်ႈတမ်းမၢႆမီႈလွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈလႄႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၽွင်းၶၢဝ်း တၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၶဵင်ႇတ ဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ သၢႆတၢင်းမိၼ်မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။ မၢင်ၸိူဝ်းၸမ်ႉ တေလူဝ်ႇလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆႇ ဢၼ်ၼမ်လိူဝ်သေ ဢွင်ႈတီႈၵိုတ်း လၢႆတီႈ မိူၼ်ၵူႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉ လႄႈ ၼႂ်းၵႄႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၼႆႉ တေလႆႈပႂ်ႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းတင်းႁိုင်။ ၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉ မၢင်လွင်ႈၼႆႉ မႂ်တိုတ်းမၼ်းတေတိူဝ်းၵႃႈယႂ်ႇ။

ၶၢဝ်ႇလီတႃႇၽၢႆႇၼိုင်ႈတႄႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ႁႅင်းသိုဝ်ႉမၼ်းယွမ်းၵႂႃႇတႄႈ မႂ်တိုတ်းသၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၼႆႉ တေၸၢင်ႈတိူဝ်းၶၼ်ထုၵ်ႇလိူဝ်ၵဝ်ႇသေ တီႈႁိမ်းၶၢင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ မီးတိုဝ်ႉတၢင်း တီႈၼင်ႈပဝ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ။

တီႈၼႂ်း လွင်ႈၵွင်ႉသိုပ်ႇသၢႆတၢင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈသွၼ်ႇသႂ်ႇ ၶၢဝ်းယၢမ်းလိူဝ်၊ ပိူင်လူင်မၼ်း မၼ်ၼင်ႇ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ တီႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၸူး သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၼႂ်းမိူင်း လႄႈ ပိူင်လူင်မၼ်း သင်ဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ မီးလွင်ႈၵွင်ႉၵၢႆၵၼ်တင်း မိူင်းဢၼ်ႁႄႉႁၢမ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်း။ မိူဝ်ႈပႆႇၶႂၢင်းပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တႃႇသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ၊ ၵၢၼ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈ လႄႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈလႆႈပႂ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ တေၸၢင်ႈသႂ်ႇပႃး တီႈၼႂ်း ၶၢဝ်းယၢမ်းယူႇ။

တႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၵႂႃႇၸူးပၢႆတၢင်း တီႈဢၼ်မီး ၶေႃႈၽၢင်ႉ လႄႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈယၢပ်ႇယဵၼ်း တႃႇတေသိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်းယူႇ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း ၽူႈၸုတုမ် ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ တေဢမ်ႇၶၢႆမႂ်တိုတ်း ဢၼ်လုၵ်ႉ မိူင်းၶႄႇ ၵႂႃႇၸူး ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ။ တွၼ်ႈတႃႇသိုဝ်ႉမႂ်တိုတ်းၶၢဝ်းတၢင်းၸိူင်ႉၼႆၼႆႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇလႆႈၵပ်းသိုပ်ႇၸူး သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၸႂ်ႉ ၽူႈၸုတုမ် ဢၼ်ၵူၼ်းႁူႉဢေႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်လႆႈ ထႅင်ႈလၢႆးၼိုင်ႈတႄႉ သိုဝ်ႉမႂ်တိုတ်းဢၼ်ၽႂ်ႇမၼ်း တႃႇသွင်မႂ် (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မႂ်တိုတ်း လုၵ်ႉမိူင်းၶႄႇ ၵႂႃႇၸူး မိူင်းၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး လႄႈ မႂ်တိုတ်းထႅင်ႈဢၼ်ၸမ်ႉ လုၵ်ႉၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး ၸူး ယူႇဢႅတ်ႉသ်)၊ ၵူၺ်းၵႃႈ လူဝ်ႇလႆႈၽၢင်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေဢမ်ႇလႆႈ ၵႂႃႇရၼ်ႇတိင်း ဢမ်ႇၼၼ် ထူင်ၶူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေႁၢႆၼႂ်းၵႄႈမၼ်း။

