ႁၢႆးဝူဝ်း ၼႆႉ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း မိူင်းတႆး မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လီႁူႉဝႆႉ
မႄးထတ်းပဵၼ်ဝၢၼ်ႈထၼု ဝၢၼ်ႈၼိုင်ႈသေ ထိုင် ပီ 1920 ၼၼ်ႉလႆႈ လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် ဝဵင်းမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈပဵၼ်တီႈ ၼႃႈလိၼ်ပဵင်းလႄႈ ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်ၵိုတ်းယင်ႉလိုဝ်ႈၶၢဝ်းတၢင်းၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉယဝ်ႉ။ မီးဝႆႉတီႈၼိူဝ် တၢင်းသၢႆရူတ်ႉလဵၼ်ႉ ဝဵင်းဢုမ်ႇပဝ်း - ယွင်ႇႁူၺ်ႈ ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးၼႆႉမႃး လႆႈၵေႃႇသၢင်ႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ႁၢႆးဝူဝ်းယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ၼၼ်ႉ ၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် ဢဝ်ၸႂ်ႉပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ တပ်ႉၵၢင်ႁၢဝ်ၶဝ်သေ လႆႈထုၵ်ႇ ၸုမ်းဢူၺ်းလီၶဝ် ဢဝ် မၢၵ်ႇပွႆႇသႂ်ႇယဝ်ႉ။ တီႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းၶူင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ် ထၢင်ႇပႅပ်ႉမၢၵ်ႇသေ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ်တူၺ်း တိူဝ်းႁၼ်ၸႅင်ႈလီယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 2016 သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ (20) ဝၼ်း၊ လုၵ်ႉတီႈ သၽႃးမိူင်းတႆး လႆႈမၵ်းမၼ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ဢဝ် ၸၼ်ႉ ႁၢႆးဝူဝ်း လုၵ်ႉတီႈဝၢၼ်ႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ် ဝဵင်းယဝ်ႉ။
ၵႂႃႇၸူး
မႄးထတ်းႁၢႆးဝူဝ်းၼႆႉ ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းၼမ်ယွၼ်ႉ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ႁၢႆးဝူဝ်း ဢၼ်မီးလွင်ႈၵွင်ႉသိုပ်ႇၵၼ်ဝႆႉတင်း တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် တႃႈၵုင်ႈ၊ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ လႄႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ၼႂ်းမိူင်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈသေ ၵူၼ်းၵမ်ႉၼမ် ဢဝ်လူတ်ႉပၢတ်ႉ၊ လူတ်ႉထႅၵ်ႇၸီႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၵႂႃႇၸူး ၼွင်ႁၢႆးယႃႈယဝ်ႉ။ တီႈၽၢႆႇၼွၵ်ႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉလူတ်ႉထႅၵ်ႇၸီႇသေ မိူဝ်ႈပီ 2014 ၼၼ်ႉ တႃႇၵႂႃႇ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈၼႆႉ တေလႆႈႁေႃႈ တႃႇ 45 တႃသေ ၵႃႈၶၼ်မၼ်း မီးၼႂ်းၵႄႈ 15,000 တေႃႇ 30,000 ယဝ်ႉ။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မေႃငူပ်ႉငိတႄႉ လူတ်ႉၵႃးသုၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႈ ၵႂႃႇသေ တေလႆႈပၼ်မွၵ်ႈ 10,000 ၵျၢပ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
ပေႃးတေၶီႇ လူတ်ႉပၢတ်ႉတႄႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလူဝ်ႇလႆႈပႆဢွၵ်ႇၸူးတီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် ဢၼ်မီးၽၢႆႇၼွၵ်ႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢွၵ်ႇတီႈ တႃးႁိူဝ်းမိၼ်ယဝ်ႉ တေလႆႈပႆၵႂႃႇ ၽၢႆႇၶႂႃ တႃႇ 2 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ ၼႆႉယဝ်ႉ။