ၵဵင်းမႆႇ

ႁူဝ်ႉဝဵင်း လႄႈ ၶူးဝဵင်း မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ

ၵဵင်းမႂ်ႇ (เชียงใหม่) ၼႆႉ ပဵၼ် ၵႅၼ်ၵၢင် ၶွင် မိူင်းထႆး ပွတ်းႁွင်ႇ ယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယူႇသဝ်း တီႈၼႂ်းဝဵင်း ၸိူဝ်းဢၼ်တၢင်ႇမၢႆၽၢင်ဝႆႉၼၼ်ႉ မီး 127,000 (မိူဝ်ႈ ပီ 2016)၊ သေ တီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ဝဵင်းလူင်ၼႆႉ ၶႂ်ႈမီးၸမ် ၼိုင်ႈလၢၼ်ႉ၊ မၼ်းပဵၼ် ဝဵင်းယႂ်ႇသုတ်း ထူၼ်ႈသီႇ တီႈ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။ တီႈထုင်ႉပဵင်းၼၼ်ႉ တၢင်ႈသုင်ၼႃးပၢင်ႇလၢႆႇ မီး 316 မီႇတႃႇသေ သၼ်လွႆ လႄႈ ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉသေ မၼ်းတိူဝ်း ၶဵဝ်လီ ယဵၼ်လီသေ ဝဵင်းလူင်၊ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမႃးယူႇသဝ်းတီႈၼႆႈၵေႃႈမီးတင်းၼမ်၊ ၸိူဝ်းဢၼ်လုၵ်ႉ ၵုင်းထဵပ်ႈ ၶၢႆႉမႃးယူႇသဝ်းတႃႇသေ တီႈ "မွၵ်ႇၼၢင်းသီ ပွတ်းႁွင်ႇ" ၼႆႉၵေႃႈမီးယဝ်ႉ။

ပွင်ႇၸႂ်

ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း ဢၼ်လႆႈမၢႆတွင်းဝႆႉ တီႈၼႂ်းဝဵင်းလူင်ၼၼ်ႉ မီး 127,000 ၵေႃႉလိူဝ်လိူဝ် (မိူဝ်ႈပီ 2016) လႄႈ တီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ဝဵင်းလူင်ၼၼ်ႉ မီး 1.2 လၢၼ်ႉ မိူဝ်ႈပီ 2022 ၼၼ်ႉသေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်ယႂ်ႇသုတ်းထူၼ်ႈသွင် ၼႂ်းမိူင်းထႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇၼႆႉ ၵေႃႇတၢင်ႈမိူဝ်ႈပီ 1296 CE သေ ပဵၼ်ဝဵင်းဢၼ်လီၶဝ်ႈၸ်ႂလူၺ်ႈၽိင်ႈထုင်းလႄႈ ပိုၼ်းသေ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉပဵၼ်ဝဵင်းလူင်ၶွင် မိူင်းႁေႃၶမ်းလၢၼ်ႉၼႃးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ႁိမ်းႁွမ်း

ဢၼ်ႁၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းလိူဝ်ပိူၼ်ႈ တီႈဝဵင်းၵဵင်းမႆႇၼႆႉ ပဵၼ်ႁွင်ႈၼမ်ႉ လႄႈ ၽႃဢၼ်ၵိုတ်းဝႆႉ ဢၼ်လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉ ဝဵင်းၵဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တၢင်းၵႂၢင်ႈမၼ်း မီးမွၵ်ႈ 6.5 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇသေ ပဵၼ်တီႈဢိင်ဢၢင်ႈ တႃႇတေၵႂႃႇမႃး လႄႇလဵပ်ႈဝဵင်း။

ၶိုင်ႈပွတ်းဢွၵ်ႇ လႄႈ ၶိုင်ႈပွတ်းတူၵ်း ဝဵင်းၵဝ်ႇၼႆႉ မီးၾၢင်ႁၢင်ႈၽႂ်မၼ်း။ ၽၢႆႇဢွၵ်ႇၼႆႉ မီးႁူင်းႁႅမ်း ႁူင်းၵိၼ်ၶဝ်ႈၽၵ်း ႁၢၼ်ႉၶၢႆလူတ်ႉၵႃး ႁူင်းၵၢၼ် ၶၢဝ်းတၢင်း လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်း ၵူၼ်းမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼမ်လိူဝ်ပိူၼ်ႈ။ ပိူင်လူင်မၼ်း တီႈၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁွင်ႈၶႅၵ်ႇ ႁူင်းၵိၼ်ၶဝ်ႈၽၵ်း ႁွင်ႈၼွၼ်း လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ် ဢၼ်ႁဵတ်းပၼ် တၢင်းၵိၼ် တႃႇၵူၼ်းမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၶိုင်ႈပွတ်းတူၵ်းၼႆႉ ပဵၼ်တႆးလိူဝ်သေ မီးႁူင်းႁဵၼ်းၵူၼ်းတႃမွတ်ႇ ႁၢၼ်ႉၶၢႆၵွမ်ႇၵူၼ်းတၢႆ၊ ႁူင်းတူၺ်းလိၵ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ မိူင်းထႆး ၵိင်ႇၽႄ ဝဵင်းၵဵင်းမႆႇ လႄႈ ႁူင်းၵိၼ်ၶဝ်ႈၽၵ်း ဢၼ်မီးၼိူဝ်ၽိူၼ် ၵမ်ႈၼမ် ႁႃႈႁူၵ်းတီႈ (หมูกระทะ mǔu gràck~táed) ဢၼ်မီး လုၵ်ႉၵႃႉထႆး ၸမ်ၸမ်10 ၵေႃႉ မီးဝႆႉတႃႇသေႇ။