လွင်ႈၵွင်ႉသိုပ်ႇ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၼႆႉ မၢင်လွင်ႈမႃး တေၸၢင်ႈပဵၼ် ပၼ်ႁႃ။ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်လႆႈလႅၵ်ႈ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းတေႃႇ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ တေၸၢင်ႈထူပ်းလွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၼမ်လိူဝ်သေ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၽႅဝ်မႃးသမတႃႇသေ တေၸၢင်ႈလႆႈထူပ်းၺႃး လွင်ႈၶမ်ၵိုတ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းဢၼ်ၵွင်ႉသိုပ်ႇၵၼ် လိူဝ်သေၵဝ်ႇ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လူတ်ႇၵူတ်ႇထတ်း ၊ လႆႈၸိူင်ႉယွၼ်ႉၵူတ်ႇထတ်း လႄႈ လႆႈထူပ်းလွင်ႈယႃႉပႅတ်ႈၶၢဝ်းတၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵွင်ႉသိုပ်ႇၸူး ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ်ၼႆႉ မၼ်းတေႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ် လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တႃႇၶဝ်ႈမိူင်း ဝၢႆးလင်သေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မိူဝ်ႈပႆႇပေႃးႁိုင်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယၢမ်ႈၽႅဝ်ဝႆႉတီႈ ဢွင်ႈတီႈပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ၼၼ်ႉၼႆၸိုင် မိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ တေဢမ်ႇပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵဝ်ႇ လႅၵ်ႈလၢႆႈ ႁိူဝ်းမိၼ်ၵွၼ်ႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸွမ်းသၢႆတၢင်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ တေၸၢင်းထူပ်းၺႃး လွင်ႈတေလႆႈၶဝ်ႈ ၵႂႃႇရၼ်ႇတိင်းသေၵွၼ်ႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ သင်ႇမၢႆထႃႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇၵိုတ်းတီႈလႂ်၊ ပေႃးဢမ်ႇၼၼ်တႄႉ ဝူၼ်ႉသွၼ်ႇလီလီ တႃႇဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်တေၵႂႃႇ ၵွင်ႉသိုပ်ႇၸူးၼၼ်ႉ။

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သင်ႇမၢႆထႃႈ မႂ်တိုတ်းယဝ်ႉသေ သင်ဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်းသၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇယႃႉပႅတ်ႈ ၼႆ လူဝ်ႇလႆႈပႂ်ႉတူၺ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သင်ႇမၢႆထႃႈ ဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တေၸၢင်ႈတတ်းၶၢတ်ႇ ၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်မိၼ် ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းသေ လွင်ႈတတ်းၶၢတ်ႇ ၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်မိၼ်ၼႆႉၵေႃႈ ၵမ်းၵမ်းၵႆႉပဵၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်မိၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႆႈထုၵ်ႇယႃႉပႅတ်ႈၼႆ ၵပ်းသိုပ်ႇၸူး သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ။ ဢိင်ၼိူဝ်သၢႆတၢင်းသေ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် တၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ လႅပ်ႈတေဢမ်ႇမီးလႆႈ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ၵႃႈၶၼ်မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်ၵေႃႈ တေဢမ်ႇမီး၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈၶိုၼ်းၸၼ်ၶၢဝ်းတၢင်း တွၼ်ႈတႃႇ တၢင်ႇဝၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွင်ႈယႃႉပႅတ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းသေ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢမ်ႇလႆႈၶွင်ႉၶမ်ဝႆႉ။

ဢမ်ႇဝႃႈၶၢဝ်းလႂ် ႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈယူႇတႃႇသေ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လူဝ်ႇၶႆႈၸႂ်သိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်း ဢၼ်ၶိုၼ်းဢၢၼ်းငိုၼ်းပၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တၢင်းၸွႆႈထႅမ် လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇ

လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် လႄႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ လႆႈၶၢႆႉဢဝ် ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၸိူဝ်းဢမ်ႇမီးၵေႃႈပဵၼ်ၼၼ်ႉသေၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်းတႄႉ တိုၼ်းဝႃႈ ဢိုတ်းပႅတ်ႈၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၶဝ် တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ် ၶိၵ်ႉၶၢၵ်ႉ တႄႉ တိုၵ်ႉထုၵ်ႇမီးဝႆႉယူႇလႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်ႇဢွၼ်ႇ တီႈပိုၼ်ႉတီႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈဢိုတ်းၵႂႃႇယဝ်ႉၼႆၸိုင် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၸၢင်ႈ ၵပ်းသိုပ်ႇၸူး လုမ်းၽွင်းတၢင်ႇဢွၼ်ႇတၢင်ႇဢၼ် ဢၼ်မီးတီႈၵႆၼၼ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလလႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈ ၶွင်ႉၶမ်ဝႆႉၼႆ လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၸမ်သေပိူၼ်ႈ တင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆႉ တေၸၢင်ႈၸွႆႈထႅမ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇႁႃပၼ် သၢႆၵၢၼ်မိၼ် တႃႇပွၵ်ႈမိူဝ်းႁိူၼ်းၶိုၼ်း၊ တေၸၢင်ႈၶပ်ႉၶိုင်ပၼ် ၶိုၼ်းၵူႈၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉသေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၸၢင်ႈသိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်းႁိူဝ်းမိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် မႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်း (ၽၢတ်ႉသ်ၽွတ်ႉ) ၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉ။ တီႈလိုၼ်းသုတ်းမၼ်းမႃး ၶဝ်တေၸၢင်ႈ သိုပ်ႇပၼ်ၶၢဝ်ႇ လွင်ႈသၢႆငၢႆပိုၼ်ႉတီႈၸူးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သေ ၽၢင်ႉပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇ တႃႇတေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃ သိုပ်ႇမိုတ်ႈပၼ်လႄႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။

မိူင်းၼင်ႇ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇ ဢၼ်ယၢမ်ႈႁဵတ်းမႃးသေႇသေ ၸိူင်ႉၼၼ်ႇ ၵၢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ဝီႇသႃႇ လႄႈ ၽၢတ်ႉသ်ၽွတ်ႉ ၼၼ်ႉ တေယင်ႉဝႆႉ ဢမ်ႇၼၼ် ႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉ တႃႇ ဢၼ်လူဝ်ႇႁိပ်ႈၼႅတ်ႈ၊ ၼၼ်ႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ် ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇယဝ်ႉ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းဝႆႉ ဢမ်ႇၼၼ် ယူႇသဝ်းဝႆႉၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ ၼႆႉပဵၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းလီ တွၼ်ႈတႃႇ လူင်းၸိုဝ်ႈတင်း လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် ဢမ်ႇၼၼ် လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇလႆႈ ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ၊ လွင်ႈမီးသၢႆၵၢၼ်မိၼ်၊ လႄႈ လႄႈ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးထႅင်ႈ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၼပ်ႉယမ်ထိုင်

ပေႃးၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈသုပ်းတိုဝ်း ၽႃႈတူမ်းသူပ်း လႄႈ လွင်ႈလူင်ႈၼႃႈႁႄႉၵင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇ ၸွမ်းလူၺ်ႈမၢႆမီႈ လႄႈ လွင်ႈတၢင်းၶႆႈၸႂ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တေဢမ်ႇလၢတ်ႈၼႄလွင်ႈတၢင်းမၼ်းတဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈ။ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈသုပ်းၽႃႈတူမ်းၼႃႈသေ ဢိင်ၼိူဝ်ႈမိူင်း ၼႃးလိၼ်သေၵေႃႈ မၼ်းတေၸၢင်ႈ မီးလွင်ႈတၢင်းယိူင်းဢၢၼ်း ဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်သေ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် မၼ်းတေပူၼ်ႉလိူဝ်သေ ဢၼ်လူဝ်ႇႁဵတ်းၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ။ ၽွင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ပၢႆတၢင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆ တူၺ်းၵူၼ်းတီႈၼၼ်ႈဝႃႈ ၸွင်ႇၶဝ် သုပ်းၽႃႈတူမ်းၼႃႈ၊ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇဝူၼ်ႉဝႃႈ မၼ်းလူဝ်ႇႁိုဝ် ဢမ်ႇလူဝ်ႇ။ ၸွႆးႁဵတ်းၼင်ႇ ဢၼ်ပိူၼ်ႈႁဵတ်းလႄႈ။

လူဝ်ႇလႆႈငိူင်ႉဝႄႈ ဝေႃးႁၢၼ်လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ တၢင်းပဵၼ်၊ မိူင်း၊ ဝဵင်း လႄႈ ၶိူဝ်းၵူၼ်း။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်ၸႂ်ႉၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ႈ တီႈတူင်ႇဝူင်းမၢင်ၸိူဝ်းသေ တေၸၢင်ႈႁႂ်ႈမီးလွင်ႈၸင်းတေႃႇၵၼ်သေ ၸၢင်ႈဝႃႈလႆႈ ပဵၼ်လွင်ႈၸႅၵ်ႇၶိူဝ်းၵူၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸႂ်ႉၶေႃႈၵႂၢမ်း "ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19"၊ "ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇ" ဢမ်ႇၼၼ် "ဝၢႆးရႅတ်ႉ" ဢမ်ႇၼၼ် ၽေးၵႃႇလ ၼႆၵေႃႈလႆႈယဝ်ႉ။

ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်တင်း ၸိူဝ်ႉမႅင်း SARS-CoV-2 ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၼႆႉ ပေႃးဢဝ် ၸိူင်ႉမႅင်း COVID-19 ဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉ ၵွင်ႉသိုပ်ႇၸူး မိူင်းလိၼ်ၵိူတ်ႇၶဝ်ၼႆ ၶဝ်တေၸႂ်လမ်ယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ မဵဝ်း Alpha ၼႆႉ လႆႈႁၼ်တီႈ ဢိင်ႇၵလႅၼ်ႇ၊ မဵဝ်း Beta ၼႆႉ လႆႈႁၼ်တီႈ ဢႃႇၾရိၵၸၢၼ်း၊ မဵဝ်း Gamma ၼႆႉ လႆႈႁၼ်တီႈ ပရႃႇၸီး၊ Delta ၵေႃႈ လႆႈႁၼ်တီႈ ပရႃႇၸီး၊ Lambda ၼႆႉ လႆႈႁၼ်တီႈ ပီႇရူး။

ဢွင်ႈတီႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ မီးၶေႃႈၸိသင်ႇ တွၼ်ႈတႃႇဢိုတ်းဝႆႉ လၢၼ်ႉၵိၼ်ယႅမ်ႉသေ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ၸွၵ်းၵႂႃႇ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ ဢဝ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဢၼ်သူင်ႇႁွတ်ႈထိုင်တီႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇတီႈ မိူင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ ၶႅၼ်ႇၼေႇတႃႇ ၼႆႉ လွင်ႈတွၼ်ႈငိုၼ်း ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၵမ်ႉၼမ် ႁဵတ်းသေ ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တိူဝ်းမီးၽေးၶဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းတေႃႉသူင်ႇလႄႈ ၶဝ်တိူဝ်း တွၼ်ႈငိုၼ်းလိူဝ်သေၵဝ်ႇ၊ လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇဝႄႈလႆႈ လွင်ႈၸပ်းတၢင်းပဵၼ်ၼႆသေ ဢဝ်လၢႆးဢီႇလႅတ်ႇထရေႃးၼိတ်ႉသေၵေႃႈ တွၼ်ႈငိုၼ်း ဢဝ်။ တီႈဢၼ်ၶႂၢင်းပၼ် တႃႇၵိၼ်ယႅမ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽွင်းၵူၼ်းပႂ်ႉၽိူၼ် တိုၵ်ႉမီးယူႇတီႈ ၽိူၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ သုပ်းၽႃႈတူမ်းသူပ်းဝႆႉ တေႃႇထိုင် ၶဝ်ပေႃး ဢွၵ်ႇၵႂႃႇတီႈ ၽိူၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၸင်ႇၵႆႈ တႄႇၵိၼ်လႄႈ။

ယူႇသဝ်း ႁႂ်းလွတ်ႈၽေး

တီႈမိူင်းဢၼ်လွင်ႈႁူမ်ႇငမ်းပၵ်းပိူင် ႁႅင်းဢေႇၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶေႃႈပူင် ဢမ်ႇလႆႈဢွၵ်ႇၵၢင်ၶမ်ႈ၊ လွၵ်ႉတွင်း (ဢမ်ႇၼၼ်) ၶေႃႈပူင် ဢၼ်ႁႂ်ႈယူႇသဝ်းတီႈၼႂ်းႁိူၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႆႉႁၢဝ်ႈႁႅင်းသေ ၵႆႉၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်း ဢၼ်ဢမ်ႇငမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်တင်း ၽုင်ၵူၼ်းယဝ်ႉ။ ၸွမ်းႁဵတ်း ၶေႃႈပူင်ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ဝႄႈၽုင်ၵူၼ်းလႄႈ။

ပိူင်ၵၢၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ တေၸၢင်ႈ ၸၼ်ၸႂ် ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းသေ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် လွင်ႈၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉ။ ၸိူဝ်းၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇသူႈၸႂ်ႉ လွင်ႈႁႄႉၵင်ႈသုၼ်ႇတူဝ် လႄႈ လွင်ႈပႂ်ႉပႃး တၢင်းၵႆ ဢၼ်လွတ်ႈၽေး ၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ႁႂ်ႈတၢင်းပဵၼ် ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ ၽႄႈတိုၼ်းလီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇဝႄႈလႆႈ မၢႆမီႈ လႄႈ ၽေးၶဵၼ်ပၢႆးယူႇလီၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈဝႄႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉႇယဝ်ႉ။

လွင်ႈၵူဝ် ၵူၼ်းၼႃႈပႅၵ်ႇ

ၽွၼ်းလႆႈ ယွၼ်ႉတၢင်းပဵၼ် ၽေးၵႃႇလ ဝၢႆးရႅတ်ႉၶူဝ်ႇရူဝ်ႇၼႃႇၼႆႉတႄႉ တီႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈၵူဝ် ၵူၼ်းၼႃႈပႅၵ်ႇ ၼႆႉ ၶိုၼ်ႈသုင်မႃးသေ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ယိူင်းၸူးထိုင် ဢၼ်လႅပ်ႈပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶႄႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢိၵ်ႇတင်း လွင်ႈလူႇလၢႆတူဝ် ဢၼ်ယိူင်းၸူး ၵူၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ဢေးသျႃးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉသေ လွင်ႈတၢင်းလူလၢႆၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပဵၼ်တီႈ ဝဵင်းလူင် မိူၼ်ၼင်ႇ ၼိဝ်းယွၵ်ႉ၊ လၼ်ႇတၼ်ႇ လႄႈ သၼ်ႇၾရၼ်ႇသိတ်ႇသ်ၵူဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

တီႈႁွင်းၵွင်း ၼႆႉ ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ ၽွၼ်းတၢင်းပဵၼ်သေ ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈလီၸင်းၶႄႇ ၼႆႉ တိူဝ်းၶိုၼ်ႈသုင်မႃးသေ မိူၼ်ၼင်ႇ လၢၼ်ႉၶၢႆ လႄႈ လၢၼ်ႉၵိၼ်ယႅမ်ႉတင်းၼမ်ၼႆႉ ၶဝ်ထဵင် တႃႇပၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ၸူး ၵူၼ်းတီႈ မိူင်းၶႄႇလူင်သေ ၶဝ်ႁႄႉႁၢမ်ႈ ၵူၼ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၶႄႇမႅၼ်ႇတရိၼ်းယဝ်ႉ။

ၸၼ်ႉဢၼ်လွင်ႈၸင်းၶႄႇ ၼႆႉ တေႃႈတီႈၼႂ်း ဢေးသျႃးၵေႃႈ တိူဝ်းၶိုၼ်ႈသုင်မႃး၊ မိူၼ်ၼင်ႇ လၢၼ်ႉၵိၼ်ယႅမ်ႉ၊ ႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း တီႈၼႂ်းမိူင်းၶႄႇ၊ ၵျႃႇပႃႇ လႄႈ ဢိၼ်းတီးယႃးၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ထဵင် တႃႇပၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈၸူး ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈပၼ်ႁႅင်းၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၶႄႇၼႆႉ လွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄ ၶိူဝ်းၵူၼ်းၼိူဝ်ႉလမ်ၶဝ်ၼႆႉ ႁၢမ်ႉႁၢဝ်ႈႁႅင်းဝႆႉသေ မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇၸဝ်ႈလိၼ်ၶဝ် လိုပ်ႈဢွၵ်ႇၵွၼ်ႇ။

လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇ ထႅင်ႈ

တၢင်းၶႆႈၸႂ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ

ငဝ်ႈငႃႇ လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇ ထႅင်ႈ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၽေးတၢင်းပဵၼ်ၵႃႇလ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး -

ၸုမ်းပၢႆးယူႇလီလုမ်ႈၾႃႉ
The US government သႅၼ်ႇထႃႇ တႃႇၵုမ်းၵမ်တၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈႁႄႉၵင်ႈ
သႅၼ်ႇထႃႇ တႃႇၵုမ်းၵမ်တၢင်းပဵၼ် လႄႈ လွင်ႈႁႄႉၵင်ႈ ယူးရူပ်ႉ (ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉၵူႈဝၼ်း)
ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် လႄႈ ပႅၼ်ႈမၢႆ ဢွၼ်ႇလၢႆး ဢၼ်မႃးတီႈ Johns Hopkins University Center for Systems Science and Engineering ဢၼ်ပဵၼ် ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉၵမ်းလဵဝ်
သဵၼ်ႈမၢႆၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တႃႇၶဝ်ႈမိူင်း ဢၼ်မႃးတီႈ IATA