ပေႃးဢဝ်တၢင်းၶဵမ်ယၢမ်း တႄႇဢဝ် 12 မူင်း (ၽၢႆႇႁွင်ႇ) ၼႆၸိုင် ပိူင်လူင်မၼ်း တီႈၶူးဝဵင်း လႄႈ ႁိမ်းႁွမ်းမၼ်း မီးဝႆႉ-

• 1 ၽၵ်းတူၸၢင်ႉၽိူၵ်ႇ (ประตูช้างเผือก) (သုၼ်ၵၢင်၊ ၽၢႆႇႁွင်ႇ ၶူးဝဵင်း)။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမင်ႇၵရၢႆး ၵေႃႇသၢင်ႈမႃး c.1296။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းႁွင်ႉဝႃႈ ၽၵ်းတူႁူဝ်ဝဵင်း၊ ၵွပ်ႈဝႃႈမၼ်းလႆႈထုၵ်ႇၼပ်ႉသွၼ်ႇဝႃႈပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းသႅၼ်းမူၺ်ႇမႃႇ (1365-1401) မိူဝ်ႈပၢၼ်မၼ်းၸဝ်ႈၼၼ်ႉ ႁဵတ်းဝႆႉ ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈ ၸၢင်ႉဢႄးလ်ပီႇၼူဝ်ႇ (ၸၢင်ႉၽိူၵ်ႇ ช้างเผือก) ၽၢႆႇၼွၵ်ႈၽၵ်းတူ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈၽၵ်းတူၼၼ်ႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇလွႆးလွႆး ႁႂ်ႈမၼ်းၼႄလႆႈ လွင်ႈမၼ်းမီးယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇၽိင်ႈထုင်းမၼ်း ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းဢၼ်တေပဵၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၶဝ် လတ်းၽၢၼ်ႇၽၵ်းတူၼႆႉသေ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းဝဵင်း မိူဝ်ႈၶဝ်တိုၵ်ႉၶိုၼ်ႈႁေႃၶမ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈၼႆႈ ၵႂႃႇတၢင်းႁွင်ႇ တေလႆႈၵႂႃႇတီႈ တႃႈလူတ်ႉပၢသ်ႉ ၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈ ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ၸၢင်ႉၽိူၵ်ႇ ၼႆသေ သိုပ်ႇၵႂႃႇတၢင်းၼႃႈ ၸူး မႄႈရိမ်း၊ ပၢႆ၊ ၵဵင်းႁၢႆး လႄႈ လႅၼ်လိၼ် လၢဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉဝႆႉ မိူဝ်ႈ ဢွၵ်ႇ 2024)
• 2 ၸဵင်ႇသီၽုမ်း (แจ่งศรีภูมิ) (ၸဵင်ႇ ၶူးဝဵင်း ၸဵင်ႇႁွင်ႇဝၼ်းဢွၵ်ႇ)။ ဝၢႆႇၽၢႆႇသၢႆႉ တီႈၼႆႈသေ တေလႆႈၵႂႃႇတီႈ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် ဢၼ်ၼိုင်ႈ။ ၵႂႃႇသိုဝ်ႈသိုဝ်ႈ ၵႂႃႇၸူးၶူဝ်ၼိူဝ်မႄႈၼမ်ႉပိင်းသေ ပူၼ်ႉၵႂႃႇ တီႈရူတ်ႈလဵၼ်း လႄႈ တႃႈရူတ်ႉပၢသ်ႉ။ ဝၢႆႇၶႂႃ (တၢင်းၸၢၼ်း) ၶဵင်ႇၵၼ်တင်း လႅၼ်လိၼ် ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ ၶူးဝဵင်း။ (ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉဝႆႉ မိူဝ်ႈ ဢွၵ်ႇ 2024)

ၵႂႃႇၸူး

ၵႂႃႇတင်း ႁိူဝ်းမိၼ်

ၵႂႃႇတင်း ရူတ်ႉပၢသ်ႉ

ၸွၼ်ႇ

တူၺ်း

ၵျွင်းၽြႃး

ႁဵတ်း

လဵပ်ႈႁဵၼ်း

သိုဝ်ႉ

ၶူဝ်းႁိူၼ်း လႄႈ ဢွင်ႈတီႈႁဵတ်းၵၢၼ်

ၵိၼ်

ထႆး

မိူင်းဝၼ်းတူၵ်း

ဢွၵ်ႉ

ၼွၼ်း

ယူႇသဝ်း ႁႂ်ႈလွတ်ႈၽေး

ၵပ်းသိုပ်ႇ

လွင်ႈၵႄႈၶႆပၼ်လႆႈ

သိုပ်ႇၵႂႃႇထႅင်ႈ

လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈ လႅၼ်လိၼ်

သၢႆတၢင်း ၵဵင်းမႆႇ

သုတ်း ←

ႁ  ၸ

→ လမ်းၽုၼ်း → ၵုင်းထဵပ်ႈ