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၽႅဝ်ဝႆႉၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆၸိုင် လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် ႁင်း မိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ငဝ်ႈငႃႇလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇ လွင်ႈ သၢႆငၢႆပိုၼ်ႉတီႈ လႄႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း။ ဝႅပ်ႉသၢႆႉ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် ၼႆႉ တေၸၢင်ႈမီး ၼႃႈလိၵ်ႈ ဢၼ်ဢၼ်ၽင်ၸႂ်တွၼ်ႈတႃႇ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19၊ သေ မၼ်းပဵၼ် ၶၢဝ်းယၢမ်းလီ တွၼ်ႈတႃႇ လူင်းၸိုဝ်ႈ တေႃႇ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် တႃႇလႆႈ ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉ ဢီးမေးလ်။ ပိူင်လူင်မၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် ၶွင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ထိင်းသိမ်းဝႆႉပၼ် လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇတီႈၵႂၢင်ႈမၼ်း ၼင်ႇၽႃႇသႃႇဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ပိုၼ်ႉတီႈ၊ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ ၵူၼ်းမိူင်းဢိင်းၵလဵတ်ႈသေတႃႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်းလႆႈတီႈၼၼ်ႈယူႇ။

လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇဢၼ်ၽိတ်းပိူင်ႈ လႄႈ တီႇဢူဝ်ႇရီႇ ဢၼ်လၵ်ႉလွမ်ႁူမ်ႈႁွမ်းၶပ်ႉၶိုင် ၸိူဝ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ဝၢႆးရႅတ်ႉၼႆႉ တေႃႈၼင်ႇ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ယင်းဢွၼ်ၵၼ် လၢတ်ႈယွင်ႈ တီႈၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆးဝႆႉလႄႈ လူဝ်ႇလႆႈၽၢင်ႉငဝ်ႈငႃႇလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွၼ်ႉၶၢဝ်ႇၸိူဝ်းဢၼ် ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉ မၼ်းလူဝ်ႇႁႂ်ႈၼႄႉၼွၼ်းဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ် မေႃယႃၸိူဝ်းမီးသလေႇ လႄႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆးယႅၼ်းၶဝ် ၵမ်ႉဝႆပၼ်ၽၢႆႇလင် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။

ၽွင်းၶၢဝ်းယၢမ်းယၢပ်ႇယဵၼ်းလူင်ၼႆႉ လွင်ႈဝႃႈ ၶႂ်ႈၸွမ်းလင် ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉ ဢၼ်လိုၼ်းသုတ်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈၸွမ်းသၽႃႇဝမၼ်းယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပေႃးတူၺ်းၶၢဝ်ႇတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ မၼ်းၵူၺ်းၼႆ မၼ်းတေတိူဝ်းၶႅမ်ႉလိူဝ် တွၼ်ႈတႃႇ ပၢႆးယူႇလီၸႂ်။ ၽိူဝ်ႉတႃႉဝႃႈ တေၼင်ႈတူၺ်းၶၢဝ်ႇယူႇတင်းဝၼ်း တူၺ်းၶၢဝ်ႇ ၼိုင်ႈဝၼ်းသွင်ပွၵ်ႈသေၵေႃႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်မၼ်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းထႅင်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်းတၢင်ႇလွင်ႈၼႆႉ တေတိူဝ်းၶႅမ်ႉယဝ်ႉ။

တူၺ်းပႃး

ႁူဝ်ၶေႃႈ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်း တၢင်းပဵၼ် ၵႃႇလ ၶူဝ်းဝိတ်ႉ-19 ၼႆႉ ပဵၼ် လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ဢၼ်ၸႂ်ႉလႆႈ။ မၼ်းမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉၼိူဝ် ဢွင်ႈတီႈပိူင်လူင် ၶွင် ႁူဝ်ၶေႃႈမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းဢႅဝ်ႇလႄႇၶဝ် တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉ လိၵ်ႈႁွမ်တွမ်ဢၼ်ၼႆႉ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၶႅၼ်းတေႃႈ မႄးထတ်းၼႃႈလိၵ်ႈ ၼႆႉလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းသေ ႁဵတ်ႈႁႂ်ႈ လိၵ်ႈႁွမ်တွမ်ၼႆႉ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၵႂႃႇသေၵမ်း။