မျၢၼ်ႇမႃႇ

	ၽၢင်ႉ - တေႃႇထိုင် တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 2021 ၼႆႉ လွင်ႈၵူၼ်းလႆႈလုတၢႆ၊ လွင်ႈလႆႈတၢင်းၸဵပ်းမၢတ်ႇ လႄႈ လွင်ႈတိၺွပ်းၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ထၢင်ႇႁၢင်ႈတိူဝ်းၼမ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ လႆႈမီးလွင်ႈပိုတ်ႇယိုတ်းၸူး ႁူင်းပလိၵ်ႈ၊ လုမ်းၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ ပွၵ်ႉ၊ လုမ်းၽႆးၾႃႉၸႄႈဝဵင်း၊ ၸုမ်းပလိၵ်ႈ လႄႈ ရူတ်ႉၽၢႆႇသိုၵ်ႈ၊ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ လႄႈ ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ ဢိၵ်ႇတင်း ပတ်ႉပိုၼ်ႉမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႃးလိၼ်ၵမ်ႉၼမ် တီႈၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ လႆႈမီးလွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ၵၢၼ်သိုၵ်းတင်းၼမ်။ လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈတိူဝ်းယႂ်ႇမႃးလႆႈၽႂ်းၽႂ်း။ လွင်ႈတိၺွပ်းၵူၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်မႃးတၢင်းၼမ်သေ ၶဝ်ႈပႃးၸဵမ် ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မီးလွင်ႈဢမ်ႇၼိမ်သဝ်းၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈတင်းၼမ်ၼႆႉ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ယႃႇႁႂ်ႈၵႂႃႇ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ၊ ၸႄႈမိူင်းတႆး၊ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်၊ ၸႄႈမိူင်းယၢင်း၊ ၸႄႈမိူင်းၶျၢင်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ လႆႈမီးၶေႃႈၸိသင်ႇၸူး ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းတယႅတ်ႉၶျွင်း လႄႈ လွင်းလူင်၊ ထဝႄႇ တီႈၸႄႈတိူင်းတၼိၼ်းတႃႇယီႇ ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇႁင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁူမ်ႇႁူမ်ႇလူမ်ႈလူမ်ႈ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈ ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ် လွင်ႈသိုၵ်းသိမ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈသေ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇသၢႆငၢႆဝၢၼ်ႈမိူင်းၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉ တႃႇပီၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇၵၼ်ၵေႃႈ ၵမ်းၵမ်းၶၢတ်ႇလဵဝ် သေ မီးလွင်ႈဢိုတ်းႁပ်းလွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶၢဝ်းတၢင်းသၢႆႁိူဝ်းမိၼ် ၼႂ်းမိူင်းၼွၵ်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈလွင်ႈဢွၵ်ႇၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ လႆႈထူပ်းႁၼ်ၵၼ်တင်း ဢဵၼ်ႁႅင်း ၸိူဝ်းဢၼ်ၸၢင်ႈႁႂ်ႈလူႉတၢႆ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လႆႈပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၶေႃႈပူင်ဝႆႉ ဢၼ်ဢမ်ႇလႆႈဢွၵ်ႇတၢင်းၼွၵ်ႈၵၢင်ၶမ်ႈ တႄႇ 8 မူင်း တေႃႇၵၢင်ၼႂ် 4 မူင်းၼၼ်ႉသေ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈၵူၼ်းၸုမ်တုမ်ၵၼ် တေဢမ်ႇလိူဝ် 5 ၵေႃႉ။ ၽွင်းတိုၵ်ႉမီးယူႇတီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႆႉၽၢင်ႉတူဝ်သေၵမ်း။ ယူႇတူင်ႉတူင်ႉတိုၼ်ႇတိုၼ်ႇသေ ႁႂ်ႈဝႄႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေၵမ်း။ ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ၵမ်ႉၼမ်ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ လွင်ႈသိမ်းဢႃႇၼႃႇၼႆႉ ၵူၼ်းယိပ်းၸိူၵ်ႈၽၢႆႇလင်မၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶႄႇၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းလုၵ်ႉတီႈ မိူင်းၶႄႇမႃးဢႅဝ်ႇၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၽၢင်ႉဝႄႈ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်သေ လူဝ်ႇလႆႈငိူင်ႉဝႄႈ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းၶႄႇ တီႈၽၢႆႇၼႃႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းမီးတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လူဝ်ႇလႆႈယုၵ်ႉပၼ်ပိုၼ်ႉႁူႉ လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ၊ လူဝ်ႇလႆႈဝႄႈပၼ် ဢွင်ႈတီႈတင်းသဵင်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်တေၸၢင်ႈပဵၼ် လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ၊ လူဝ်ႇလႆႈဝႄႈ ယူင်ႈသၢင်ႈ ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း လႄႈ သၢႆရူတ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေ လူဝ်ႇလႆႈပႂ်ႉတူၺ်း သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇၼႂ်းမိူင်း လီလီသေ ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉ ႁႂ်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇတင်း လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶဝ် တႃႇသေ ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။
	တၢင်းၶႆႈၸႂ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး ၶႅၼ်ႇၼေႇတႃႇ ၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဢႃႇမႄႇရိၵ
	(ဢၢပ်ႉတဵတ်ႉလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇဝႆႉ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်း - တီႇ 2021)

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ (မိူင်းမၢၼ်ႈ), ဢမ်ႇၼၼ် Burma ၼႆႉ ပဵၼ် မိူင်း ဢၼ်မီးတီႈ ဢေးသျႃး ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ဝၢႆးလင် ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 20 ၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ၸဝ်ႈဢၢမ်းၼၢတ်ႈၶဝ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ပီ 2010 မႃး လႆႈပဵၼ်လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇမႃးသေ ၶၢဝ်းတၢင်းမိူဝ်းၼႃႇႁင်း ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉၵေႃႈ ပႆႇႁဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းလီလီ၊ ပႆႇမီးလွင်ႈၼႄႉၼွၼ်းသင်လီလီ။ တွၼ်ႈတႃႇၽူႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၶဝ်ႄတႉ တေလႆႈႁၼ် ဢႃႇၶီႇတႅၵ်ႉၶျႃႇ ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထ လႄႈ ထိူၼ်ႇလိုၵ်ႉလူင် ဢၼ်ဢမ်ႇယိုၼ်းထိုင်လႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ထုင်ႉ

မျၢၼ်ႇမႃႇ regions - Color-coded map

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းၸၢၼ်း (ဢေႇယႃႇဝတီႇ၊ ပႃႇၵိူဝ်၊ တႃႈၵုင်ႈ) တီႈၼႃႈလိၼ်တႅမ် ၼိူဝ်ၵုၼ်ပၢၵ်ႇၼမ်ႉ ဢေႇယႃႇဝတီႇ တင်း ဝဵင်းလူင်ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ဝဵင်းလူင်တႃႈၵုင်ႈ

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းၵၢင် (မၵူၺ်း၊ တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၼေႇပျီႇတေႃႇ) ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ၊ ဢွင်ႈတီႈၵိုၵ်းပိုၼ်း လႄႈ တီႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉၶွင်ၵဝ်ႇ လႄ ဝဵင်းၼိူဝ်လွႆ ဢၼ်ၵတ်းယဵၼ်လီ။

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းတူၵ်း (ရၶႅင်ႇ၊ ၶျၢင်း) ထုင်ႉသၼ်လွႆဢၼ်ၵႆယၢဝ်း လႄႈ ၽင်ႇပၢႆႇလၢႆ တီႈဢၢဝ်ႇပၢင်ႇလၢႆႇပိင်းၵလႃး။

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းႁွင်ႇ (ၸႄႈၵႅင်း၊ ၶၢင်) တီႈၽၢႆႇၸၢၼ်း သၼ်လွႆႁိမဝုၼ်ႇတႃႇ လႄႈ ၶဝ်ႈပႃး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်းတင်းၼမ်။

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇ (တႆး၊ ယၢင်းလႅင်) သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း လႄႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ယုင်ႈယၢင်ႈ။

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ (တၼိၼ်းတႃႇယီႇ၊ မွၼ်း၊ ယၢင်း) သၢပ်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ပွတ်းၸၢၼ်းၼၼ်ႉ ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်ဝႆႉတင်း မိူင်းထႆး။

ဝဵင်းလူင်

• 1 ၼေႇပျီႇတေႃႇ (ပၢင်မၢၵ်ႇၼႃႉ) — ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်သၢင်ႈဝႆႉမႂ်ႇမႂ်ႇ
• 2 ဝဵင်းပႃႇၵိူဝ် (ပၵူဝ်း) — ဝဵင်းၵိုၵ်းပိုၼ်း ဢၼ်မီးၸမ်တႃႈၵုင်ႈ ဢၼ်မီးလွင်ႈ တီႈလီတူၺ်း လွင်ႈပုတ်ႉထၽႃႇသႃႇ ဢၼ်လီဢၢမ်းဢေႃးတၢင်းၼမ်
• 3 ဝဵင်းၵေႃႉတွင်း — ဝဵင်းၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်မီးတီႈ ၽၢႆႇၸၢၼ်းသုတ်းသေ ပဵၼ်ၶွင်မျၢၼ်ႇမႃႇမီး ဢၼ်မိူၼ်တင်း မိူင်းထႆး
• 4 ဝဵင်းတႃႈလိူဝ်ႇ — ပဵၼ် ဝဵင်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်းၵဝ်ႇ သၢႆသိုပ်ႇၵုင်းပွင်ႇ သေ ပဵၼ်ဝဵင်းၵႅၼ်ၵၢင်ၵႃႉၶၢႆ တႃႇ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇပွတ်းၼိူဝ်ယဝ်ႉ။
• 5 ဝဵင်းမေႃႇလမႅင်ႇ (Moulmein) — ပဵၼ်ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၶွင် ၸႄႈမိူင်းမွၼ်းသေ ပဵၼ်ဝဵင်းယႂ်ႇလိူဝ်သေပိူၼ်ႈ ထူၼ်ႈသၢမ် ယဝ်ႉ
• 6 ပၢင်ႇဢူး (မေႇမျူဝ်ႉ) — ဝဵင်းၼိူဝ်လွႆ ဢၼ်ၵတ်းယဵၼ်လီ ဢၼ်ပဵၼ်မႃး တီႈလိုဝ်ႈသဝ်း ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် မိူဝ်ႈပၢၼ် ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ
• 7 ဝဵင်းတူၼ်ႈတီး — ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၶွင် မိူင်းတႆး ဢၼ်ပဵၼ်ႁူဝ်ၸႂ် ႁင်း သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း
• 8 ဝဵင်းတုၼ်ႇတေး — ပဵၼ်ဝဵင်း ၼိူဝ်ၵုၼ်ပၢၵ်ႇၼမ်ႉ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်လိုဝ်းလင် ႁဵတ်းဢုမ်လိၼ်
• 9 ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ (formerly Rangoon) — ပဵၼ်ၵၢင်ၵႅၼ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး၊ ဢၼ်ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းၼမ် ပဵၼ် ၽြႃးၵွင်းမူး လႄႈ ဢႃႇၶီႇထႅၵ်ႇၶျႃႇ ၵူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ

တီႈၵႂႃႇထႅင်ႈ တၢင်ႇတီႈ

• ပူးၵမ်ႇ — ပဵၼ်ၼႃႈလိၼ် ၶူဝ်းပူၺ်ႈၵဝ်ႇမွၼ်ႇ လႄႈ မီးဝႆႉ ၵွင်းမူးၵဝ်ႇၵႄႇ ၵွင်းမူးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ႁဵင်မၼ်းသေ မီးဝႆႉတီႈၽင်ႇ ၼမ်ႉၵဵဝ်ယဝ်ႉ
• ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ - ပဵၼ်ၼွင်ယႂ်ႇထူၼ်ႈသွင် ၼႂ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇသေ ပေႃးၶီႇႁိူဝ်းဢွၼ်ႇလႄႇလၢဝ်း ပဵၼ်ဢၼ်လီမူင်ႈလီယဵမ်ႈ၊ ဢႅဝ်ႇလႄႇလႆႈ ဝၢၼ်ႈတီႈၼိူဝ်ၼမ်ႉ တီႈဢၼ် ၵူၼ်းဢၢင်းသႃးၶဝ် ယူႇသဝ်း၊ မီးတီႈၶိုၼ်ႈလွႆ လႄႈ မီးပႃးၽႅၼ်ႇမၼ်ႈၼႂ်းၼွင်
• ၵဵင်းတုင် - မီးၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းလႃး (တီႈၼိူဝ် ၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ် တင်း မိူင်းၶႄႇ) လႄႈ တႃႈၶီႈလဵၵ်း (တီႈၶွပ်ႇလႅၼ်လိၼ် မိူင်းထႆး) တီႈၼႂ်း သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း၊ တေၸၢင်ႈ လဵပ်ႈႁဵၼ်းလႆႈ ပိုၼ်းၸဝ်ႈၾႃႉ၊ ၵၢတ်ႇၸဝ်ႈၾႃႉ၊ ၶုမ်ပႃႇႁဵတ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉ လႄႈ တီႈလႄႇလၢဝ်း မီးဝႆႉတင်းၼမ်
• ၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်း - ၵွင်းမူးၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်း ဢၼ်တင်ႈဝႆႉတီႈၼိူဝ် မၢၵ်ႇႁိမ်ၶမ်း မိၼ်ႇမီႈတီႈၽင်ႇႁိၵ်း၊ မီးတီႈ မိူင်းမွၼ်း၊ ပဵၼ်တီႈ မႃးလူႇမႃးဝႆႈ
• လွႆပူပ်ႉပႃး - ပဵၼ်လွႆၽႆးတၢႆ ဢၼ်မၢႆဝႃႈ ပဵၼ်လွႆဢူဝ်းလမ်းပိတ်ႉ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ၊ တီႈထုင်ႉပွတ်းမႆႈၼၼ်ႉ မီးဝႆႉပဵၼ် ပႃႇထိူၼ်ႇၶဵဝ်လီ၊ တင်း ပူးၵမ်ႇသေ ၵႂႃႇဝၼ်းမႃးဝၼ်းလႆႈ။
• မျွၵ်ႉဢူး - ပဵၼ်ဝဵင်းလူင်ၵဝ်ႇ ၶွင် မိူင်းၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ရၶႅင်ႇ
• ငပလီႇ - ပဵၼ်ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်ႁၢင်ႈလီ ဢၼ်မီးတီႈ ပွတ်းတူၵ်း မိူင်းရၶႅင်ႇ ဢၼ်ႁေႈသႂ်ႇတီႈ ဢၢဝ်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ပိင်းၵလႃး
• ငူၺ်ႇသွင်ႇ - ပဵၼ်ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ဢၼ်ယၢဝ်းသေပိူၼ်ႈ တီႈ ၸႄႈတိူင်း ဢေႇရႃႇဝတီႇ (English: Irrawaddy) ၊ မီးၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ သၢႆးၶၢဝ်ၶၢဝ် လႄႈ ၼမ်ႉဢၼ်ၸိုၼ်ႈသႂ် ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽၢင်ႁၢင်ႈ ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ငူၺ်ႇသွင်ႇယဝ်ႉ
• ပျီႇ - ပဵၼ်ဝဵင်း ဢၼ်မီးတီႈ ပွတ်းၵၢင် ၼမ်ႉၵဵဝ် ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းၵႄႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ ပူးၵမ်ႇ၊ ဢၼ်ၵူၼ်းႁူႉၸၵ်းၼမ် ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ သီႇရိၶိတ်ႉတရႃႇ Sri Kittara ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းလူင်ၵဝ်ႇမွၼ်ႇ ပျူႇ မိူဝ်ႈ 2 တေႃႇ 9 CE ၼၼ်ႉ
• ပတဵင်ႇ - ပဵၼ်ဝဵင်းမႄႈၼမ်ႉ ဢၼ်မီးတီႈ ၵုၼ်ပၢၵ်ႇၼမ်ႉဢေႇရႃႇဝတီႇ ဢၼ်ဢွၼ်ၵၼ်ႁူႉၸၵ်းဝႃႈ ပဵၼ်တီႈ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၸွင်ႈ၊ ပဵၼ်တီႈ ႁူးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ တႃႇၵႂႃႇ ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ ၶျွင်းတႃႇ လႄႈ ငူၺ်ႇသွင်ႇ

လီႁူႉဝႆႉ

Capital	[[|ၼေႇပျီႇတေႃႇ|ၼေႇပျီႇတေႃႇ၊ ဝဵင်း]]
Currency	kyat (MMK)
Population	53.3 million (2017)
[[|Electrical systems|Electricity]]	230 volt / 50 hertz (Europlug, AC power plugs and sockets: British and related types, Schuko, BS 1363)
[[|List of country calling codes|Country code]]	+95
[[|Time zones|Time zone]]	UTC+06:30, Asia/Yangon
Emergencies	199 (police force), 191 (fire department), 192 (emergency medical services)
Driving side	right
edit on Wikidata

ပိုၼ်း

ၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းမိူင်း ဢေးသျႃးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ ၵူၼ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ ပိုၼ်းမၼ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး ၵူၼ်းၸိူဝ်းၶၢႆႉဢွင်ႈတီး မႃးယူႇသဝ်း၊ ၶဝ်ႈပႃး လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သိမ်းဢွင်ႈတီႈ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ပိုၼ်းမၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်ယုင်ႈယၢင်ႈလီၶဝ်ႈၸႂ်ဝႆႉ။ မွၼ်းလႄႈ ပျူႇၼႆႉ လႆႈႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လုၵ်ႉတၢင်းဢိၼ်းတီးယႃးမႃးသေ မၢၼ်ႈၸမ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ တိပႅတ်ႉသေ ၶၢႆႉမႃးယူႇသဝ်းသေယဝ်ႉၵေႃႈ လႆႈတႄႇတင်ႈမိူင်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇ တီႈပူးၵမ်ႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼႂ်း ႁူဝ်ႁဵင်ပီၼၼ်ႉ မိူင်းဝူင်ႉမၢၼ်ႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ႈ ဢွင်ႇပႄႉ မိူင်းထႆး (ဢယုတ်ႉထယ) လႄႈ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး (မၼိပူႇရ) သေ ဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶႄႇ လႄႈ ၵူၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼႂ်းမိူင်း ပိုတ်ႇတိုၵ်းလႄႈ ဢဵၼ်ႁႅင်း လႆႈတူၵ်းမႃးယဝ်ႉ။

ႁူၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးၵိင်း တီႈပႃႇၵိူဝ်

ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းမႃး ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ လႆႈသိမ်းဢဝ် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်း 62 ပီ (1824-1886) သေၵေႃႈ ဢဝ်ယဵတ်ႈသႂ်ႇတီႈၼႂ်း မိူင်းဝူင်ႉဢိၼ်းတီးယႃးသေၵေႃႈ ၸူးလိုပ်ႈဢဝ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်း ၵႂႃႇတီႈ ရတၼၵိရိ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေပဵၼ်မႃး ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇႁင်းၶေႃယဝ်ႉ လႆႈဢုပ်ႉပိူင်ႇၼၼ်ႉ ၸႄႈမိူင်းႁင်း မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး မႃး တေႃႆထိုင် 1937 ယဝ်ႉ။ ထိုင် သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်မႃး သိုၵ်းဢူၺ်းလီၶဝ်ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇႁူမ်ႇငမ်းလႆႈ လိုမ်ဢေးသျႃးၼႆသေ လႆႈတိုၵ်းၵျႃႇပၢၼ်မႃးလႄႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လႆႈပဵၼ်တီႈၼႃႈလိၼ်သိုၵ်းမႃးယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇလႆႈတၢင်းၵမ်ႉထႅမ်တီႈမိူင်းၶႄႇသေၼႆ လႆႈႁဵတ်း သဵၼ်ႈတၢင်းၿႃးမႃး မႃးယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်း ထႆး-မျၢၼ်ႇမႃႇ (Death Railway) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ လႆႈလတ်းၶၢမ်ႈ မႄႈၼမ်ႉၶႂႄ တီႈ ၵၢၼ်ၶျၼပူရီႊ သေ ၵျႃႇပၢၼ်ၶဝ် လႆႈတဵၵ်းၸႂ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်းသေၵေႃႈ ႁဵတ်းတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းမႃးၸူး မျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဢဵၼ်ႁႅင်းၵူၼ်း ဢၼ်တဵၵ်းၸႂ်ႉၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈသိုၵ်း၊ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ထႆး၊ မၢၼ်ႈ လႄႈ တၢင်ႇၸိူဝ်း တီႈ ဢေးသျႃးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်လႆႈႁဵတ်းၵၢၼ် တႂ်ႈ သၢႆငၢႆ ဢၼ်လီၵူဝ်တႄႉတႄႉသေၵေႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းၵေႃႇႁဵတ်း တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းၼၼ်ႉၵူၺ်း ၵူၼ်းလႆႈတၢႆတင်းၼမ် (လၢမ်းသွၼ်ႇဝႃႈ တၢႆ 80,000) ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈပွတ်းတူၵ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပိူင်လူင်မၼ်း ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ဢၼ်ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်တင်း ဢိၼ်းတီးယႃးၼၼ်ႉ ၽွင်းပဵၼ်သိုၵ်းၼၼ်ႉ လႆႈလုလႅဝ်ႁႅင်းယဝ်ႉ။

ဢဵၼ်ႁႅင်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ ဢၼ် ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်း ဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ တိုၵ်း ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် ဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းၼႆသေ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း လႆႈၵႂႃႇႁူမ်ႈၵၼ်တင်းၵျႃႇပၢၼ်ႇမႃးသေ ၵျႃႇပၢၼ်ႇၶဝ် လႆႈပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈ တႃႇပၼ်လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵျႃႇပၢၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃၼၼ်ႉၵေႃႈ ႁၢမ်းပဝ်ႇၵႂႃႇပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ၵျႃႇပၢၼ်ႇၼႆႉ တိူဝ်းႁုၵ်းႁၢႆႉလိူဝ်သေ ဢိင်းၵလဵတ်သေ ၵူၼ်းတီႈမိူင်းမၢၼ်ႈ လႆႈထုၵ်ႇၶႃႈႁႅမ်တၢႆတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးလင်မႃး ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်းၼႆႉ လႅၵ်ႈလၢႆႈၸုမ်းဢူၺ်းလီသေ ၸွႆႈထႅမ် ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် တႃႇဢဝ် မိူင်းမၢၼ်ႈၶိုၼ်း တီႈၼႂ်းမိုဝ်းၵျႃႇပၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်ယဝ်ႉတူဝ်ႈ၊ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်း လႆႈငူပ်ႉငိၵၼ်တင်း ဢိင်းၵလဵတ်ႈသေ မိူဝ်ႈပီ 1947 ၼၼ်ႉ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် လႆႈၽွမ်ႉ တႃႇပၼ်လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆသေတႃႉ တူဝ်ပူဝ်ၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်းတႄႉ လႆႈထုၵ်ႇယိုဝ်းတၢႆသေ မၼ်းဢမ်ႇတၼ်းလႆႈႁၼ် လွင်ႈၼွၼ်းၽၼ်မၼ်း ဢၼ်တေပဵၼ်မႃးတႄႉတႄႉၼၼ်ႉ။ ထိုင် 1948 ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ ဝၼ်းထိ 4 မႃး လႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ တီႈ ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်မႃးသေ တေႃႇထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ ၵမ်ႉၼမ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်ပေႃႈ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ ၼႆယဝ်ႉ။

မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မႂ်ႇၼႆႉ ဢဝ်တင်း ၸႄႈမိူင်း ဢၼ်လႆႈမၵ်းမၼ်ႈ ၼင်ႇတၢင်တူဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်း၊ ဢၼ်မီးလွင်ႈၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃမႃး လၢႆႁူဝ်ပၢၵ်ႇပီ သေ ဢၼ်လႆႈသၢၼ်ၶတ်းၵၼ်မႃးၼၼ်ႉသေ လႆႈပေႃႇပဵၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉမီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈလႆႈလွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ တီႈဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်လႄႈ တင်းၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း တီႈထုင်ႉလွႆသေ လႆႈၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵၼ်ဝႃႈ ၼႂ်းၵႄႈ ၸႄႈမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉ တေမီးလွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄဢႃႇၼႃႇပၼ်သေ တေႁူမ်ႈၵၼ် ဢုပ်ႉပိူင်ႇၵႂႃႇ တႃႇသိပ်းပီသေ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း တေမီးသုၼ်ႇ တႃႇၸႅၵ်ႇဢွၵ်ႇတီႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ၶေႃႈၽွမ်ႉၸႂ် လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆပၢင်လူင်ၼၼ်ႉ လႆႈဢဝ်မၵ်းမၼ်ႈ တီႈ လၵ်းမိူင်း 1947/1948 ၶွင် မိူင်းမၢၼ်ႈမႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇၼႆႉ ၶဝ်ၼႅတ်ႈႁဵတ်း တႃႇဢႃႇၼႃႇၶဝ်တေ မၼ်ႈၵႅၼ်ႇလႄႈ လႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ တႃႇဢဝ်ပႅတ်ႈ လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ဢၼ်ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ သၢၼ်ၶတ်းမႃး မွၵ်ႈသိပ်းပီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင်ပီ 1961 မႃး ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်း ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး၊ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၶၢင်၊ ယၢင်းလႅင်၊ ယၢင်း၊ ၶျၢင်း၊ မွၼ်း လႄႈ ရၶႅင်ႇ သွင်ပၢၵ်ႇပၢႆၼႆႉ လႆႈႁူပ်ႉၵၼ်တင်း (မၢၼ်ႈ) လူင်ပွင်ၸိုင်ႈငဝ်ႈငုၼ်းသေ ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၸၼ်ၶိုၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈပိူင်မႂ်ႇ ဢၼ်တေမၼ်ႈၸႂ်ဝႃႈ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼႆႉ သုၼ်ႇဢုပ်ႉပိူင်ႇႁင်းၶေႃ လႄႈ သုၼ်ႇမၵ်းမၼ်ႈလႆႈႁင်းၶေႃ ၸွမ်းၼင်ႇပိူင်ၾႅတ်ႇတရႄႇ ၼႆယဝ်ႉ။

လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႂ်ႇၼႆႉ တိုၼ်းဝႃႈ ဢမ်ႇၽွတ်ႈႁႅၼ်းမႃးသေပွၵ်ႈ။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီ ႁၢၼ်ႉတေႃႇထိုင် ဢူးၼေႇဝိၼ်း သိမ်းဢႃႇၼႃႇ 1962 ၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၼႂ်းၵႃႈလိုမ်ဢေးသျႃးၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ လႄႈ မိူင်းဢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၶိုၼ်ႈၽႂ်းသေ လႆႈယွင်ႈဢၢမ်း ပဵၼ် မိူင်းဢၼ်ၶႄႉၶဵင်ႇ ၵျႃႇပၢၼ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင် 1962 မႃး ဢူးၼေႇဝိၼ်းၼႆႉ လႆႈပူတ်းပႅတ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်လိူၵ်ႈဝႆႉၸွမ်းလွၵ်းလၢႆး တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇသေၵေႃႈ ဢဝ်တူဝ်မၼ်းတၢင်ႇပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်ယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် 1962 တေႃႇ 1988 ၼႆႉ ဢူးၼေႇဝိၼ်း လႆႈမၵ်းမၼ်ႈတူဝ်မၼ်းပဵၼ် ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ ဢၼ်မီးသုၼ်ႇၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ သေ ဝၢႆးမႃး ႁဵတ်းပဵၼ် ရႃႇၸႃႇပၢႆးမိူင်းသေၵေႃႈ ဢုပ်ႉပိူင်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ပၢၼ်ဢူးၼေႇဝိၼ်းၼႆႉ မီးလွင်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်သေ ယွၼ်ႉမီးလွင်ႈပႄႉပႃႉ ၶိူဝ်းၵူၼ်းလႄႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လႆႈလူင်းၵႂႃႇသေ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶိုၼ်းငွၵ်ႈႁူဝ်မႃးထႅင်ႈသေပွၵ်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ် ထိုင် 1988 မႃး လႆႈပဵၼ်လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈ ၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇတင်းမိူင်းသေ ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ၸေႃးမွင်ႇ လႆႈသိမ်းဢႃႇၼႃႇသေ လႆႈဢဝ် နိုင်ငံတော်ငြိမ်ဝပ်ပိပြားမှုတည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ (နဝတ) သေၵေႃႈ ဢုပ်ႉပိူင်ႇဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူင်းၵေႃႈ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် မျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။

ထိုင် 1990 မႃး လႆႈၸတ်းႁဵတ်း ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ ၵူႈပႃႇတီႇသေ ဢၼ်ပဵၼ် ပႃႇတီႇသၢၼ်ၶတ်း ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ (NLD) လႆႈဢွင်ႇပႄႉတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယဝ်ႉ (ဢွင်ႈတီႈတႅၼ်းၽွင်း 489 ၼႆႉ လႆႈ 392)။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၼဝတ ၶဝ် ဢမ်ႇယွမ်းဢၢပ်ႇပၼ်ဢႃႇၼႃႇသေ လႆႈတိၺွပ်းဢဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်း NLD ဢၼ်ပဵၼ် တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီး (လုၵ်ႈယိင်း ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်း) ၼၼ်ႉ ၶင်ဝႆႉ တီႈႁိူၼ်းမၼ်း တႃႇ 14 ပီယဝ်ႉ။

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်မီးၶူဝ်းၶွင်ဢွၵ်ႇၼႂ်းလိၼ်လိူင်ႇၼမ်သေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွင်ႈၵုမ်းၵမ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ပိူင်ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢၼ်ဢမ်ႇထိုင်တီႈ လႄႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈယၢပ်ႇယဵၼ်းၶၢၼ်ၸႂ်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၽွင်းယၢမ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၼႂ်းဢေးသျႃးၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်မၢၵ်ႈမီးသေပိူၼ်ႈ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈလႄႈ လႆႈၽၢၼ်ၵႂႃႇၼင်ႇၼႆယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပွတ်းၸဝ်ႉ 1990 ၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းၼႆႉ ဝၢႆးသေ လႆႈတူၵ်းသုမ်း တီႈ သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလၢႆးမၢၼ်ႈယဝ်ႉ ဢၢင်ႈတေယွၼ်ႇယွမ်းပၼ် လွင်ႈၵုမ်းထိင်းလွၵ်းၵၢတ်ႇၼႆသေတႃႉ ၵူၼ်းတူင်ႉၼိုင်တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၶဝ် လႆႈသၢၼ်ၶတ်း ၶပ်ႉမၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ လႆႈႁွင်ႉတပ်ႉသိုၵ်းသေ သၢၼ်ၶတ်းၵူၼ်းမိူင်း ႁၼ်ႉတေႃႇထိုင် ၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇၶဝ် ပေႃႈလႆႈၶဝ်ႈၼႂ်းၵႄႈတင်းသွင်ၽၢႆႇသေၵေႃႈ လၢတ်ႈႁႂ်ႈၵူႈၵေႃႉ ပွၵ်ႈမိူဝ်းႁိူၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွင်ႈသုၵ်ႉယူင်ႈၼၼ်ႉသေလႄႈ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်ၵၢၼ်ႁုၼ်ႈမုၼ်းၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ ၸိူဝ်းဢၼ်ၼွၵ်ႈမိူင်းပၼ်မႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၵိုတ်းၵႂႃႇသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵေႃႈ လႆႈယႃႉပႅတ်ႈ ၽွၼ်းလႆႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 1990 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဝႃႈပဵၼ် လွင်ႈတွပ်ႇၶိုၼ်း လွင်ႈဢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁဵတ်းႁၢႆႉသၢႆရူတ်ႉ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ မိူဝ်ႈ လိူၼ်မေႇ 2003 ၼၼ်ႉ ၼႆသေ ယူႇဢႅတ်ႉသ်ဢေႇၶဝ် တမ်းဝၢင်း လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီး မျၢၼ်ႇမႃႇ၊ ၶဝ်ႈပႃး လွင်ႈဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်ၶဝ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇမႃး လႄႈ လွင်ႈပၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈငိုၼ်းတွင်း ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇႁဵတ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈၶၢဝ်းမႆႈ ပီ 2007 ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈပဵၼ် လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် သၢၼ်ၶတ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသိုၵ်းယဝ်ႉ။ လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼႆႉ ပဵၼ်လူၺ်ႈ ယွၼ်ႉၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ ၶိုၼ်ႈသုင်ႁႅင်းၼႃႇသေ လႆႈတႄႇပဵၼ်မႃး မိူဝ်ႈလိူၼ်ဢေႃးၵၢတ်ႉၼၼ်ႉ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇသၢမ်ပႃး လႆႈထုၵ်ႉပေႃႉႁႅမ် တီႈ ပွႆးၼႄၵၢင်ၸႂ် တီႈဝဵင်းပၶူၵ်ႉၵူႇၼၼ်ႉလႄႈ ၸင်ႇလႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ် လွင်ႈၶဵင်ႇတ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၶိုၼ်းယွမ်းတၢင်းၽိတ်းၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇတၵ်းသဵင်သင်လႄႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း ၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇ တီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ တႃႈၵုင်ႈ ဢိၵ်ႇတီႈ ဝဵင်းလူင်ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ပိၼ်ႈသီႇပိတ်ႈသေၵေႃႈ ပႆတၢင်းၶပ်ႉယႂ် ၼႄၵၢင်ၸႂ်မႃးယဝ်ႉ။ ပိူင်လူင်မၼ်း တီႈႁိမ်းၽြႃးသူးလေႇ ၵၢင်ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်တီႈ ၵႅၼ်ၵၢင် လွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ်မႃးယဝ်ႉ။ ၽွင်းၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇၶဝ် ၶပ်ႉယႆပႆတၢင်းၼႄၵၢင်ၸႂ်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းမိူင်းၵေႃႈ ဢွၵ်ႇမႃးၼိူဝ်ၵၢင်တၢင်းသေ မႃးၵမ်ႉထႅမ်ၸွမ်း ၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇၶဝ်လႄႈ တီႈၼိူဝ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉၼၼ်ႉ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ၊ ငဝ်းတူင်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ ပေႃးၸွတ်ႇတူဝ်ႈၵႂႃႇသဵင်ႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇႁိုင်ဢမ်ႇၼၢၼ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ ပိုတ်ႇယိုဝ်းၽုင်ၵူၼ်း၊ တိၺွပ်းၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇ၊ ဢိုတ်းပႅတ်ႈၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈသေ တတ်းၶၢတ်ႇဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉပႅတ်ႈ တင်းမူတ်းယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉၼႆႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယူႇဢႅတ်ႉသ်၊ ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး၊ ၶႅၼ်ႇၼေႇတႃႇ လႄႈ ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ ၶဝ် လႆႈသိုပ်ႇတမ်း လွင်ႈတတ်းႁႄႉ ဢၼ်ယိူင်းၸူး ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ငိုၼ်းတွင်း ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်တပ်ႉသိုၵ်း လႄႈ မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ

ဝၢႆး ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ 2010 ယဝ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လႆႈတႄႇ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းမႃးသေ ၼၼ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ လွင်ႈဢိုတ်းႁႄႉ ဢၼ် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ လႄႈ မိူင်းတင်းၸိူဝ်း တမ်းဝႆႉၼၼ်ႉ လႆႈယွၼ်ႇယွမ်းပၼ် ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈပၢၵ်ႈပႅတ်ႈပၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ပီ 2021 ၼၼ်ႉ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ လႆႈထုၵ်ႇလိူၵ်ႈတၢင်ႇတီႈပႃႇလီႇမၢၼ်ႇမျၢၼ်ႇမႃႇသေၵေႃႈ လႆႈသုၼ်ႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး ယူးရူပ်ႉတင်း ဢမေႇရိၵပွတ်းႁွင်ႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈတတ်းသႅၼ်ႇသႃႇ ၶၢဝ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်း ၼႂ်းမိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈၵိုတ်းၵႂႃႇယဝ်ႉ။

ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ 2015 မႃး ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ ႁင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၶဝ် လႆႈဢွင်ႇပႄႉတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ တီႈ ပၢင်လိူၵ်ႈတင်ႈ သၢင်ႈၽိင်ႈမိူင်းသေ ဢူးထိၼ်ႇၵျေႃႇ ၵေႃႉဢၼ်ၸမ်ၸႂ်ၵၼ်တင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ လႆႈၶိုၼ်ႈပဵၼ် ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 2016 လိူၼ်ဢေႇပရႄႇမႃး တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ လႆႈဢဝ်တႃၶုၼ် ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ၸၼ်ႉထၢၼ်မၼ်းၽဵင်ႇၵၼ်တင်း ၸွမ်ၽွင်းလူင်သေၵေႃႈ လႆႈဢွၼ်ႁူဝ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မၼ်းၼၢင်းမႃးယဝ်ႉ။

ထိုင် ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 2021 မႃး တပ်ႉသိုၵ်း ၶိုၼ်းသိမ်းဢႃႇၼႃႇထႅင်ႈယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ တီႈၼႂ်းမိူင်းပတ်ႉပိုၼ်ႉ လႆႈမီးလွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် လႄႈ လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းဢႃႇၼႃႇမႃးယဝ်ႉ။ တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼႆႉ လႆႈပိုတ်ႇယိုဝ်း ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ၸိူဝ်းတူင်ႉတိုၼ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပွတ်းၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် NLD လႄႈ ၵူၼ်းၼႄၵၢင်ၸႂ် ႁူဝ်ႁဵင်မၼ်း ထုၵ်ႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈ တိၺွပ်းယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် လွင်ႈသိမ်းဢႃႇၼႃႇမႃးသေ ၸိူဝ်းဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇယိုဝ်း၊ ထုၵ်ႇတိၺွပ်း ပေႃႉႁႅမ်သေ လႆႈတၢႆၵႂႃႇၼႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မီးၵႂႃႇ ႁဵင်ပၢႆယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းသၢၼ်ၶတ်း ၸုမ်းၶွင်ႇၸီႇသိုၵ်းသိမ်းဢႃႇၼႃႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ် ယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇသေၵေႃႈ တိုၵ်ႉသၢၼ်ၶတ်း တပ်ႉသိုၵ်းသိမ်းဢႃႇၼႃႇ ဢၼ်ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။

ၽိင်ႈထုင်း

ၽိင်ႈထုင်း ၶွင် မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၽိင်ႈထုင်ႈပိုၼ်ႉတီႈ လႄႈ မီးလွင်ႈႁူမ်ႇငမ်း ၶႄႇ လႄႈ ဢိၼ်းတီးယႃး ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းပတ်ႉပိုၼ်ႉမိူင်းၼႆႉ တေလႆႈႁၼ် ၽြႃး၊ ၵွင်းမူး ၸိူဝ်းၼႆႉသေ မၼ်းၶႂ်ႈငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်တင်း ဢိၼ်းတီးယႃး ပွတ်းႁွင်ႇယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းထႆး ၼင်ႇၵဝ်ႇ ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထ ထေရဝႃႇတ ၼႆႉ ပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၵိုဝ်းယမ် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 88 ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၵိုဝ်းယမ် ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထသေ တေႃႈပဵၼ်တီႈဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ ဢၼ်မီးတီႈၵႆ တီႈၸွၵ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉ ၵျွင်းၽြႃးယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၵိုဝ်းယမ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၼင်ႇ ၶရိတ်ႉသျၢၼ်ႇ၊ ဢိတ်ႇသလၢမ်ႇ လႄႈ ႁိၼ်ႇတူႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇ။ ၵူၼ်းယုမ်ႇယမ်ၽီၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ်မီးဝႆႉယူႇ တီႈၼႂ်းမိူင်းပတ်ႉပိုၼ်ႉသေ ပိူင်လူင်မၼ်း တေလႆႈႁၼ် တီႈၼိူဝ်လွႆ ဢၼ်တိူဝ်းၵႆယၢၼ်ပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်း

ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၵူၼ်း ဢၼ်ႁူမ်ႇငမ်းဝႆႉ တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ႁွင်ႉဝႃႈ မၢၼ်ႈ (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၶဝ်ဝႃႈ Burma) ၼႆယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်း လႄႈ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်မီး ၽိင်ႈငႄႈ လႄႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ႁင်းၶေႃၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လိူဝ်သေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸႃႇတိသေဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် ၶႄႇ လႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းဢိၼ်းတီးယႃး ၸိူဝ်းၶၢႆႉမႃး ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပၢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉသေ တေလႆႈႁၼ် မီးတီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇတီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လႆႈၸႅၵ်ႇဝႆႉ ၸႄႈမိူင်း ၸဵတ်း ၸႄႈမိူင်း လႄႈ ၸႄႈတိူင်း ၸဵတ်းၸႄႈတိူင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးလၢတ်ႈဢဝ် လၢႆးငၢႆႈမၼ်းတႄႉ ၸႄႈတိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်မၢၼ်ႈၶဝ် ႁူမ်ႇငမ်းဝႆႉသေ ၸႄႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႇငမ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လႆႈမီးလွင်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉၼိူဝ် မူႇသလိမ်ႇ ရူဝ်ႇႁိၼ်ႇၵျႃႇ ၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ ဢၼ်ဢိူမ်ႈၸပ်းၵၼ်တင်းတင်း လႅၼ်လိၼ် ပင်းၵလႃးတဵတ်ႈၼၼ်ႉလႄႈ ၸိုင်ႈမိူင်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢွၼ်ၵၼ် သႄႉသွမ်းဝႆႉယူႇ။ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇၵေႃႈ ဢမ်ႇယွမ်းႁပ်ႉၶဝ်ပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းသေ လၢတ်ႈဝႃႈ ၶဝ်ၼႆႉပဵၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းလုၵ်ႉတင်း ပင်းၵလႃးတဵတ်ႈသေ ၶၢႆႉမႃးယူႇ ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ၼႆယဝ်ႉ။ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၵမ်ႉၼမ် ယုမ်ႇယမ်ႁပ်ႉၶၢမ်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸူးလႆႈတဵၵ်းႁႂ်ႈၶဝ် ဢွၵ်ႇပၢႆႈၵႂႃႇၸူး ပင်းၵလႃးတဵတ်ႈ သေ လႆႈမၵ်းမၼ်ႈၶဝ်ႈပဵၼ် ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းယဝ်ႉ၊ ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၵေႃႈ လႆႈၶတ်းၸႂ် တႃႇၵႂႃႇသေႃႉယူႇ တီႈ မလေးသျႃး လႄႈ တႃႇၵႂႃႇႁဵတ်းၵၢၼ်သေ လႆႈလုသုမ်းသၢႆၸႂ်ၸွမ်းတၢင်း တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ပေႃးလႆႈလၢတ်ႈတႄႉ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မေႃမိုတ်ႈၵိုတ်း၊ ယဵၼ်ႇငႄႈသေ ၶဝ်တေၶတ်းၸႂ်ၼင်ႇၵႃႈၶဝ်ပဵၼ်လႆႈ တွၼ်ႈတႃႇႁပ်ႉတွၼ်ႈၸဝ်ႈၵွၼ်ႇ ၸူး မိူင်းၶဝ်ယူႇ။

ၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း

မျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ် ၸိုဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ဝႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ Republic of the Union of Myanmar (ပြည်ထောင်​စု သမ္မတ မြန်မာ​နိုင်​ငံတော်)ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် မိူင်းၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ၊ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ သၽႃးသၢင်ႈၽိင်ႈမိူင်း သေ လႆႈပၼ်ၵၢၼ် ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ တႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ် ပဵၼ်ၽူႈယႂ်ႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ လႄႈ တင်းၸုမ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၼ်း လႆႈသိုပ်ႇၽွတ်ႈႁႅၼ်း ၸုမ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ သၽႃးသၢင်ႈၽိင်ႈမိူင်းၼႆႉ ပဵၼ် သၽႃးမိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သေ ၼႂ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ သၽႃးၼိူဝ် (သၽႃးၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ) လႄႈ သၽႃးတႂ်ႈ (သၽႃးၵူၼ်းမိူင်း) ယဝ်ႉ။ တႅၼ်းၽွင်းသၢင်ႈၽိင်ႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် လိူၵ်ႈတၢင်ႇသေတႃႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်တီႇယူႇဝႆႉ သီႇပုၼ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈပၢင်ႇလိူၵ်ႈတင်ႈ 2015 ၼၼ်ႉ ဢမျူဝ်းတႃးတီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇဢၽွႆႉၶျူၵ်ႉ (NLD) ႁင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇၶဝ် လႆႈဢွင်ႇပႄႉ ဢွင်ႈတီႈ တႅၼ်းၽွင်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈလၵ်းမိူင်းသေ မၼ်းၼၢင်းၼႆႉ ထုၵ်ႇႁႄႉႁၢမ်ႈ တႃႇ တႃၶုၼ်ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈ (ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မၼ်းၼၢင်း တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်း ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း)လႄႈ မၼ်းၼၢင်း လႆႈဢဝ်တႃၶုၼ် ဢၼ်ပဵၼ် ၽူႈၵိူဝ်းၵုမ်ၸိုင်ႈမိူင်းသေၵေႃႈ လႆႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ပဵၼ်ၼင်ႇ ၽူႈယႂ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ ထိုင်မႃး ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇမႃး ၸဝ်ႈဢႃႇၼႃႇသိုၵ်းၶဝ် လႆႈၶိုၼ်းသိမ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇယဝ်ႉ။

ရႃႇသီႇဢုတု

ရႃႇသီႇဢုတု တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉ 3 ၶၢဝ်း။ ၶၢဝ်းမႆႈၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ် တႄႇ မၢတ်ႉၶျ်-ဢႄႇပရႄႇ။ ပေႃးၶၢဝ်းၽူၼ်မႃးတႄႉ တႄႇဢဝ် မေႇ-ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ ၼၼ်ႉ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈယွမ်းလူင်း။ ၶိင်ႇၶၢဝ်းလႄႇလၢဝ်းတႄႉ တႄႇ ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ-ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ။ ပေႃးပဵၼ်ၶၢဝ်းမႆႈၼႆ တီႈတႃႈၵုင်ႈၼႆႉ တၢင်းလူမ်းမႆႈ ၸၢင်ႈသုင်ထိုင် 36°C သေ ပေႃးၶၢဝ်းၵတ်းတႄႉ ပေႃးတဵင်ႈဝၼ်းၼႆ တၢင်းလူမ်ႉမႆႈၼႆႉ မီးယူႇ 32°C​၊ ပေႃးပဵၼ်ၵၢင်ၶိုၼ်းတႄႉ တၢင်းလူမ်ႉမႆႈ တူၵ်းလူင်ထိုင် 19°C ယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၶၢဝ်းၵတ်းတႄႉ တီႈ တႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ တိူဝ်းၵတ်းလိူဝ်တၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ၊ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ တူၵ်းလူင်းထိုင် 13°C သေ ပေႃးၶၢဝ်းမႆႈတႄႉ သုင်ထိုင် 37°C ယဝ်ႉ။ ပေႃးၽတ်ႉၽဵင်ႇတူၺ်း ဢွင်ႈတီႈႁိမ်းႁွမ်းတႃႈၵုင်ႈ ၼႆႉ ၽူၼ်တိူဝ်းလိူင်ႇလိူဝ်သေ ဢွင်ႈတီႈႁႅင်ႈႁွင် ပွတ်းၼိူဝ် မျၢၼ်ႇမႃႇ (ႁိမ်းႁွမ်း တႃႈလိူဝ်ႇ) ယဝ်ႉ။

တီႈၼႃႈလိၼ်သုင် မိူၼ်ၼင်ႇတီႈ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ လႄႈ ပၢင်ႇဢူး ၼၼ်ႉတႄႉ ပေႃးထိုင်ၶၢဝ်းၵတ်း ၵၢင်ၶမ်ႈမႃး တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ တူၵ်းလူင်းထိုင် ၽၢႆႇ တႂ်ႈ 10°C သေ ပေႃးပဵၼ်ၶၢဝ်းၵၢင်ဝၼ်းတႄႉ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီယူႇတႄႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈပဵၼ် ၶၢဝ်းမႆႈၵေႃႈယႃႇ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈၼႆႉ ဢမ်ႇသူႈပူၼ် 32°C ။ တီႈ ၸႄႈမိူင်းၶၢင် ဢၼ်မီးႁိမ်း လႅၼ်လိၼ် ဢိၼ်းတီးယႃးၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ လွႆမူၺ် ဢၼ်ၵၢမ်ႈယူႇ တႃႇသေႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပပ်ႉတႃႇလူ

တီႈတူၺ်းယဵမ်ႈ မျွၵ်ႉဢူး

• From the Land of the Green Ghosts ဢၼ် Pascal Khoo Thwe တႅမ်ႈဝႆႉ။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ ဢၼ်ယဝ်ႉပၢႆးပိင်ႇၺႃႇတီႈ ၶႅမ်းပရဵတ်ႉ လႆႈတၢင်ႇၽိုၼ်ဝႆႉ မိူဝ်ႈမၼ်းပႆႇပဵၼ်ၵူၼ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၼၼ်ႉ လွင်ႈမၼ်းလႆႈလတ်းၶၢမ်ႈယၢပ်ႇယၢပ်ႇယဵၼ်းယဵၼ်း ၼင်ႇ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းလွႆ-ပတွင်ႇ တီႈၼႂ်းၵႄႈ တူင်ႇဝူင်းၵၢၼ်ပၢႆမိူင်း ဢၼ်ယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ။ (ISBN 0007116829)
• The Glass Palace ဢၼ် Amitav Ghosh တႅမ်ႈဝႆႉ။ ပဵၼ်ဝတ်ႉထုယၢဝ်းလူင်ဢၼ်ၼိုင် ဢၼ်တႄႇဢဝ် လွင်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ဢွင်ႇပႄႉ တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်။ ပဵၼ်ၽိုၼ်မၢႆတွင်းဢၼ်လီဢၢမ်း ဢၼ်ပဵၼ်ႁင်း မုင်ႉႁေႃႁိူၼ်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ယူႇသဝ်းငမ်ႇမႅၼ်ႈမႃးၸွမ်း ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၸိူဝ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး။ မၼ်းပၼ် လွင်ႈမုင်ႈႁၼ်လႆႈ ၽိင်ႈငႄႈမၢၼ်ႈ။
• The River of Lost Footsteps ဢၼ် တၢၼ်းမျိၼ်ႉ-ဢူး တႅမ်ႈဝႆႉ။ ပဵၼ်ပိုၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်ယိုၼ်းမိုဝ်းထိုင်လႆႈ ဢၼ်ငၢႆႈသုတ်း။ မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇပႆႇၵႂႃႇၼၼ်ႉ လူပပ်ႉၼၼ်ႉထႃႈဢွၼ်ႇတၢင်းသေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေလႆႈဢၢမ်းဝႃႈ ႁဵတ်းႁိုဝ်ႈလႄႈ ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းမၢၵ်ႈမီး (ၼင်ႇ မူၵ်ႉတမ၊ တၢၼ်ႇလျိၼ်ႇ လႄႈ မျွၵ်ႉဢူး) ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပဵၼ်ၵႂႃႇ ဝၢၼ်ႈ ဢၼ်ၵဝ်ႇမွၼ်ဝဝ်ႈသႃးၵႂႃႇ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉ။(ISBN 0374163421)
• The Trouser People ဢၼ် Andrew Marshall တႅမ်ႈဝႆႉ။ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၼႆႉ ၸွမ်းႁွႆးတိၼ် ၽူႈၸွၼ်ႇတဝ် ဝိၵ်ႇထူဝ်းရီးယႅၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် Sir George Scott ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပပ်ႉဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းတူၺ်းဝႆႉ ၶူဝ်းပူၺ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၸိူဝ်းႁၢႆၵႂႃႇ လႄႈ လွင်ႈႁၢႆႉၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇ ယူႇ ပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ၼႆႉ။(ISBN 0140294457)

ဝၼ်းတၼ်း

• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 4 - ဝၼ်းလွတ်ႈလႅဝ်းသဝ်းၶေႃ
• ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ - ပီမႂ်ႇယၢင်း - လိူၼ်ၵမ်မႂ်ႇ 1 ၶမ်ႈ
• ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 12 - ဝၼ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်
• မၢတ်ႉၶျ် - လိူၼ်သီႇမူၼ်း
• မၢတ်ႉၶျ် - ဝၼ်းတပ်ႉသိုၵ်း
• ဢေႇပရႄႇ - သၢင်းၵျၢၼ်ႇ (ပီမႂ်ႇမၢၼ်ႈ) - ပဵၼ်ပွႆး ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈသေပိူၼ်ႈ တီးၼႂ်း မျၢၼ်ႇမႃႇ၊ ၵူၼ်းတီႈၼၼ်ႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁူတ်းၼမ်ႉၵၼ်။ ႁူႉၸွမ်းဝႃႈ ပဵၼ်ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉသေ မိူၼ်ၵၼ်တင်း ပွႆးသွၼ်းၼမ်ႉ တီႈမိူင်းထႆး၊ မိူင်းၶႄႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• မေႇ - လိူၼ်ႁူၵ်းမူၼ်း
• ၵျူႇလၢႆႇ - လိူၼ်ပႅတ်ႇမူၼ်း
• ၵျူႇလၢႆႇ 19 - ဝၼ်းၵူၼ်းႁတ်းငၢၼ်
• ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ - လိူၼ်သိပ်းဢဵတ်းမူၼ်း၊ ပွႆးဢွၵ်ႇဝႃႇ
• ၼူဝ်ႇဝႅမ်ႇပႃႇ - ဝၼ်းၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ - လိူၼ်သိပ်းသွင်လွင်ႈ 10 ၶမ်ႈ
• တီႇသႅမ်ႇပႃႇ 25 - ဝၼ်းၶရိတ်ႉသမၢတ်ႉ

ယူႇၼိတ်ႉတႅၵ်ႈ

တူၺ်းပႃး - Metric and Imperial equivalents

တႄႇဢဝ် ပီ 2013 မႃးသေ မျၢၼ်ႇမႃႇ လႆႈတႄႇ မူၼ်ႉမႄး ပိူင်မႅတ်ႉထရိတ်ႉ metric system (SI) ဢၼ်ၸႂ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၽိုၼ်မွၵ်ႇလၢတ်ႈ လွင်ႈရႃႇသီႇဢုတု၊ ၵႃႈၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်း လႄႈ လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းတၢင်းဝႆး လႄႈ တီႈ ပၢႆးသဵၼ်ႈတၢင်း ဢၼ်မႂ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ဢၼ်ပဵၼ် ပိူင်ဢိမ်ႇၽီးရီးယႄႇလ် imperial system လႄႈ ယူႇၼိတ်ႉတႅတ်ႈ လၢႆးမၢၼ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇမီးဝႆႉယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ပၢႆႉသဵၼ်ႈတၢင်း ဢၼ်ၵဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉၸႂ်ႉ လၵ်း လႄႈ ၼိုင်ႈမူင်းလၢႆလၵ်း ၼႆယူႇ၊ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ် ယူႇၼိၵ်ႈတႅၵ်ႈ လၢႆးမၢၼ်ႈ သေ ပိၼ်ႇၶၢႆႉၸူး ပိူင်မႅတ်ႉထရိတ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ဢိမ်ႇၽီးရီးယႄႇလ်ယူႇ။

ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ

တူၺ်းပႃး - ပပ်ႉလိၵ်ႈႁွမ်တွမ် မၢၼ်ႈ

ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၸႂ်ႉၼႂ်းလုမ်းၼႆႉ ပဵၼ် ၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈ၊ ပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ၶႄႇ-တိပႅတ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆၶႄႇလႄႈ ပဵၼ် ဢဝ် သဵင် သေ ၸႅၵ်ႇယဝ်ႉ။ လွင်ႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈၵေႃႈ ဢဝ်တူဝ်လိၵ်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ဢိင်ဝႆႉၼိူဝ် လိၵ်ႈပႃႇလိမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ် တီႈဢွၵ်ႇတၢင်း ၵမ်ႉပႃႈၼမ်တႄႉ တေလႆႈႁၼ် တႅမ်ႈဝႆႉ ၽႃႇသႃႇသွင်မဵဝ်း (ဢိင်းၵလဵတ်ႈ လႄႈ မၢၼ်ႈ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တူဝ်ၼပ်ႉတႄႉ ၵႆႉႁၼ်တႅမ်ႈဝႆႉၼင်ႇ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ။ ဝေႃးႁၢၼ်ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းပႃႇလိသေ လႆလူင်းမႃးယဝ်ႉ (ပၢၼ်ပုတ်ႉထ)။

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းတင်ႇၸိူဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ မွၼ်း၊ တႆး၊ ရၶႅင်ႇ လႄႈ ထႅင်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်တိုၵ်ႇသိုပ်ႇလၢတ်ႈ ၵႂၢမ်းၽႃႇသႃႇၶွင်ၶဝ်ၼၼ်ႉ။ မီးပႃး ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ ဢၼ်မေႃႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၶႄႇ ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းၼၼ်ႉ။ ၶႄႇၵမ်ႉၼမ် ၸိူဝ်းမီးတႃႈၵုင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်းဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ၾူးၵျႅၼ်ႉ လႄႈ ၵႂၢင်းတူင်ႈ သေ ၶၢႆႉမႃးလႄႈ လၢတ်ႈၵႂၢမ်ႈ ႁွၵ်ႈၶိၼ်း(Hokkien) လႄႈ ထၢႆႇဝၢၼ်းသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၶႄႇ ဢၼ်မီးတႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉၸမ်ႉ ပဵၼ်ၸိူဝ်းလုၵ်ႉတီႈ ယုၼ်ႇၼၼ်ႇသေ ၶၢႆႉလူင်းမႃးလႄႈ ၶဝ်လၢတ်ႈၵႂၢမ်း မႅၼ်ႇတရိၼ်း (ၶႄႇ)ယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢိၼ်းတီးယႃးသေ ၶဝ်ၵေႃႈ တိုၵ်ႉသိုပ်ႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်း ဢိၼ်းတီးယႃးယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လႆႈပဵၼ် ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ ဢိင်းၵလဵတ်ႈမႃႈလႄႈ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပွင်ၸႂ် ၵႂၢမ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈယူႇ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမေႃပႆႇၺႃႇ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းထၢၼ်ႈသုင်ၼၼ်ႉ လၢတ်ႈၵႂၢမ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈ လႆႈလီလီသေ ၵူၼ်းမေႃပႆႇၺႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ႁူႉဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၸၼ်ႉငဝ်ႈမၼ်းယူႇ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈ ႁူင်းႁႅမ်း လႄႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ဢိၵ်ႇတင်း ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း ၵၢၼ်ထူဝ်းရိတ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၼ်ႉလၢတ်ႈၵႂၢမ်း ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ် ၶႅမ်ႉဝႆႉယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ၵႂႃႇၸူး

ပိူင်ၵၢၼ် ဝီႇသႃႇ ၶွင် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ

လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇ တႃႇၶဝ်ႈမိူင်း

သၢႆငၢႆ ဝီႇသႃႇ တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈၽႂ်းၼႃႇ သေ တေႃႈ တီႈၼႂ်းၵႄႈၵၢၼ် ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၵူၼ်းၶဝ်ႈ/ဢွၵ်ႇမိူင်းၵူၺ်း ပေႃးပဵၼ်လွင်ႈယုင်ႈယၢင်ႈလူင်ဝႆႉယူႇ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်လႄႈ ဝႅပ်ႉသၢႆၸိၼမ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ဢမ်ႇၶိုတ်းမိူဝ်ႈၶိုတ်းဝၼ်းမၼ်း။ ၵူတ်ႇတူၺ်း ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး တွၼ်ႈတႃႇ ပိူင်ၵၢၼ် ဝီႇသႃႇ။

ဢၼ်ၵၢင်းလွတ်ႈ-ဝီႇသႃႇ

လွင်ႈၶဝ်ႈမိူင်း ဢၼ်ၵၢင်းလွတ်ႈ-ဝီႇသႃႇ ၼႆႉ လႆႈတွၼ်ႈတႃႇ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်း ပရူႇၼၢႆး၊ ၵမ်ႇပေႃးတီးယႃး၊ ဢိၼ်ႇတူဝ်ႇၼီးသျႃး၊ လၢဝ်း၊ ၾီႇလိပ်ႈပိၼ်း၊ ထႆး၊ ၵၢဝ်းလီၸၢၼ်း၊ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ လႄႈ ဝႅတ်ႉၼမ်ႉ သေ တေၸၢင်ႈယူႇသဝ်းလႆႈတေႃႇထိုၼ် 14 ဝၼ်းသေ တေလႆႈ ၶဝ်ႈမႃး ၸွမ်းႁိူဝ်းမိၼ်ၵူၺ်း။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်း သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ တႄႉ ဢမ်ႇပႃးဝီႇသႃႇၵေႃႈ ၸၢင်ႈၶဝ်ႈၼႂ်းမိူင်းသေ ၸၢင်ႈယူႇသဝ်း လႆႈတေႃႇထိုင် 30 ဝၼ်း။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လွင်ႈၵၢင်းလွတ်ႈ ဝီႇသႃႇၼႆႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈသိုပ်ႇၶႂၢၵ်ႈထႅင်ႈ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း တၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈ လူင်ႈၼႃႈ လဝ်ႈတၢင်ႇ ဝီႇသႃႇ ဝႆႉယဝ်ႉ။

ဢီး-ဝီႇသႃႇ

တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းလႄႇလၢဝ်း ၸိူဝ်းလုၵ်ႉတီႈ မိူင်းတင်းၼမ်မႃးၼႆႉ မီးဝႆႉ ဢီး-ဝီႇသႃႇ ၊ ၶဝ်ႈပႃး တႃႇ ၸိူဝ်းပဵၼ် မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၵမ်ႉၼမ်၊ တွၼ်ႈတႃႇ ဝီႇသႃႇထူဝ်းရိတ်ႉ-US$50 လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ဝီႇသႃႇၵူၼ်းဢွၵ်ႇတၢင်းပၢႆးမၢၵ်ႈမီး-US$70 (ၸွမ်းၼင်ႇ ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ 2020)သေ တေၸၢင်ႈတၢင်ႇလႆႈတီႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉ ႁွင်ႈၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၵူၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းဢွၵ်ႇမိူင်း မျၢၼ်ႇမႃႇသေ ၶၢဝ်းယၢမ်းႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်းတႄႉ တေႁိုင်ယူႇ မွၵ်ႈ 3 ဝၼ်းၼႆႉ။ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းဝီႇသႃႇလႆႈၽႂ်းၽႂ်းၵေႃႈ မီးဝႆႉသေ ပဵၼ်တီႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ တေလႆႈပၼ် US$56 သေ တေဢဝ်ၶၢဝ်းယၢမ်း 24 ၸူဝ်ႈမူင်း (မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် လၢႆၸူဝ်ႈမူင်းၵူၺ်းၵေႃႈ လႆႈယဝ်ႉ)။

ၵူတ်ႇတူၺ်းတီႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉ ဢီးဝီႇသႃႇ တွၼ်ႈတႃႇ တူၺ်းလႆႈႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းဝႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းလႂ် တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈဢၼ်ၼႆႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ။ ဝီႇသႃႇၼႆႉ တႄႇဢဝ် ဝၼ်းထိ ဢၼ်ထူၵ်းပၼ်သေ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 90 ဝၼ်းၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈယူႇသဝ်းတႃႇ 28 ဝၼ်းယဝ်ႉသေ မၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၶဝ်ႈမိူင်းဢၼ်လဵဝ်ယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇတေ လဝ်ႈတၢင်ႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈ လူတ်ႇၶိုၼ်ႈပၼ် ၶႅပ်းႁၢင်ႈပႃးသီ ဢၼ်ပဵၼ်သႅၼ်း မႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်း (ၽၢတ်ႉၽူတ်ႉ) လႄႈ လွင်ႈၸၢႆႇငိုၼ်းတႄႉ ႁပ်ႉဢဝ် ဢၼ်ပဵၼ် ၶရႅတ်ႉတိတ်ႉၵၢတ်ႉၵူၺ်း။ တီႈၶဝ်ႈမိူင်း ဢၼ်လႆႈၶႂၢင်းပၼ်ဝႆႉတႄႉ - တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း တႃႈၵုင်ႈ၊ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း တႃႈလိူဝ်ႇ၊ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၼေႇပျီႇတေႃႇ လႄႈ ပေႃးတေမႃးၸွမ်း လႅၼ်လိၼ်တႄႉ တီႈ တႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ မျႃႉဝတီႇ၊ ၵေႃႉတွင်း၊ တူပ်းမိုဝ်း လႄႈ ရီႇၶေႃးတႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ဝီႇသႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉၼႆႉ တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈ တႃႇ 3 လိူၼ်။ ဝီႇသႃႇၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈ တႃႇယူႇသဝ်း ႁၢၼ်ႉတေႃႇ တၢင်းႁိုင် သီႇဝူင်ႈ (တႄႇဢဝ် ဝၼ်းၶဝ်ႈမိူင်း)၊ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယူႇပူၼ်ႉဝၼ်းမၼ်းတႄႉ ၽွင်းမိူဝ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၶိုၼ်းဢွၵ်ႇမိူင်းၼၼ်ႉ တေၼပ်ႉဢဝ် ၼိုင်ႈဝၼ်း US$3 ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်တႄႉ ဢမ်ႇပၼ်ၸႂ်ႉ ဝီႇဝႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉသေ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ်တႄႉ တေၸၢင်ႈထုၵ်ႇတိၺွပ်းသေ လိုပ်ႈဢွၵ်ႇၼႂ်းမိူင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးလဝ်ႈတၢင်ႇၶႅမ်ႉလႅပ်ႈၵႂႃၼႆတႄႉ ၶဝ်တေထူၵ်းပၼ် "ၾွမ်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ်"၊ ဢၼ်တေတိတ်းၸပ်းပၼ်တီႈ မႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်တေလႆႈၼႄ ၽွင်းႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇသေ တီႈမႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ တေၶဝ်ႈပႃး ၸတိၵ်ႇၵႃႇ ဝီႇသႃႇယဝ်ႉ။

ဝီႇသႃႇ ၽွင်းႁွတ်ႈၽႅဝ်

ၸွမ်းၼင်ႇ မိူဝ်ႈ ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 2019 ၼၼ်ႉသေ ဢၼ်ပဵၼ် ဝီႇသႃႇ ၽွင်းႁွတ်ႈၽႅဝ် ၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈ တွၼ်ႈတႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉ လႄႈ ၵူၼ်းဢႅဝ်ႇလႄႇ ၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈ - ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈ တီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် တႃႈၵုင်ႈ၊ တႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ ၼေႇပျီႇတေႃႇ။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈဢဝ် ၶႅပ်းႁၢင်ႈ သႅၼ်းၽၢတ်ႉၽူတ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၶႅပ်းႁၢင်ႈပႃးသီလႄႈ လိၵ်ႈၽိတ်ႈမွၵ်ႇ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ၶွမ်ႇပၼီႇ ဢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ် ဝီႇသႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ (တွၼ်ႈတႃႇ ဝီႇသၢႆၵၢၼ်)။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဢမ်ႇမီး လွင်ႈမႄးၵုမ်း ဢၼ်ႁႂ်ႈငမ်ႇမႅၼ်ႈ လွင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ဢၼ်ၶိုတ်းမိုဝ်ႉၶိုတ်းဝၼ်းမၼ်းတႄႉ တီႈတႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉမီး လွင်ႈယုင်ႈယၢင်ႈဝႆႉယူႇသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်တႄႉ ဢမ်ႇမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇသင်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးလွင်ႈတုၵ်းယွၼ်းႁၢဝ်ႈႁႅင်း လွင်ႈၼမ်ႉၵတ်ႉတဵမ်ထူၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ဝီႇသႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ ၼႆတႄႉ ထၢမ်ႁႃ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၸၼ်ႉသုင်သေၵေႃႉၵေႃႉလႄႈ။

ဝီႇသႃႇ တီႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် လႄႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇ

ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈလဝ်ႈတၢင်ႇ ဝီႇသႃႇ ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း ၵႃႈတီႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် မျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်ဢွၼ်ႇ ၵႃႈတီႈဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ လႄႈ ဝဵင်းလူင် တီႈပတ်ႉပိုၼ်ႉၵမ်ႇၽႃႇ။ တူၺ်းလွင်ႈတၢင်းႁူဝ်ယွႆႈမၼ်း ႁႂ်ႈၼႄႉၼွၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈၵပ်းသိုပ်ႇ၊ ၶၢဝ်းယၢမ်း ၸၵႂႃႇ ပိူင်လူင်မၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းၵွၵ်ႇ လႄႈ ၵဵင်းမႂ်ႇ တီႈ မိူင်းထႆး၊ တေႇလီႇ တီႈ ဢိၼ်းတီးယႃး၊ ႁွင်းၵွင်း တီႈ မိူင်းၶႄႇ၊ လႄႈ ဝၢၼ်ႉသျိၼ်ႇတၢၼ်ႇ တီႇၸီႇ တီႈ ယူႇဢႅတ်ႉသ်။

ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ လွင်ႈလဝ်ႈတၢင်ႇဝီႇဝႃႇၼႆႉ တေလူဝ်ႇ ၽိုၼ်လူင်းဝီႇသႃႇဢၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈ (ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈ တီႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် မျၢၼ်ႇမႃႇ)၊ ၽိုၼ်လူင်း ဝီႇသႃႇ ၽွင်းႁွတ်ႈၽႅဝ် (ၼႆႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈတီႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင်)၊ ၽိုၼ်ထုတ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၼႃႈလိၵ်ႈၽၢတ်ႉၽူတ်ႉ ဢၼ်မီးၶႅပ်းႁၢင်ႈ၊ ၶႅပ်းႁၢင်ႈသႅၼ်းၽၢတ်ႉၽူတ်ႉ သွင်ၶႅပ်း လႄႈ တင်း ၵႃႈလဝ်ႈတၢင်ႇ။

ၵႂႃႇၸွမ်း တင်းႁိူဝ်းမိၼ်

ဢၼ်ပဵၼ် တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်လူင် ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၶွင် မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ တႃႈၵုင်ႈ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈသေ ပဵၼ်ၵႅၼ်ၵၢင်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးယဝ်ႉ။ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ မီးဝႆႉသၢႆၵၢၼ်မိၼ်တႃႇသေ ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းလူင် ဢေးသျႃးၼၼ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽၢႆႇၼွၵ်ႈ ၼႃႈလိၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ လၢႆးဢၼ်ငၢႆႈသေပိူၼ်ႈ တႃႇၶဝ်ႈၸူး မျၼၢ်ႇမႃႇၼႆႉ တေၸၢင်ႈၵႂႃႇၶီႇႁိူဝ်းမိၼ်ၵႃႈတီႈ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် မိူင်းၵွၵ်ႇ၊ တင်းသွင်ဝဵင်းၼႆႉ ပဵၼ်တီႈဢၼ်ၵူၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်ယူႇၼွၵ်ႈမိူင်း ယူႇသဝ်းၼမ်သေပိူၼ်ႈသေ ႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်မိၼ်ၸူး တႃႈၵုင်ႈၵေႃႈ ၼိုင်ႈဝၼ်း မီးပဵၼ်လၢႆလမ်းယဝ်ႉ။

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ၵူႈၸိုင်ႈမူၼ်း ထူၼ်ႈသွင် ဢၼ်မီးတီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ဢၼ်ပၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၸိူဝ်းလုၵ်ႉတီႈ ႁွင်းၵွင်း၊ မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ မႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သဵၼ်ႈမၢႆ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် လႄႈ ပၢႆတၢင်း တွၼ်ႈတႃႇယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ တူၺ်း တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် တႃႈၵုင်ႈ ။ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်လူင် ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ် ပိူင်လူင် သွင်ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ် Myanmar National Airines' လႄႈ Myanmar Airways International ဢၼ်ပဵၼ် ၶွင်တူဝ်လဵဝ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇၸွမ်း တၢင်းလိၼ်

မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးလႅၼ်လိၼ် ၸပ်းၵၼ်တင်း မိူင်းႁႃႈမိူင်း - မိူင်းၶႄႇ၊ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး၊ မိူင်းပင်းၵလႃးတဵတ်ႈ၊ မိူင်းထႆး လႄႈ မိူင်းလၢဝ်း ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢိၵ်ႇတင်း ဝီႇသႃႇမျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်ၵမ်ႉထႅမ်ဝႆႉၼၼ်ႉသေ လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းထႆးသေ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇလႆႈ လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းယူႇ။ လုၵ်ႉတီႈ လႅၼ်လိၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်းသေ ၶဝ်ႈၸူး မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးလွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈဝႆႉ။ တီႈဢေႇသုတ်းမၼ်း တေလႆႈလူင်ႈၼႃႇ တၢင်ႇ ပႃႇမိတ်ႉၶိုၵ်ႉတွၼ်းသေ တွၼ်ႈတႃႇလႆႈ ပႃႇပိတ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈၶဝ်ႈပႃးတီႈၼႂ်း ၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ၸိၼမ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူင်းထႆး

လႅၼ်လိၼ် ဢၼ်ၸၢင်ႈၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ တီႈၼႂ်း ၵႄႈ မျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ မိူင်းထႆး ၼႆႉ မီးဝႆႉယူႇ သီႇတီႈသေ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ တႃႈၶီႈလဵၵ်း/မႄႈသၢႆ၊ မျႃႉဝတီႇ/မႄႈသွတ်ႇ၊ ပၼ်း ၽူႈၼမ်းရွၼ်း/ထီးၶီး လႄႈ ၵေႃႉတွင်း/ရယွင်း။ တီႈလတ်းၶၢမ်ႈ လႅၼ်လိၼ် တင်းသီႇတီႈၼႆႉ လႆႈပိုတ်ႇဝႆႉပၼ် ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇဝႆႉ လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းၼိူဝ် ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းသေ ၸၢင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇၸူး မျၢၼ်ႇမႃႇပွတ်းၵၢင်ယူႇ။ လုၵ်ႉတီႈ တႃႈၶီႈလဵၵ်းသေ ပေႃးဢမ်ႇမီး ပႃႇမိတ်ႉၶိုၵ်ႉတွၼ်း ပေႃးဢမ်ႇၵႂႃႇၸွမ်း ၽူႈၸိၼမ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼႆႉ ၵဵင်းတုင်ၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၵႂႃႈ။ ဢမ်ႇမီး ဝီႇသႃႇ ၽွင်းႁွတ်ႈၽႅဝ်၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ဝီႇသႃႇ ထႆး (ပေႃးလူဝ်ႇ) လႄႈ ဝီႇသႃႇ မျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႄႉၼွၼ်းလီ တီႈလႅၼ်လိၼ်လႄႈ။ ဢၼ်ပဵၼ် ဢီးဝီႇသႃႇ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉၵေႃႈ ႁၢပ်ႉဢဝ်တႃႇ လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ်တင်းသဵင်ႈ လိူဝ်သေ တႃႇၶဝ်ႈမိူင်း တီႈ ထီးၶီး၊ လႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈလုၵ်ႉတီႈ လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ် တင်းသီႇတီႈသေ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇလႆႈယူႇ။

မိူင်းၶႄႇ

ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် ၸၢင်ႈၶဝ်ႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ တီႈ မူႇၸေႈ၊ မိူင်းၶႄႇ လုၵ်ႉတီႈ သူၺ်ႇလီႇ (တီႈ ယုၼ်ႇၼၼ်ႇ)၊ လူဝ်ႇပႃႇမိတ်ႉ (ဝီႇဝႃႇ ၵေႃႈလူဝ်ႇၼင်ႇၵဝ်ႇ) လႄႈ ၽူႈၸိၼမ်း။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလူဝ်ႇလႆႈၸွမ်း ၵၢၼ်ထွင်တဵဝ်းဢၼ်ၶပ်ႉၶိုင်ဝႆႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ မိူဝ်ႈပီ 2009 ဢေႇပရႄႇၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ပေႃးဢမ်ႇလႆႈ ဝီႇသႃႇတီႈ ၶုၼ်းမိင် တူဝ်ယၢင်ႇ - တွၼ်ႈတႃႇ ၸုမ်းထွင်ႈတဵဝ်း ၼႆ ပဵၼ် ၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇဝၼ်းမႃးဝၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈလႆႈ၊။ လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈ လုၵ်ႉၽၢႆႇမျၢၼ်ႇမႃႇ ၵႂႃႇၽၢႆႇမိူင်းၶႄႇ ၼိုင်ႈၶႅၼ်းတိူဝ်းယၢပ်ႇ တႃႇႁၢင်ႈႁႅၼ်း လႄႈ လွင်ႈတၢင်းႁူဝ်ယွႆႈမၼ်း ၵေႃႈ ဢမ်ႇၼႄႉၼွၼ်း။ ပဵၼ်ႁိုဝ်ၵေႃႈလီလႂ် ၸၢင်ႈလုၵ်ႉတီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် ၵႂႃႇၸူး ၶုၼ်းမိင် သေ တီႈ တႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ လုမ်းၽွင်းတၢင်ႇဢွၼ်ႇ ၶႄႇ ဢၼ်ထူၵ်းပၼ် ဝီႇသႃႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး

လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈလႅၼ်လိၼ် တီႈၼႂ်းၵႄႈ ဢိၼ်းတီးယႃး လႄႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ မူဝ်ရေး/တူပ်းမိုဝ်း သေ မၼ်းပိုတ်ႇဝႆႉတႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉ ဢၼ်မီးရူတ်ႉ လႄႈ ဢၼ်ပႆတိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်မီး ၵၢၼ်ထွင်ႈတဵဝ်း။

လႅၼ်လိၼ်ဢၼ်ၼႆႉ မၼ်ႈမီးတီႈ ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်း ယွၼ်ႉၵၢၼ်မိူင်းသေ မိူဝ်ႈ ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 2019 ၼၼ်ႉ တီႈဝဵင်းမူဝ်ရေး လႅၼ်လိၼ်ဢိၼ်တီးယႃးၼၼ်ႉ လႆႈမီးလွင်ႈၼႄၵၢင်ၸႂ် သွင်ပွၵ်ႈသေ မၢၵ်ႇၵေႃႈ လႆႈတႅၵ်ႈမႃးယဝ်ႉ။ လႆႈပၼ်တၢင်းၶႂ်ႈၸႂ် ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ဝႆႉတႄႉ ပေႃးၶၢဝ်းၵၢင်ၶမ်ႈၼႆႉ ယႃႇပေပၼ်ႇၵႂႃႇပၼ်ႇမႃး လႄႈ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ယႃႇပေယူႇသဝ်း တီႈ တူပ်းမိုဝ်း ၽၢႆႇ မျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။

တွၼ်ႈတႃႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ မၼိပူႇရ် ဢၼ်ပဵၼ် ၸႄႈမိူင်း ၶွင် ဢိၼ်းတီးယႃး ဢၼ်မီး တီႈ လႅၼ်လိၼ် မျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇ ပႃႇမိတ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ တူပ်းမိုဝ်း သေ တႃႇၶဝ်ႈၸူး ဢမ်ႇၼၼ် ဢွၵ်ႇတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ လူဝ်ႇ ပႃႇမိတ်ႉ MTT မႃးယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ မိူဝ်ႈ 2019 လိူၼ်မေႇၼၼ်ႉတႄႉ တႃႇလုၵ်ႉတီႈ တူပ်းမိုဝ်း သေ ၶဝ်ႈၸူး မျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇ ပႃႇမိတ်ႉ MTT ယဝ်ႉ။ —တူၺ်း ၽိုၼ်ႈလိၵ်ႈ သုၼ်ႇတူဝ်.။

မိူင်းလၢဝ်း

ၶူဝ်ဢူၺ်းၵေႃႉ မျၢၼ်ႇမႃႇ-လၢဝ်း ၼႆႉ လႆႈၵွင်ႉသိုပ်ႇၵၼ်ဝႆႉတီႈ မိူင်းတႆး တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇ တင်း ၸႄႈတွၼ်ႈ လွင်ၼမ်ႉတႃ တီႈ မိူင်းလၢဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပင်းၵလႃးတဵတ်ႈ

တႃႇလတ်းၶၢမ်ႈလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်း တီႈ လႅၼ်လိၼ် ၼႂ်းၵႄႈ မျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ ပင်းၵလႃးတဵတ်ႈ ၼႆႉတႄႉ မၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။

ၸွၼ်ႇ

ယူင်ႉသၢင်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ်ႈ ၶွင် မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းႁႅင်းဢေႇဝႆႉ။ မၢင်ႈတီႈၼႆႉ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉ တႃႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇၵူၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈမီး ပႃႇမိတ်ႉၶိုၵ်ႉတွၼ်း၊ တေလူဝ်ႇလႆႈမီး ၽူႈၸိၼမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း/ၽူႈပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း/ တၢင်းၶႆႈၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ "ၽူႈၸိၼမ်း" ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်တႃႇ တူၺ်းထုင်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁိုဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇၽၢင်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ယႃႇႁႂ်ႈၵႂႃႇတီႈဢၼ် လူင်ပွင်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇၶႂ်ႈႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇႁၼ်ၼၼ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼႂ်းၵႄႈ ဢွင်ႈတီႈပိူင်လူင် တီႈဢၼ်ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ် ဢႅဝ်ႇလႄႇၼၼ်ႉလႄႈ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ပူးၵမ်ႇ၊ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ လႄႈ တႃႈၵုင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ တႃႇၵႂႃႇတႃႇမႃးငၢႆႈငႅမ်ႈလူမ်ၸႂ်ယူႇ။

ဢွင်ႈတီႈ ၸိူဝ်းႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉ

ဢွင်ႈတီႈၵမ်ႉၼမ် တီႈၼႂ်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လႆႈဢိုတ်းဝႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းသေ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းလိၼ် ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၵႆႁႅင်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢိုတ်းဝႆႉတင်းၼမ်၊ (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မျွၵ်ႉဢူး၊ ပူႇတႂ်း၊ ၵလေးဝ၊ ၵဵင်းတုင်)။ ယွၼ်ႉမီး လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းသေ ၼႂ်းၵႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႄႈ ၸုပ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶဝ် ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉၼႃႈလိၼ်သေ ဢႃႇၼႃႇၸၢၵ်ႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢမ်ႇႁွတ်ႈၽႅဝ်ႈ ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၶဝ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းလွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းၸူး တီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းၵၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ် တီႈၼႃႈလိၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ယူႇသဝ်းၼၼ်ႉသေတႃႉ ပေႃးတေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး ၼႃႈလိၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ မီးလွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ႁဵတ်းလွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၸွမ်းလၢႆးမၼ်းဝႃႈတႄႉ ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၸိူဝ်းလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးတေၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ပေႃးတေၵႂႃႇၸွမ်း သဵၼ်ႈတၢင်းလိၼ်သေဢၼ်ဢၼ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈလဝ်ႈတၢင်ႇ တႃႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢၼ်တႄႉမၼ်းတေႉ လွင်ႈတႃႇပၼ် ပႃႇမိတ်ႉတႃႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ တေၸိူင်ႉဝႆႉတႃႇၶၢဝ်းယၢမ်း ၼိုင်ႈဢၼ် ဢမ်ႇၼၼ် တေဢမ်ႇထူၵ်းပၼ်ၵေႃႈပဵၼ်လႆႈ။ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈတၢင်းမၢင်ၸိူဝ်းတႄႉ ၸၢင်ႈယွၼ်းလႆး ၶေႃႈၶႂၢင်ႉပၼ် ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈ လႆႈယူႇ။ (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်း ၵလေးဝ ၼႆႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈတီႈ သူၺ်ႇပူဝ်ႇ) ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ လႆႈႁဵတ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈ ယဝ်ႉ။ တႃႇတုၵ်းယွၼ်း တႃႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တီႈ ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ လႆႈႁဵတ်းတီႈ လုမ်း MTT (Myanmar Travel and Tours) ဢၼ်မီးတီႈ တႃႈၵုင်ႈ (မၢႆ 77-91၊ သဵၼ်ႈတၢင်း ၽြႃးသူးလေႈ၊ တႃႈၵုင်ႈ) ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈလဝ်ႈတၢင်ႇ တႃႇ ပႃႇမိတ်ႉပိုၼ်ႉတီႈတႄႉ ၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈတီႈ လုမ်း ဢႅမ်ႇထီႇထီႇပိုၼ်ႉတီႈ ဢမ်ႇၼၼ် တီႈ ႁူင်းပလိၵ်ႈ။ ပႃႇမိတ်ႉပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈ တွၼ်ႈတႃႇ ဢွင်ႈတီႈ လႄႈ သၢႆတၢင်း ၼင်ႇၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉၵူၺ်း -

• ၵဵင်းတုင် - တႃႈၶီႈလဵၵ်း။ ဢၼ်ၼႆႉၼႆႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတႄႉ ငၢႆႈငႅမ်ႈလူမ်ၸႂ်သေတႃႉ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ တွၼ်ႈတႃႇ လႆႈဢမ်ႇလႆႈဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၼႄႉၼွၼ်း။
• မျွၵ်ႉဢူး ၶၢဝ်းတၢင်း ၶျၢင်း/ဝၢၼ်ႈၸူဝ်ႇမီး။ တွၼ်ႈတႃႇ မျွၵ်းဢူးတႄႉ ၸၢင်ႈလႆႈငၢႆႈငၢႆႈသေ ၵူၺ်းၵႃႈ တေလႆႈဢႅဝ်ႇလႄႇတင်း ၽူႈၸိၼမ်းၶၢဝ်းတၢင်း။ ႁူင်းႁႅမ်းတီႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၼွၼ်း လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းပိုၼ်ႉတီႈ တေၸၢင်ႈၶပ်ႉၶိုင် ပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်းဢၼ်ၼႆႉယူႇ။
• ၸႄႈၼႃး - ၼွင်မႄႈမၢႆႈ။ ၸၢင်ႈလႆႈငၢႆႈငၢႆႈတီႈ ၸေႈၼႃးသေ ၵူၺ်းၵႃႈ တေလႆႈဢႅဝ်ႇလႄႇတင်း ၽူႈၸိၼမ်းၶၢဝ်းတၢင်း။ ႁူင်းႁႅမ်းတီႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၼွၼ်း လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းပိုၼ်ႉတီႈ တေၸၢင်ႈၶပ်ႉၶိုင် ပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်းဢၼ်ၼႆႉယူႇ။
• သူၺ်ႇပူဝ်ႇ - ၵလေးဝ။ ပေႃးဝႃႈ တေၵႂႃႇၸွမ်း တၢင်းလိၼ်ၼႆႉ တေလူဝ်ႇပႃႇမိတ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ၵႂႃႇၸွမ်း ႁိူဝ်းၼႆတႄႉ လွင်ႈဝႃႈ လူဝ်ႇပႃႇမိတ်ႉႁိုဝ် ဢမ်ႇလူဝ်ႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၼႄႉၼွၼ်း
• ၼႃႈလိၼ် ပဢူဝ်ႈ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ တီႈၼႂ်ႈ မိူင်းတႆး (ၶဝ်ႈပႃး ၽြႃးၵၢတ်ႇၵူႇ)။ ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈ တီႈ တူၼ်ႈတီး၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တေလႆႈၵႂႃႇၸွမ်း ၽူႈၸိမ်းပဢူဝ်း။ ႁူင်းႁႅမ်းတီႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၼွၼ်း လႄႈ ႁူင်းၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းပိုၼ်ႉတီႈ တေၸၢင်ႈၶပ်ႉၶိုင် ပၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်းဢၼ်ၼႆႉယူႇ။

ပႃႇမိတ်ႉ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ႇ တႃႇတၢင်ႇၸိူဝ်း တင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ တေလႆႈဢဝ်တီႈ တႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။

ပႃႇမိတ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ဢွင်ႈတီႈ ၼင်ႇပူႇတႂ်ႇၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈသေတႃႉ တေလူဝ်ႇလႆႈ လူင်ႈၼႃႈ လဝ်ႈတၢင်ႇဝႆႉယဝ်ႉ။

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၵၢဝ်းလီႁွင်ႇ၊ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈပႆတၢင်းၵႂႃႇမႃး လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလွဝ်း၊ ၸၢင်ႈၵႂႃႇတီႈ လၢၼ်ႉၵၢတ်ႇသေ သိူၵ်ႈသမ်ႇတင်း ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်လႆႈယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပေႃးတေၵႂႃႇ တီႈၵႆႁႅင်းၼႃႇဢႃး လႄႈ တေၵႂႃႇတီႈ ၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉတႃႇ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ၼၼ်ႉၼႆတႄႉ လူင်ႈၼႃႈႁၢင်ႈႁႅၼ်း ဝီႇသႃႇၼႂ်းမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

ႁူင်းၵၢၼ် ၸိူဝ်ႈဢၼ်တေၸၢင်ႈၸွႆႈထႅမ် တႃႇ ဝီႇဝႃႇၼႂ်းမိူင်း ၼၼ်ႉတႄႉ -

• Asia Tours
• Mr Myanmar Travel
• Remote Asia Travel
• Travel Myanmar

ၵႂႃႇ တင်း ႁိူဝ်းမိၼ်

ၵႃႈၶၼ်တူဝ်ယၢင်ႇ ၼႂ်းၵႄႈပၢႆတၢင်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ (မႃးတီႈ ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီႇ ၶၢဝ်းတၢင်းၼႂ်းမိူင်း)

လုၵ်ႉ	ၸူး	ၵႃႈၶၼ် မွၵ်ႈ
တႃႈၵုင်ႈ	တႃႈလိူဝ်ႇ	US$95
တႃႈၵုင်ႈ	ပူးၵမ်ႇ	US$85
ပူးၵမ်ႇ	ႁၢႆးဝူဝ်း	US$65
ႁၢႆးဝူဝ်း	တႃႈၵုင်ႈ	US$85

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ သၢႆငၢႆတၢင်း လႄႈ တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်း တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းႁၢႆႉၸႃႉဝႆႉလႄႈ ပေႃးဝႃႈ တေၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႆၼႆတႄႉ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းလိူၵ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇလူမ်ၸႂ် တီႈဢေႇသုတ်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သၢႆၵၢၼ်မိၼ် တၢင်ႇၸွမ်ပိဝ် Myanmar National Airlines ၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ် တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း တႃႈၵုင်ႈ သေ ၵွင်ႉသိုပ်ႇ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၸူးတီႈ ၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်မိၼ်ၼႂ်းမိူင်း တီႈတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်းပူၼ်ႉမႃးႁိုင်ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းႁူႉဝႃႈ လွင်ႈမၢႆတွင်း ၵၢၼ်လွတ်ႈၽေးၶဝ် ၼေႃႉၼႄႉ ၼႃႇၼႆသေ ၵမ်းၼႆႉတႄႉ သိုဝ်ႉႁိူဝ်းမိၼ်မႂ်ႇသေၵေႃႈ လႆႈဝႃႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးသေ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဢိၵ်ႇတင်း လွင်ႈလွတ်ႈၽေး တင်းသွင်ဢၼ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈၼိူင်းၵၼ်တူၺ်း သၢႆၵၢၼ်မိၼ် သုၼ်ႇတူဝ် တင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။

သၢႆၵၢၼ်မိၼ် သုၼ်ႇတူဝ် ဢၼ်လုၵ်ႉတီး တႃႈၵုင်ႈ​သေ မိၼ်ပၼ်ႇၼႂ်းမိူင်းၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇ လၢႆဢၼ်။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းၵၢၼ်သၢႆၵၢၼ်မိၼ် သုၼ်ႇတူဝ်ၼႆႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းမၢၼ်ႇလီသေ မၢင်ပွၵ်ႈ ပၢႆဢွၵ်ႇၸဝ်ႉ (10-20 တႃ)၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ႁႂ်ႈႁွတ်ႈၽႅဝ် တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ၶိုတ်းၶၢဝ်းမၼ်းသေ ၼႄႉၼွၼ်း လွင်ႈၶၢဝ်းတၢင်းၵၢၼ်မိၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းႁိူဝ်းမိၼ် လူင်ႈၼႃႈ မွၵ်ႈ 1-2 ဝၼ်းၼႆႉ။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် မိူဝ်ႈပႆႇဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း မွၵ်ႈလၢႆဝၼ်းၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈၵႂႃႇ (ပွင်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတိုၵ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ်ၸူး ပၢႆတၢင်းလိုၼ်းသုတ်း ၸွမ်းၼင်ႇ ၶၢဝ်းယၢမ်းမီးၶပ်ႉမၢႆဝႆႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၼႂ်းၵႄႈ မၼ်း ထုၵ်ႇထႅမ်သႂ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ထွၼ်ႇပႅတ်ႈ တီႈၵိုတ်း၊ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း တႃႈၵုင်ႈ-ပူးၵမ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ၵႂႃႇ တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇ-ပူးၵမ်ႇ)။ ၼၼ်ႉတႄႉ တေၸၢင်ႈယွၼ်ႈထိုင် ၶၢဝ်းယၢမ်းႁွတ်ႈၽႅဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ ဢၼ်ၵိုတ်းၼႂ်းၵႄႈမၼ်းတႄႉ ၵူၺ်းတေဢဝ် ၶၢဝ်းယၢမ်း မွၵ်ႈ 10-20 တႃၼၼ်ႉၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ပၢႆတၢင်းလိုၼ်းသုတ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆ ၽွင်းႁိူဝ်းမိၼ်ၵိုတ်းၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈယူႇသဝ်းဝႆႉတီႈၼိူဝ် ႁိူဝ်းမိၼ်လႆႈယူႇ။

ၵၢၼ်မိၼ်ၼႂ်းမိူင်းတင်းသဵင်ႈ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ တႃႈၵုင်ႈ ဢွၵ်ႇၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈ ထႃႇမီႇၼႄႇ 3 သေဢွၵ်ႇ၊ ဢၼ်ပဵၼ် ၵၢၼ်မိၼ်ၸူးၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းတႄႉ လုၵ်ႉတီႈ ထႃႇမီႇၼႄႇ 1 လႄႈ 2 သေ ဢွၵ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ်ထႅၵ်ႇၸီႇ လုၵ်ႉၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်း ၵႂႃႇ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ သင်လၢတ်ႈ ၵူၼ်းႁေႃႈထႅၵ်ႇၸီႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် ၼႂ်းမိူင်း၊ ပေႃးၼၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸင်ႇတေဢမ်ႇၽိတ်း ထႃႇမီႇၼႄႇယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇ တင်း ရူတ်ႉလဵၼ်း

ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢွၵ်ႇတၢင်း ၸွမ်းရူတ်ႉလဵၼ်း/ၵႃႈၶၼ် ၼႂ်းၵႄႈ ပၢႆတၢင်း

လုၵ်ႉ	ၸူး	တင်းႁိုင်	ယူဝ်းယူဝ်း	ထၢၼ်ႈသုင်	ၶွင်ႉၼွၼ်း
တႃႈၵုင်ႈ	တႃႈလိူဝ်ႇ	16 မူင်း	4,600 ၵျၢပ်ႈ	9,300 ၵျၢပ်ႈ	13,000 ၵျၢပ်ႈ
တႃႈၵုင်ႈ	ၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်း	6 မူင်း	1,200 ၵျၢပ်ႈ	2,500 ၵျၢပ်ႈ	ဢမ်ႇမီး
တႃႈလိူဝ်ႇ	ပၢင်ႇဢူး	4 မူင်း	550 ၵျၢပ်ႈ	1,200 ၵျၢပ်ႈ	ဢမ်ႇမီး
ပၢင်ႇဢူး	သီႇပေႃႉ	7 မူင်း	1,200 ၵျၢပ်ႈ	2,750 ၵျၢပ်ႈ	ဢမ်ႇမီး
ပၢင်ႇဢူး	လႃႈသဵဝ်ႈ	16 မူင်း	1,900 ၵျၢပ်ႈ	4,400 ၵျၢပ်ႈ	ဢမ်ႇမီး

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၵွင်ႉသၢၼ်တၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈ လႄႈ ဢၼ်ၵဝ်ႇၵႄႇယဝ်ႉ။ ရူတ်ႉလဵၼ်းၼႆႉ ထိူင်း၊ မေႃးပၼ်း၊ ၶွၼ်းဝႆၽၢႆႇသၢႆႉၽၢႆႇၶႂႃသေ ႁူမ်ႈဝႃႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းမၼ်းမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈလီသေတႃႉ ၶၢဝ်းတၢင်းၵႆႉၸိူင်ႉယဝ်ႉ။ လွင်းၽႆးၽႃႉၶၢတ်ႉလူႉတႄႉ ဢမ်ႇသူႈမီးသေတႃႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢႄးၵွၼ်း၊ ၽတ်ႉလူမ်း ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈၽႄႈပၼ် ၽႆးၽႃႉၼၼ်ႉ တေႁဵတ်းၵၢၼ်ပၼ် တင်းတၢင်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၼႄႉၼွၼ်း။ ရူတ်ႉလဵၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ မီးဝႆႉ တီႈၼင်ႈ ထၢၼ်ႈသုင် လႄႈ ထၢၼ်ႈယူဝ်းယူဝ်း။ ထၢၼ်ႈယူဝ်းယူဝ်းၼႆႉ မီးၽၵ်းတူႁူးလႅင်းၵႂၢင်ႈ ဢၼ်ပိုတ်ႇလႆႈ၊ မီးပႃး တင်ႇၼင်ႈယၢဝ်းသေ ပဵၼ်တီႈ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ် တေႃႉၶူဝ်းၵုၼ်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် တီႈၼင်ႈထၢၼ်ႈသုင်တႄႉ မီး တင်ႇၼင်ႈ ဢၼ်ပႃး သိူဝ်ႈသုပ်း၊ ၽတ်ႉလူမ်း လႄႈ ၵူၼ်းဢမ်ႇပေႃးသတ်ႉတဵမ်။ ၽၢင်ႉပၼ် လွင်ႈဢဝ်ႁူဝ်ပႅၼ်ဢွၵ်ႇ ႁူးလႅင်း၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႆႉ တေၸၢင်ႈၺႃး ၵိင်ႇမႆႉ ၽတ်ႉသႂ်ႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈတူၼ်ႈမႆႉတူၼ်ႈတွၵ်ႇ ဢွၵ်ႇႁိမ်းၶၢင်ႈတၢင်း ရူတ်ႉလဵၼ်းသေ ၸမ်ႁႅင်းဢႃးလႃးလႄႈ တီႈတင်ႈၼင်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ် မီးဝႆႉ မႆမႆႉ ၸိူဝ်းၽတ်ႉၺႃးၵိင်ႇမၼ်းသေ ဢၼ်ႁူင်ႈတူၵ်းသႂ်ႇဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႂ်တိုတ်းမၼ်းတႄႉ ၵႃႈၶၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇဝႆႉသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၵေႃႈ လႆႈပၼ်ၵႃႈၶၼ်မိူၼ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၵူၺ်းၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ပေႃးပဵၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၼႆ တေဢမ်ႇပႆႇၸၢင်ႈသိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်း တီႈၼိူဝ်ရူတ်ႉလဵၼ်း။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈၵႂႃႇႁႃ ၽူႈၸတ်းၵၢၼ် တႃႈရူတ်ႉလဵၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၸႂ်ႉ ၵူၼ်းပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇပၼ်သေၵေႃႈ သိုဝ်ႉမႂ်ႇတိုတ်း တီႈ တႃႈရူတ်ႉလဵၼ်းဢွၼ်ႇလႆႈယူႇ။ ၽွင်းသိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်း တီႈ တႃႈရူတ်ႉလဵၼ်းၼၼ်ႉ တေလူဝ်ႇလႆႈၼႄ မႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်း (ၽၢတ်ႉၽူတ်ႉ) ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ။

ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸွမ်းရူတ်ႉလဵၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ တူၺ်းယဵမ်ႈ မိူင်း လႄႈ ႁူပ်ႉထူပ်း ၵူၼ်း။ ဢၼ်ပဵၼ်ၶၢဝ်းတၢင်း သၢႆရူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်လူၵ်ႉ တႃႈလိူဝ်ႇ ၵိင်ႈၶိုၼ်ႈလွႆႈ ငွၵ်းငႅၵ်း ၵႂႃႇၸူး ပၢင်ႇဢူး သေ လတ်းၶၢမ်ႈႁူမ်ႈ ၶၢမ်ႈလွႆသေ ၵႂႃႇၸူး ၶူဝ်ႁူဝ်ၵိုတ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၶၢဝ်းဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ တီးၼႂ်းၵႃႈ ၶၢဝ်းတၢင်းလိုဝ်းလင် ရူတ်ႉလဵၼ်း ၶွင်ၵမ်ႇၽႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ရူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ၽၢႆႇတႂ်ႈ တႃႈလိူဝ်ႇ၊ တႃႈၵုင်ႈ-ပတဵင်ႇ လႄႈ တႃႈၵုင်ႈ-မေႃႇလမႅင်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်တူင်ႇဝူင်းဢွၼ်ႇႁင်းၶူဝ် သေ မီးပႃႈ ၵူၼ်းၶၢႆႇၶူဝ်းၶေႃႈ ၸိူဝ်းဢၼ် ဝူၼ်ႉလႆႈသင်ၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၶၢႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ် ရူတ်ႉလဵၼ်းၽႂ်းၼႆတႄႉ မီးပႃႈ ၶွင်ႉတီႈၼွၼ်းသေ ပေႃးပဵၼ်ၶၢဝ်းၵူၼ်းၵိုၼ်းၼႆတႄႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူ်ဝႇလႆႈ သင်ႇမၢႆထႃႈဝႆႉ မွၵ်ႈလၢႆဝၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႂ်တိုတ်းၼႆႉ လူင်ႈၼႃႈၶၢႆဝႆႉထႃႇ တႃႇသၢမ်ဝၼ်း။ တႃႈရူတ်ႉလဵၼ်းမၢင်ဢၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႇၸႅၵ်ႇၶွင်ႉၶၢႆဝႆႉႁင်းမၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ သင်ႇမၢႆထႃႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸႅၵ်ႇဝႆႉ ယူင်ႉသၢင်ႈႁင်းမိူၼ်း (တူဝ်ယၢင်ႇ- ၼင်ႇတီႈ တႃႈၵုင်ႈ)။ တီႈၼိူဝ် ရူတ်ႉလဵၼ်းၽႂ်း ဢၼ်ၵႂႃႇမႃး ၼႂ်းၵႄႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉ မီးပႃး ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈသၢႆတၢင်း ရူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်ၵွင်ႉသိုပ်ႇၸူး မေႃႇလမႅင်ႇ ၼၼ်ႉ မီးမႃး ၶူဝ်ႇမႂ်ႇ လႄႈ သၢႆတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းမႂ်ႇ ဢၼ်ၵႂႃႇၽူး ပွတ်းဢွၵ်ႇၶူင်း၊ ၵွင်ႉသၢၼ်သၢႆတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းၼႆႉ ပဵၼ်သၢႆတၢင်း ဢၼ်မီးမႃး မိူဝ်ႈပၢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သၢႆတၢင်း ဢၼ်ၸႂ်ႉၼမ်သေပိူၼ်ႈ ဢၼ်မီးရူတ်ႉလဵၼ်းလၢႆလမ်းတႃႇၵူႈဝၼ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်သၢႆတၢင်း တႃႈၵုင်ႈ ၸူး တႃႈလိူဝ်ႇ ဢၼ်မီးတၢင်းၵႆ 325 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၼၼ်ႉ ပဵၼ်သၢႆတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းဢၼ်လဵဝ် ဢၼ်မီးတၢင်းၵႂႃႇတၢင်းမႃး သွင်သဵၼ်ႈႁူမ်ႈၵၼ် သေ ပဵၼ်တၢင်းဢၼ်လဵဝ် ဢၼ်ၸၢင်ႈၶႄႉၶဵင်ႇၵၼ်တင်း ၶၢဝ်းယၢမ်း ၼင်ႇ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ။ ရူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်ၽႂ်းသေပိူၼ်ႈၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ 384 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇၼႆႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းလဵၼ်ႈမၼ်း ဢဝ် 15 ၸူဝ်ႈမူင်း၊ ၶႂ်ႈဝႃႈတႄႉ ၼိုင်ႈမူင်း ၵႂႃႇ 25 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ။ ဢၼ်ပဵၼ် သၢႆထူၼ်ႈသွင် ဢၼ်ၵွင်ႉ တႃႈၵုင်ႈ တင်း ပျီႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၶၢဝ်းတၢင်း 175 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇၼႆႉ ႁိုင် 9 ၸူဝ်ႈမူင်း၊ ဢၼ်ၵိင်ႇၽႄမၼ်း ဝၢႆႇၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းပတဵင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ထုင်ႉၵုၼ်ႁိမ်းၽင်ႇၼမ်ႉ။ သၢႆတၢင်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၵေႃႇသၢင်ႇမႃး ၸဝ်ႉသုတ်းပိူၼ်ႈသေ မီးၽၢင်ႁၢင်ႈ ႁၢႆႉၸႃႉဝႆႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈၵေႃႇသၢင်ႈၶူဝ် ဢၼ်လတ်းၶၢမ်ႈ ၼမ်ႉၶူင်းၼၼ်ႉသေ တေႃႈလဵဝ်တႄႉ လုၵ်ႉဢဝ် တႃႈၵုင်ႈသေ ၸၢင်ႈၶီႇရူတ်ႉလဵၼ်းၵႂႃႇၸူး မေႃႇလမႅင်ႇ တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 200 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇၼႆႉ တေႁိုင် 8 ၸူဝ်ႈမူင်းသေ ၸၢင်ႈၵႂႃႇၸူး ပႃး ယေး လႄႈ ထဝႄႇ။ လုၵ်ႉတီး တႃႈလိူဝ်ႇသေ ရူတ်ႉလဵၼ်း သိုပ်ႇၵႂႃႇၸူး ၸႄႈၼႃး တီႈ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်၊ ၶၢဝ်းတၢင်း 350 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ ႁိုင် 24 ၸူဝ်ႈမူင်း လႄႈ ၵႂႃႇၸူး ထိုင်ပႃး လႃႈသဵဝ်ႈ တီႈ မိူင်းတႆး။ ယဝ်ႉၵေႃႈ မီးပႃး ၵွင်ႉသၢၼ်သၢႆရူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်ၵွင်ႉသိုပ်ႇ တႃႈၵုင်ႈ-မူးၵမ်ႇ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇ-ပူးၵမ်ႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ ၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းလိူၵ်ႈလီသေ ပေႃးလုၵ်ႉတီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၵႂႃႇပူးၵမ်ႇ တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 175 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇတႃႇ ၼႆႉ တေႁိုင် 10 ၸူဝ်ႈမူင်း ယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်းၵႄႈ တႃႈၵုင်ႈ-ပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ သၢႆရူတ်ႉလဵၼ်းယဝ်ႉ။ တၢင်းႁိုင် 16 ၸူဝ်ႈမူင်း၊ တီႈၼင်ႈ ထၢၼ်ႈၼိုင်ႈ US$30၊ တီႈၼင်ႈထၢၼ်ႈသုင်ႈ US$40၊ ၶွင်ႉတီႈၼွၼ်း US$50 (ၵူတ်ႇတူၺ်း တႃႇ ၵႃႈၶၼ်မႂ်ႇ)

မႂ်တိုတ်းရူတ်ႉလဵၼ်းၼႆႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈဢဝ် ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇသေပၼ်၊ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ် ၸုၼ်ႉပႅတ်ႈ လၢႆးၵေႃႇသၢင်ႈ ဢၼ်လႆႈႁၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ် လႆႈပၼ်ၵႃႈၶၼ်လိူဝ်ၼၼ်ႉ။

ၵႂႃႇ တင်း ႁိူဝ်း

မီးဝႆႉပႃး ၵွင်ႉသၢၼ်ၾႄႇရီႇၼ်ႉ ဢၼ်ယႂ်ႇလူင် သေၼင်ႇၵဝ်ႇ။ တင်းသွင်ဢၼ်ၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၵေႃႉ မႄႇၶႂၢၵ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ႇသေ ဢၼ်ပဵၼ် ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈၾႄႇရီႇ သုၼ်ႇတူဝ်ၵေႃႈ မီးမႃးယူႇယဝ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ်။ ၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်လုၵ်ႉ တႃႈလိူဝ်ႇ ၵႂႃႇ ပူးၵမ်ၼႆႉ ပဵၼ် ၶၢဝ်းတၢင်း ၼိုင်ႈဝၼ်းသေ ပေႃးလုၵ်ႉ ပူးၵမ်ႇၵႂႃႇ တႃႈၵုင်ႈတႄႉ တေႁိုင် မွၵ်ႈလၢႆဝၼ်းယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇ တင်း ရူတ်ႉပၢသ်ႉ

ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ရူတ်ႉပၢသ်ႉ/ၵႃႈၶၼ် ၼႂ်းၵႄႈ ပၢႆတၢင်း

လုၵ်ႉ	ၸူး	တင်းႁိုင်	ၵႃႈၶၼ် (ၵျၢပ်ႈ)
တႃႈၵုင်ႈ	တႃႈလိူဝ်ႇ	11 ၸူဝ်ႈမူင်း	10,400
တႃႈၵုင်ႈ	ပူးၵမ်ႇ	10 ၸူဝ်ႈမူင်း	12,000
တႃႈၵုင်ႈ	ၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်း	4 ၸူဝ်ႈမူင်း	6,000
တႃႈလိူဝ်ႇ	ပၢင်ႇဢူး	2 ၸူဝ်ႈမူင်း	1,500
တႃႈလိူဝ်ႇ	သီႇပေႃႉ	5.5 ၸူဝ်ႈမူင်း	4,500

တီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်း မျၢၼ်ႇမႃႇ ၼၼ်ႉ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း လဵၼ်ႈၵႂႃႇလဵၼ်ႈမႃးဝႆႉယူႇ။ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ ၶၢမ်ႇၸေးၸိမ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လဵၼ်ႈ တႃႈလိူဝ်ႇ-တႃႈၵုင်ႈသေ ၸိူဝ်းပဵၼ်တႃႇတေႃႉၶႅၵ်ႇ ၵႂႃႇၸူး တၢင်ႇတီႈၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇၵမ်ႈၽွင်ႈ။ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းတႄႉ ပေႃးဢဝ်ငိုၼ်းမၢၼ်ႈဝႃႈ ၶၼ်ထုၵ်ႇယူႇ၊ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ ၼႆႉ တိူဝ်းၽႂ်းလိူဝ်သေ ရူတ်ႉလဵၼ်းယဝ်ႉ။ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ ၸိူဝ်းၵႂႃႇ ၶၢဝ်ႈတၢင်းၵႆၼႆႉ ၶဝ်တမ်းပၼ်တီႈၼင်ႈ၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈၵႂႃႇသင်ႇမၢႆၼၼ်ႉ လိူၵ်ႈတီႈၼင်ႈဝႆႉၼႆႉ လီသေပိူၼ်ႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ တၢင်းဢၼ်ၵႂႃႇမၢင်တီႈၼႆႉ မီးတိုၵ်ႉမႄးဝႆႉယူႇလႄႈ မၢင်တီႈတၢင်းတိုၵ်ႉယၢပ်ႇသေ တိုၵ်ႉၵျွၵ်းၵျွၵ်းဝႅၼ်ဝႅၼ်၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈသင်ႇမၢႆ တီႈၼၼ်ႈၼၼ်ႉ သင် ဢဝ် တီႈၼင်ႇ ပွတ်းၽၢႆႇၼႃႈမၼ်းလႄႈ။ ပေႃးပဵၼ် ရူတ်ႉပၢသ်ႉယူဝ်းယူဝ်းၼႆတႄႉ ၼႂ်းၵႄႈမၼ်း ပၢႆပႃး တင်ႇၼင်ႈ ဢၼ်လိူဝ်ႇ ဢၼ်ၶႂၢင်တၢင်းဝႆႉသေၵွၼ်ႇ၊ ၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈပဵၼ် လွင်ႈဢမ်ႇလူမ်ၸႂ် (ၼၼ်ႉပွင်ႇဝႃႈ ပေႃးၵူၼ်းၶႃယၢဝ်းတႄႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈ လႅၼ်တိၼ်ဢွၵ်ႇတၢင်းၶၢင်ႈ)။ တီႈၼင်ႈၽၢႆႇတၢင်းၼႃႈ၊ ဢၼ်ၸမ်ၽၵ်းတူၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

တေႃႈပဵၼ် ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢႆႇငိုၼ်းၼမ်ၵေႃႈ တူဝ်ၶဝ် ဢမ်ႇၵေႃႉၵႂႃႇသိုဝ်ႉမႂ်တိုတ်း တီႈ ႁူင်းၵၢၼ်ရူတ်ႉပၢသ်ႉသေ လႆႈႁၼ်ၶဝ် လုၵ်ႉတီႈ ႁူင်းႁႅမ်း တီႈၶဝ်လိုဝ်ႈသဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် လုၵ်ႉတီႈ ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီႇသေသိုဝ်ႉၵမ်ႉၼမ်ယဝ်ႉ။ လုမ်းၶဝ်ၼႆႉ မၼ်းမီးဝႆႉ တီႈၵႆတင်း ဢွင်ႈတီႈ ထူဝ်းရိတ်ႉလႄႈ တႃႇၵႂႃႇတႃႇမႃး တီႈၼၼ်ႈၵေႃႈ မၼ်းတေတူၵ်းၸူဝ်ႈၼမ်သေ ဢၼ်လႆႈပၼ် တီႈႁူင်းႁႅမ်း တႃႇၵႃႈႁဵတ်းၵၢၼ်ပၼ် ဢၼ်ႁႂ်ႈသိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸွၼ်ႇတူၺ်း ဢွင်ႈတီႈသိုဝ်ႉမၼ်းသေ မိူဝ်ႈပႆႇသိုဝ်ႉ မႂ်တိုတ်းၼၼ်ႉ ၼိူင်းၵၼ်တူၺ်း ၵႃႈၶၼ်မၼ်းလႄႈ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၵူၼ်းၶၢႆမႂ်တိုတ်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး ရူတ်ႉႁပ်ႉသူင်ႇ ထိုင် တီႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လိုဝ်ႈသဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈတႃႈၵုင်ႈၼႆႉ လွင်ႈလိင်ႉလႅၼ်မႂ်တိုတ်းရူတ်ႉပၢသ်ႉၼႆႉ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈၵိုတ်းတီႈ ပႃႇၵိူဝ်ၼၼ်ႉ ၶဝ်လၢတ်ႈဝႆႉတီႈ ဢွင်ႈလိုဝ်ႈသဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် တီႈ တႃႈရူတ်ႉဝႃႈ တေဢမ်ႇၸၢင်ႈသိုဝ်ႉလႆႈ မႂ်တိုတ်း ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ဝဵင်းလိူဝ်ႇၵမ်းသိုဝ်ႈ။ တီႈမိူင်း ဢၼ်ၸၢင်ႈပဵၼ်လႆႈၵူႈလွင်ႈ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ် လိုမ်းဝႆႉဢၼ်ၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈတေႉမၼ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႈၸိူင်ႉၼၼ်ႉ၊ တွၼ်ႈတႃႇသိုဝ်ႉမႂ်တိုတ်းရူတ်ႉပၢသ်ႉ ဢၼ်တေသိုပ်ႇၵႂႃႇတၢင်းႁွင်ႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇၶိုၼ်းမိူဝ်း တႃႈၵုင်ႈ။ တီႈ ပႃႇၵိူဝ်ၼႆႉ မီးဝႆႉ တႃႈရူတ်ႉပၢသ်ႉ ဢၼ်မီး ႁူင်းၵၢၼ်ပၢသ်ႉ တင်းၼမ်။ သိုဝ်ႉမႂ်တိုတ်းတီႈ ပႃႇၵိူဝ်ၼႆႉ တိူဝ်းၶၼ်ထုၵ်ႇ (ဢိင်ၼိူဝ် ၼမ်ႉၵတ်ႉမေႃႇသဵတ်ႈၵႃႈၶၼ်) သေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တိူဝ်းလွတ်ႈလႅဝ်း တႃႇသိုပ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ၼၼ်ႉ။

တီႈလွၵ်းသဵၼ်ႈ ဢၼ်ဢိူမ်ႈဝႆႉတီႈတၢင်းၶၢင်ႈၼႆႉ ၼႄဝႆႉပၼ် ၶၢဝ်းတၢင်း ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇသေ ၼႄဝႆႉပႃး ၶၢဝ်းယၢမ်း တၢင်းႁိုင် လႄႈ ၵႃႈၶၼ် ဢၼ်လမ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၶၼ်ၼမ်ႉမၼ်းၸၢၵ်ႈ ၶိုၼ်ႈမႃးလႄႈ ၵႃႈရူတ်ႉပၢသ်ႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ တေၸၢင်ႈၶိုၼ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၵႃႈၶၼ် ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်း လွၵ်းသဵၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လၢမ်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇ တင်း ရူတ်ႉသွင်ထႅဝ်

ရူတ်ႉသွင်ထႅဝ်ၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ လႅၼ်ႈဝႆႉယူႇၵူႈတီႈ တီႈၼႂ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ၊ ၵႃႈၶီႇမၼ်း ဢမ်ႇပေႃး ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇသေ တေႃႉဢဝ် ၵူၼ်းယိင်း၊ ၵူၼ်းၸၢႆး၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႄႈ ၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ လုၵ်ႉတီႈၼိုင်ႈ သူင်ႇထိုင် တီႈၼိုင်ႈယူႇ။ ပေႃးပဵၼ် ရူတ်ႉထရႅၵ်ႉဢၼ်ႁၢမ်ႉယႂ်ႇၼႆတႄႉ တီႈၼင်ႈတင်ႇယၢဝ်း သႂ်ႇသၢမ်တႅဝ်း၊ ၽၢႆႇၶၢင်ႈ သွင်တႅဝ်း ၼႂ်းၵၢင်တႅဝ်းၼႆႉ (ပေႃးပဵၼ်ရူတ်ႉဢၼ်လဵၵ်ႉဢိတ်းၼိုင်ႈတႄႉ မီး သွင်ထႅဝ်ၵူၺ်း)။ တီႈယဵပ်ႇၶိုၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ သႂ်ႇပႃး ၶႅပ်းတႃႇယဵပ်ႇၸုၵ်းသေ ၵူၼ်းႁူၵ်းၵေႃႉဢမ်ႇၼၼ် ၼမ်သေၼၼ်ႉ ယဵပ်ႇသေၵေႃႈ ၶီႇၸွမ်း (ဢဝ်မိုဝ်းၸၼ်ႁၢဝ်းမုင်းသေ)။ ရူတ်ႉသွင်ထႅဝ်ၼႆႉ လႆႈႁၼ်မီးၵႂႃႇၵူႈတီႈ တီႈၼႂ်းမျၢၼ်ႇမျႃႇလႄႈ တီႈၵူႈဝဵင်းၵူႈဝဵင်းၼႆႉ ႁၼ်မီးၸွမ်း ၵၢင်ဝဵင်းသေၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈၼၼ်ႈဢွၵ်ႇၸူး တီႈၸမ်တီႈၵႆယဝ်ႉ။ ထူဝ်းရိတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၵႆႉလႄႇဢွၼ်ၵၼ် ၶီႇဢၼ်ၼႆႉ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပေႃးဢမ်ႇၶီႇဢၼ်ၼႆႉၼႆ တၢင်းလိူၵ်ႈထႅင်ႈတၢင်ႇလၢႆးတႄႉ ၵူၺ်းမီး ထႅၵ်ႇၸီႇ လႄႈ ရူတ်ႉသုၼ်ႇတူဝ် ဢၼ်ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇၼၼ်ႉၵူၺ်းလူး။

လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇ ရူတ်ႉသွင်ထႅဝ်ၼႆႉ မၼ်းၵေႃႈ ယူဝ်းယူဝ်းဢွၼ်ၵူၺ်း၊ ပႂ်ႉၵူၼ်းတေႃႇပေႃးတဵမ်၊ ၵူၼ်းတဵမ်ယဝ်ႉၼႆ ဢွၵ်ႇ။ တီႈဢၼ်ပဵၼ်သၢႆတၢင်း ၸိူဝ်းပိူၼ်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼမ် (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ သၢႆတၢင်း တႃႈလိူဝ်ႇ-ပၢင်ႇဢူး)၊ ၵူၼ်းၸဵဝ်းတဵမ်သေ ၶၢဝ်းတၢင်းၵေႃႈ ၽႂ်း။ မိူၼ်ၼင်ႇ သၢႆတၢင်း ဢၼ်ၵူၼ်းၵႂႃႇမႃး ဢေႇ (တူဝ်ယၢင်ႇ - မၢၼ်ႈမေႃႇ-ၵၢတ်ႇသႃ) ၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၼႆႉ ၽႅဝ်း (ၸဝ်ႉၸဝ9်ႉ၊ မွၵ်ႈ ၵၢင်ၼႂ် 06:00) ၼႆႉသေ မႃးမၢႆဢွင်ႈတီႈယဝ်ႉသေၵေႃႈ ၵႂႃႇႁိမ်းႁွမ်းသေ ၵိၼ်ၼမ်ႉၼဵင်ႈ၊ ၼင်ႈဢုပ်ႇၵၼ် တေႃႇ ရူတ်ႉၵူၼ်းပေႃးတဵမ်ယဝ်ႉ။ ၽွင်းရူတ်ႉတႄႇဢွၵ်ႇၵေႃႈ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇ ၵမ်းလွႆးလွႆးသေ ၼၼ်ႉ ယူဝ်ႇတေၸၢင်ႈလႆႈၵူၼ်းၶီႇထႅင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်း ရူတ်ႉသွင်ထႅဝ်ၼၼ်ႉ မႆႈ လႄႈ ဢမ်ႇလူမ်ၸႂ်သေဢိတ်း။ ၵူၼ်းၶီႇရူတ်ႉၼႆႉ သတ်ႉတဵမ် ၼင်ႇပႃႇဢႅပ်ႇယဝ်ႉ။ ၸူၵ်းတီႈ ပႅၼ်ႈယဵပ်ႇ တီႈၵူၼ်ႈရူတ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵူၼ်းတိူဝ်းမွႆႈၸႂ်သေ မိူင်းသွင်ၶွၼ်တႄႉ ပေႃးၶႂ်ႈၶႅင်ယဝ်ႉ။ တီႈၼင်ႈ ႁိမ်းၽၵ်းတူ တီႈႁူဝ်ရူတ်ႉ ဢၼ်ႁိမ်းၵူၼ်းႁေႃႈမၼ်းတႄႉ လူမ်ၸႂ်ဝႆႉသေ မၼ်းၵေႃႈၵိုင်တၢင်း လႆႈပၼ်ၵႃႈမၼ်းလိူဝ်ဢိတ်းၼိုင်ႈယူႇ၊ ၵွပ်ႈၼၼ်လႄႈ ၵႂႃႇၸဝ်ႉၸဝ်ႉသေ ၵႂႃႇဢဝ်ဝႆႉ တီႈၼင်ႈထႃႈၼႆႉ လီသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇ တင်း ရူတ်ႉၵႃး

သဵၼ်ႈတၢင်း ၵူၼ်းၵိုၼ်း တီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ

ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸၢင်ႈ ၶၢတ်ႈ ရူတ်ႉၵႃးသုၼ်ႇတူဝ် တင်း ၵူၼ်းႁေႃႈမၼ်းသေၵေႃႈ ၸၢင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းလႆႈ လွတ်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းလႅဝ်းယူႇ။

ကိုယ်ပိုင်ကားနှင့် ယာဉ်မောင်းကို သင့်တင့်သောနှုန်းထားဖြင့် လွတ်လပ်စွာ ခရီးသွားနိုင်ပါသည်။ ၽူႈၸိၼမ်း ၸိူဝ်းမီး မႂ်ၶႂၢင်း တီႈ ၽြႃးသူၺ်ႇတၵူင်ႇ တီႈ တႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၶပ်ႉၶိုင်ႈ တႃႇ ၵူၼ်းႁေႃႈရူတ်ႉ ဢိၵ်ႇတင်းရူတ်ႉ တႃႇမႃးႁူပ်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇတီႈ ႁူင်းႁႅမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇလိုဝ်ႈသဝ်းၼၼ်ႉ။ ထႅင်ႈတၢင်ႇလၢႆးတႄႉ လုၵ်ႉတီႈ ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းသေ ၶပ်ႉၶိုင်ရူတ်ႉ၊ ၼၼ်ႉတႄႉ တေၸၢင်ႈတိူဝ်း ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ။ ၵဝ်ႇၸဝ်ႇၸၢင်ႈႁႂ်ႈၶဝ် ႁေႃႈသူင်ႇ ပၼ်ႇတူၺ်းၼႂ်းဝဵင်း မွၵ်ႈ 10 ဢမ်ႇၼၼ် 15 တႃသေၵေႃႈ ၸၢမ်းတူၺ်း ၵူၼ်းႁေႃႈရူတ်ႉလႆႈယူႇ။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁၢၼ်ႉၸႂ်ၼႆ ၸၢင်ႈငူပ်ႉငိ ၶၢဝ်းယၢမ်း၊ ဝၼ်းထိ လႄႈ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းယူႇ။ ၽူႈၸိၼမ်း မၢင်ၸိူဝ်း မီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸွမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁဵတ်းပဵၼ်ၼင်ႇ ၵူၼ်းပိၼ်ႇၽႃႇသႃႇ။

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ သၢႆတၢင်းရူတ်ႉ ပဵၼ် မိုဝ်းၶႂႃ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉရူတ်ႉ ဢၼ်ႁေႃႈ တင်းသၢႆ တင်းၶႂႃ တင်းသွင်မဵဝ်းသေ ရူတ်ႉၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ပဵၼ်ရူတ်ႉမိုဝ်းၶႂႃ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ဢဝ်ရူတ်ႉမိုဝ်းသွင် တီႈ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ လႄႈ ထႆး သႂၢင်းၶဝ်ႈမႃး ၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၸွမ်းသဵၼ်ႈတၢင်း ၵႂႃႇၸူး ပၢႆတၢင်း ဢွင်ႈတီႈထူဝ်းရိတ်ႉၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်လွတ်ႈၽေးယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တၢင်းမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ တေၵျၢမ်းဝႆႉဢိတ်းဢိတ်း။ ပေႃးပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်တႄႉ ၵႆႈလႆႈႁၼ် ပဵၼ် တၢင်းသွင်ၽၢႆႇ သေ ရူတ်ႉၸိူဝ်းၶၢမ်ႈၵၼ်ၵေႃႈ ၵႆႇလႄႇၶၢမ်ႈ ဢမ်ႇတူၺ်းသီႇတူၺ်းႁႃႈယဝ်ႉ။ ၸိူင်ႉၼင်ႇလၢတ်ႈမႃးၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ၊ တၢင်းယၢမ်ႈ ၵူၼ်းႁေႃႈရူတ်ႉၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼင်ႇ လၢတ်ႈမႃးၼင်ႇၵဝ်ႇ ဝႅတ်ႉၼၢမ်း။ ပေႃးဝႃႈ ရႃႇသီႇၼႃႈၽႃႉၼႃႈမိူင်းၶႅမ်ႉၼႆႉ ပေႃးလုၵ်ႉဢဝ် တႃႈၵုင်ႈ ႁေႃႈရူတ်ႉ ၵႂႃႇထိုင် ပူးၵမ်ႇၼႆ တေၸၢင်ႈႁိုင်ယူႇ သွင်ဝၼ်း။ ပျီႇ ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်တီႈ လီၵိုတ်းယင်ႉတီႈၼိုင်ႈ။ ပေႃးတေလုၵ်ႉတီႈ ပူးၵမ်ႇ ၵႂႃႇ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈၼႆတႄႉ တေႁိုင်ယူႇ ဝၼ်းၼိုင်ႈ။

တီႈၼႂ်းဝဵင်းလူင်ၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ ၽႆးလိူင်လႄႈ ဢမ်ႇၵိုတ်းသေ ၶၢမ်ႈၵႂႃၼႆ လႆႈသွၼ်ႇဝႃႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ ႁူမ်ႈဝႃႈ လတ်းၶၢမ်ႈတၢင်းမႃး သီႇပုၼ်ႈ/သၢမ်ပုၼ်ႈယဝ်ႉသေတႃႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇၶိုၼ်းၵိုတ်း တီႈၼႂ်းၵၢင်တၢင်းသေ ၶိုၼ်းႁူၼ်လင်ယဝ်ႉ။

လွင်ႈပဵၼ် ဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇ လႄႈ လွင်ႈလုတၢႆၼႆႉ ၵႆႉႁၼ်ပဵၼ်ၼမ်။ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၵၢင်ၶမ်ႈတႄႉ ဢမ်ႇပေႃးၶႂ်ႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်၊ တီႈဢွင်ႈတီႈ တီႈဢၼ်ၵႆဝဵင်းၼႆႉ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ပၢႆးယႃႈယႃ မီးလွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉ။ တီႈႁူင်းယႃလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈလႆႈ မွၼ်ႇငိုၼ်းၵွၼ်ႇ။ မူၵ်ႇသမ်းၶဵမ် ဢၼ်မႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လီဢဝ်ၵႂႃႇၸွမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ။ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ် တၢင်းပဵၼ် ဢဵတ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃလူင်ဝႆႉယူႇ။

ၵႂႃႇ တင်း ထႅၵ်ႇၸီႇ

ရူတ်ႉထႅၵ်ႇၸီႇ တင်းသဵင်ႈ (လႆႈမႄႇၶႂၢၵ်ႈ ရူတ်ႉ တႃႇၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ ၵူၼ်း လႄႈ ၵုၼ်ႇသိၼ်) ၼႆႉ ၶႅပ်းမၢႆရူတ်ႉမၼ်း ပဵၼ် သီလႅင်လႄႈ တူဝ်လိၵ်ႈၽိူၵ်ႇ၊ ပေႃးပဵၼ်ရူတ်ႉသုၼ်ႇတူဝ်တႄႉ ၶႅပ်းမၢႆရူတ်ႉမၼ်း ပဵၼ် သီလမ်လႄႈ တူဝ်လိၵ်ႈၽိူၵ်ႇ။ ပေႃးပဵၼ်ရူတ်ႉ ၶွင် ဢေႇၵျႅၼ်ႇၸီႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ၼႆတႄႉ ၶႅပ်းမၢႆရူတ်ႉ မၼ်း ပဵၼ် သီႇသွမ် လႄႈ တူဝ်လိၵ်ႈ သီၽိူၵ်ႇ။

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ လွင်ႈၶၢတ်ႇရူတ်ႉ ၼင်ႇ Grab ၸိူဝ်ႈၼႆႉၵေႃႈ မီးမႃးယူႇယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇ တင်း ရူတ်ႉၶိူင်ႈ

လွင်ႈၶီႇရူတ်ႉၶိူင်ႈ တီႈၼႂ်း တႃႈၵုင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ တီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်း တႃႈလိူဝ်ႇတႄႉ တေလႆႈႁၼ် ရူတ်ႉၶိူင်ႈတဵမ်တၢင်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇ တင်း လႅင်

မိူၼ်ၼင်ႇ တီႈ ပူးၵမ်ႇ၊ တႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၵႂႃႇမႃး ႁိမ်းႁွမ်း ၸိူဝ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လိုဝ်ႈသဝ်းၼၼ်ႉ တီႈ ဢွင်ႈတီႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ၸၢင်ႈၶၢတ်ႈလႆႈ လႅင်သေ ၼိုင်ႈဝၼ်း တေတူၵ်းၸူဝ်ႈ 1,500 ၵျၢပ်ႈ။

ပႆတိၼ်

ရူတ်ႉၵႃး လႄႈ ၵူၼ်းၵႂႃႇၵူၼ်းမႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ဢမ်ႇၸွမ်း မၢႆမီႈ ၸိူဝ်းတမ်းဝႆႉ လႄႈ လွင်ႈလတ်းၶၢမ်ႈ သဵၼ်ႈတၢင်းၼႆႉ တေၸၢင်ႈယၢပ်ႇယဵၼ်းဝႆယူႇ။ ၵူၼ်းႁေႃႈရူတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ တိုၼ်းဢမ်ႇယွမ်းပၼ် ၵူၼ်းပႆတၢင်းၸိူဝ်းၵႂႃႇမႃး တေႃႈၼင်ႇတီႈ တၢင်းလၢႆးဢၼ်ၵူၼ်းလတ်းၶၢမ်ႈတၢင်းၵေႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇယွၼ်ႇယွမ်းပၼ်။

တူၺ်း

ဢဝ်တိၼ်ၽၢႆးႁိူဝ်း တီႈ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈLeg rowing, Inle Lake

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ သၢႆငၢႆပၢႆးမိူင်း ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်း လႄႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လႄႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဢမ်ႇပႆႇၸႂ်ႈ ဢွင်ႈတီႈၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် တီႈဢေးသျႃးၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တႄႇဢဝ် ပီ 2015 သေၵေႃႈ သၢႆငၢႆ ပၢႆးမိူင်း လႄႈ လွင်ႈထွင်ႈတဵဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈႁၼ်ၶိုၼ်ယႂ်ႇမႃးယူႇတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ။ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပဵၼ်မေႃႇသႅင်မေႃႇၶမ်း ဢၼ်ဢမ်ႇလုဢမ်ႇလဵဝ်၊ ဢၼ်ၸႅတ်ႈဢၼ်မၢၼ်ႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈသေ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶဝ်ႈၸႂ် ၽိင်ႈငႄႈ လႄႈ ပိုၼ်းၼႆတႄႉ ထုၵ်ႇလီယိပ်းၵမ် လွင်ႈတၢင်းၶဝ်ႈၸႂ်ဝႆႉယူႇ။ လွင်ႈပႆတၢင်း တီႈ တႃႈၵုင်ႈ ၼႆႉ တေမိူၼ်ၸၼ်ၶိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၽႅဝ်ၵႂႃႇ ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 19 မိူဝ်ႈပၢၼ် ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ဢုပ်ႉပိူင်ႇၼၼ်ႉယူႇ။ သူၼ်မွၵ်ႇ ဢၼ်လိူမ်ႈသႂ်လီ၊ ၵျွင်းၽြႃးၸိူဝ်းၼႆႉ၊ ယူင်ႉသၢင်ႈသတၢႆႇ ပၢၼ်ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ လႄႈ ၵူင်ႁူး ဢၼ်လိုၵ်ႉလိုၵ်ႉ။ လွင်ႈၵိူဝ်းယမ်လႄႈ ၽိင်ႈထုင်းၶဝ် ဢၼ်ၸၼ်ၸႂ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၵွင်းမူးသူၺ်ႇတၵူင်ႇ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တၢင်းယုမ်ႉ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၶဝ်လႄႈ လႆႈယိၼ်းပဵၼ် လွင်ႈလၢၵ်ႇလၢႆး ႁင်း ဝဵင်းၼၼ်ႉယူႇ။ တီႈၸဵင်ႇတၢင်းၵူႈဢၼ်ၼႆႉ ဢဝ်လွင်ႈဢၼ်မႂ်ႇသႂ်မႃးသေ လွင်ႈၶီႇၾေႇရီႇလတ်းၶမ်ႈ မႄႈၼမ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ တေပၼ်လွင်ႈမုင်ႈတူၺ်း ၸၢတ်ႈပၢၼ်ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ တီႈၼႂ်းမိူင်းယူႇ။ ဝဵင်းၽိင်ႈငႄႈ လႄႈ ဝဵင်းၵိုၵ်းပိုၼ်း ဢၼ်ၸမ်ၵၼ်တင်း တႃႈၵုင်ႈတႄႉ ပဵၼ် ပႃႇၵိူဝ် ဢၼ်မီး ၽြႃး တီႈၸၢင်ႈၵႂႃႇ ဢႅဝ်ႇတူၺ်း၊ ဝဵင်းၼိူဝ်ၵုၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ တုၼ်ႇတေး ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ၸွမ်း ၵၢၼ်ႇႁဵတ်းမေႃႈ၊ လႄႈ ဢွင်ႈတီႈ ၵႂႃႇဝႆႈၽြႃး မိူၼ်ၼင်ႇ ၵျႅၵ်ႉထီးယူဝ်း ဢၼ်တႄႇၵွင်းမူးဝႆႉ တီႈ မၢၵ်ႇႁိၼ်မိၼ်ႇမီး ဢၼ်မီးတီႈ ၽင်ႇႁိုၵ်းလူင်ၼၼ်ႉ။

မၼ်းၵေႃႈၵိုင်ႇတၢၼ်ႇ လီၵႂႃႇတႅဝ်ႇလႄႇတူၺ်းတီႈ ၼႃႈလိႁူဝ်ၸႂ် မျၢၼ်ႇမႃႇယူႇ။ ဢၼ်ၵၢမ်ႇဢမ်ႇလီတႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးတီႈၵႆ တီႈၸွမ်းသၢပ်ႇမိူင်းၼၼ်ႉ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၵႂႃႇ၊ ႁူမ်ႈဝႃႈ တီႈၼိူဝ်ဢွၼ်ႇလၢႆးၼႆႉ မီးဝႆႉလွၼ်ႉၶၢဝ်ႇဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈမၼ်းသေတႃႉ ယွၼ်ႉတီႈၼိူဝ် ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ သၢႆငၢႆမၼ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈၽႂ်းၼႃႇလႄႈ ၸွပ်ႇထၢမ်တူၺ်း ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်ၼႆႉ လီသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

ပၢင်ႇဢူး

ဝဵင်းၵဝ်ႇ ပူးၵမ်ႇ ၼႆႉ မၼ်ပဵၼ် ရတၼႃႇဢၼ်ၼိုင်ႈသေ ဢွင်ႈတီႈတီႈၼႆႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 11 လႄႈ ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 12 ၼၼ်ႉ မၼ်းတေလႆႈပဵၼ်ႁိုဝ်ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၼ်းၼႄဝႆႉယူႇ။ မႃႇၵူဝ်ႇပူဝ်ႇလူဝ်ႇ တႅမ်ႈၼႄဝႆႉတႄႉ "ပဵၼ်မိူင်းသီၶမ်း ဢၼ်လႆႈငိၼ်း သဵင်တွႆႇႁိင်ႇ လႄႈ သဵင်ၸိူၵ်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈၶဝ်" ၼႆယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ ပူးၵမ်ႇၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီး ၵျွင်းၽြႃး ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထ၊ ၽြႃး၊ ၵွင်းမူး ဢၼ်ၼမ်သေပိူၼ်ႈသေ ၸိူဝ်းလုၸိူဝ်းလႅမ်ၵေႃႈ ၼမ်သေပိူၼ်ႈ သတ်ႉသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇ မျွၵ်ႉဢူး တႄႉ ယၢမ်းမိူဝ်ႈလဵဝ် ပဵၼ်ဝၢၼ်ႈတဵတ်ႇသဵတ်ႇၵူၺ်းယဝ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၵွင်းမူး ၸိူဝ်းၵူၼ်ႇပင်း လႄႈ ၵျွင်းၽြႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၶိုၼ်ပၼ်လွင်ႈၶုၵ်းၸႂ်လႆႈ မိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈၽွင်း မၼ်းလႆႈပဵၼ် ဝဵင်းလူင် ႁင်း မိူင်းဝူင်ႉ ဢၼ်မီးလွင်ႈတၢင်းၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်ႉတေႃႇ သိုဝ်ႉၶၢႆၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၵႃႉ ပေႃးတူႉၵၢဝ်ႇ၊ တၢတ်ႉၶျ်၊ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ လႄႈ ဢႃႇရၢပ်ႉ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇဝၼ်းမႃးဝႆႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၵႂႃႇလႆႈၼၼ်ႉ ပဵၼ် ဢႃႇဝ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ဝဵင်းၵဝ်ႇထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈသေ တီႈဢၼ်ၵိုတ်း ဢၼ်လုဢၼ်လႅဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ ၵူၼ်းၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇၶဝ် ၶိုၼ်းၶုၵ်းၸႂ်လႆႈ လွင်ႈယိုင်ႈယႂ်ႇမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယႃႇပေလိုမ်းၵႂႃႇ ပၢင်ႇဢူး ဢၼ်ပဵၼ် ဝဵင်းလိုဝ်ႈသဝ်း ၼိူဝ်လွႆ ဢၼ်ဢိင်းၵလဵတ်ႈၶဝ်တင်ႈမႃး ဢၼ်ရႃႇသီႇၽိင်ႈၽႃႉ ၵတ်းလီၼၼ်ႉ။

တီႈၼႂ်းမိူင်းၼႆႉ မီးဝႆႉ တၢင်းႁၢင်ႈလီ သၽႃႇဝ။ ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ ၼႆႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ပႅၵ်ႉၽႅၵ်ႇၵႃႇၶဝ်သေ မၼ်းပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၼိုင်ႈဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵႃႈဢွင်ႈတီး ဢၼ်လႆႈယိၼ်းပဵၼ်ၼင်ႇ ၶိုမ်းတႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉ။ သေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးဝႃႈ ပႆႇလႆႈၶီႇႁိူဝ်း တီႈၼႂ်းၼွင် ၼႆၸိုင် ၶၢဝ်းတၢင်းၼႂ်း မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းပႆႇတဵမ်ထူၼ်ႈ။ မၼ်းမီး လွင်ႈယူႇသဝ်း ၸွမ်းႁိူၼ်းတိၼ်သုင် လႄႈ တေလႆႈႁၼ် ၽိင်ႈဢၼ်ဢဝ်တိၼ်ၽၢႆးႁိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈတႅဝ်းတႅၼ်ႈၼမ်ႉ ဢၼ်မီး ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းတူၵ်းၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ လၢႆဢၼ်၊ မိူၼ်ၼင်ႇ ၶျွင်းတႃႇ၊ ငူၺ်ႇသွင်ႇ လႄႈ ငပလီႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၺႃး ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၶၢဝ်း ဝၼ်းတၼ်း ၽိင်ႈထုင်းၼႂ်းမိူင်းၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈလႆႈ ၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ သၢႆၶၢဝ်း ဢၼ်ႁၢင်ႈလီၼၼ်ႉယူႇ။

ႁဵတ်း

မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇ ပႆတိၼ်ဢွၵ်ႇတၢင်း။ ၵၢတ်ႇလေႃႉ ၼႆႉ ပဵၼ်ၵႅၼ်ၵၢင် တႃႇ ပႆတိၼ်ဢွၵ်ႇတၢင်းသေ မၼ်းမီးဝႆႉ သဵၼ်ႈတၢင်းပႆ ဢၼ်မီးလၢႆလၵ်း ဢၼ်လႆႈလတ်းၶၢမ်ႈ ၵွင်း လႄႈ ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈၼိူဝ်လွႆ။ ၵဵင်းတုင် ၵေႃႈ မီး သဵၼ်ႈတၢင်းပႆၶိုၼ်ႈၸူး ဝၢၼ်ႈဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ်လွႆ၊ တီႈ သီႇပေႃႉ ၼႆႉ မီးသဵၼ်ႈတၢင်းၶိုၵ်ႉ ဢၼ်ၵႂႃႇၸူး ၼမ်ႉတူၵ်းတၢတ်ႇ။ လွင်ႈတူၺ်းၼူၵ်ႉ တႄႉ တူၺ်းတီႈ ႁိမ်းႁွမ်း ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ ၵေႃႉယဝ်ႉယဝ်ႈ။

သိုဝ်ႉ

ငိုၼ်း

ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ ငိုၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼင်ႇ မိူဝ်ႈ ၵျူႇလၢႆႇ 2021: $1 ယူႇဢႅတ်ႉ ≈ 1,650 ၵျၢပ်ႈ €1 ≈ 1,950 ၵျၢပ်ႈ £1 ယူႇၶေႇ ≈ 2,270 ၵျၢပ်ႈ $1 ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး ≈ 1,220 ၵျၢပ်ႈ $1 ၶႅၼ်ႇၼေႇတႃႇ ≈ 1,320 ၵျၢပ်ႈ $1 ၼိဝ်းၸီႇလႅၼ်ႇ ≈ 1,160 ၵျၢပ်ႈ ¥100 ၵျႃႇပၢၼ်ႇ ≈ 1,500 ၵျၢပ်ႈ Fr.1 သဝိတ်ႉ ≈ 1,790 ၵျၢပ်ႈ ¥1 ၶႄႇ ≈ 260 ၵျၢပ်ႈ $1 ႁွင်းၵွင်း ≈ 220 ၵျၢပ်ႈ RM1 မလေးသျႃး ≈ 400 ၵျၢပ်ႈ ฿10 ထႆး ≈ 520 ၵျၢပ်ႈ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ တေမီးဢၼ်ၶိုၼ်ႈဢၼ်လူင်း။ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်း တေႃႈလဵဝ် လႄႈ တွၼ်ႈတႃႇ ငိုၼ်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈဢဝ်လႆႈ တီႈ

ၵမ်း ငိုၼ်းတွင်း တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး တူဝ်ငိုၼ်း တိုၵ်ႉပဵၼ်ယႂ်ႇယူႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၸၢၵ်ႈထွၼ်ငိၼ်း ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ ၵေႃႈပဵၼ်ဢၼ်ၸႂ်ႉၵႂၢင်ႈၶႂၢင်မႃး။ တႃႇတိုၵ်းပႅတ်ႈ လွင်ႈလၵ်ႉလွမ်သိုဝ်ႉၶၢႆၵၼ်ၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၵႆႉလေႇႁဵတ်းၽိတ်း ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းယၢမ်ႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇငိုၼ်းပႃႉ ၼၼ်ႉသေ မိူဝ်ႈပီ 1964 ၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်မႃး ပွၵ်ႈၼိုင်ႈ။ ပီ 1985 ၼၼ်ႉ လႆႈထွၼ်ဢွၵ်ႇ ငိုၼ်းၸႄႈ မၢင် 20၊ 50၊ 100 ပၢၵ်ႇသေ ၶိုၼ်းဢဝ်ငိုၼ်း မၢင်ၸေႈ ဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈသမ်ႇမတႃႇ မိူၼ်ၼင်ႇ မၢင် 25၊ 25၊ 75 ၸိူဝ်းၼႆႉ တႅၼ်းတၢင်ၼၼ်ႉ လႆႈဝႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈႁူမ်ႇငမ်း ဢူးၼေႇဝိၼ်းယဝ်ႉ။ ငိုၼ်းၸေႈ မၢင် 75 ၼၼ်ႉ လႆႈသိုပ်ႇမိုတ်ႈ ဝၼ်းၵိူတ်ႇမၼ်း ထူၼ်ႈ 75 ပီၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ထိုင် ပီ 1987 မႃး လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼႆႉ ဢၼ်ပၼ် ၶေႃႈၽၢင်ႉသင်သေ လႆႈယႃႉပႅတ်ႈ ငိုၼ်း မၢင် 25၊ 35 လႄႈ 75 သေ ငိုၼ်းၶွင် ၸိုင်ႈမိူင်း 75% ၼႆႉ ဢဝ် ဢမ်ႇမီးၵႃႈၶၼ်ပႅတ်ႈယဝ်ႉ။ ၶိုၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ငိုၼ်းမၢင်ႇမႂ်ႇ 15၊ 45 လႄႈ 90 ၵျၢပ်ႈ ၶဝ်ႈပႃး တူဝ်ၼပ်ႉၵဝ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ် တူဝ်ၼပ်ႉ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်း လႆႈၸႂ်။ ၽွၼ်းမၼ်းတႄႉ လႆႈမီး လွင်ႈယႃႉၵဝ်း ပၢႆးမၢၵ်ႈမီးမႃးသေ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းမႃး ၸွမ်သိုၵ်းလူင် ၸေႃးမေႃႇ လႆႈသိမ်းဢဝ်ဢႃႇၼႃႇ မိူဝ်ႈပီ 1989 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ သိမ်းဢႃႇၼႃႇယဝ်ႉ ငိုၼ်းမၢင်ၸေႈ 1-1000 ၵျၢပ်ႈၼႆႉ တိူဝ်းၼမ်မႃးသေ ပွၵ်ႈၵမ်းၼႆႉတႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ငိုၼ်းဢၼ်ၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ သိုပ်ႇၵိုတ်းပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်ဝႆႉယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ငိုၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆႉ ပဵၼ် ၵျၢပ်ႈ Kyat တီႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆႉ ပေႃးတႅမ်ႈၼႄၵႃႈၶၼ်မၼ်းၼႆ တူဝ်ယေႃႈမၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် K ဢမ်ႇၼၼ် Ks ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် တူဝ်ယေႃႈ ISO ၼႆႉတႄႉ MMK ၼႆႉယဝ်ႉ။ တီႈ ဝီႇၶီႇဝွႆးဢဵတ်ႇꩡ် ၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၼႄလွင်ႈငိုၼ်းတွင်းၼႆႉ တေၸႂ်ႉ ၵျၢပ်ႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ပျႃး တႄႉ ပဵၼ် မဵတ်ႉငိုၼ်းယွႆႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးသေၶၼ်ငိုၼ်းလူင်းႁႅင်းၵႂႃႇသေ ဢမ်ႇသူႈလႆႈႁၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ ငိုၼ်းမဵတ်ႉ 50 ပျႃးၼႆႉ ၵိုင် US$0.001 ယွမ်းလိူဝ်သေၼၼ်ႉၵွၼ်ႇ။

ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလႆႈႁၼ်ပႃး ငိုၼ်းၸေႈ မၢင် 20၊ 10၊ 5 လႄႈ 1 ၵျၢပ်ႈ လႄႈ မၢင် 50 ပျႃး။ ၶဝ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁူမ်ႈဝႃႈၸႂ်ႉလႆႈယူႇသေတႃႉ ဢမ်ႇသူႈလႃႈလီႁၼ်သေ ၵူၺ်းတေမီးတီႈ ဢွင်ႈတီႈၶၢႆၶူဝ်းၶွင်တီႈမၢႆတွင်း။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ငိုၼ်းၸေႈ ဢၼ်ပဵၼ် ဢၼ်ၵဝ်ႇမွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် တႃႇၶၢႆႇပၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်သေ၊ ႁူမ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ဢၼ်ၸႅတ်ႈဢၼ်မၢၼ်ႇမၼ်းသေတႃႉ ဢမ်ႇသူႈမီးၵႃႈၶၼ်။

ၸိူဝ်းပဵၼ် မၢင် 50၊ မၢင် 100 လႄႈ မၢင် 200 တင်း မၢင် 500 ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ် ၵဝ်ႇယွၵ်းဝႆႉသေတႃႉ တီႈၵၢၼ်သိုဝ်ႉၶၢႆ လဵၵ်ႉလဵၵ်ႉဢွၼ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ တိုၵ်ႉႁပ်ႉဢဝ်ယူႇ။ ဢၼ်ပဵၼ် ငိုၼ်းမၢင် 1,000 တႄႉ တိုၵ်ႉၶႅမ်ႉယူႇတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈလႅၵ်ႈငိုၼ်းၼၼ်ႉ ၵူတ်ႇထတ်းတူၺ်း မၢင်ငိုၼ်းလီလီဝႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ ငိုၼ်းယွၵ်း။ ပေႃးဝႃႈ တီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်း ပၼ်ငိုၼ်းယွၵ်းမႃးၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈႁႂ်ႈၶဝ် လႅၵ်ႈပၼ်ငိုၼ်း ဢၼ်ၵဝ်ႇယွၵ်းၼၼ်ႉလႆႈယူႇ။

မိူဝ်ႈပႆႇဢွၵ်ႇမိူင်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢဝ်ငိုၼ်းၵျၢပ်ႈၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈငိုၼ်းဝႆႉလႄႈ။ ပေႃးဝႃႇ ၽၢႆႇၼွၵ်ႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆ ငိုၼ်းၵျၢပ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးၵႃႈၶၼ်သင်၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၸၢင်ႈဢဝ်ႁဵတ်းပၼ် ၶွင်ၽၢၵ်ႇလီ လႆႈယူႇ။ ငိုၼ်းၵျၢပ်ႈၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်တီႈၼွၵ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇလႅၵ်ႈလႆႈ ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်း တီႈၼွၵ်ႈမိူင်း တီႈဢၼ်ၵူၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႇယူႇတင်းၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ ၼၼ်ႉတႄႉ တေၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလႆႈယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းမၼ်းတႄႉ ပေႃးၶႂ်ႈလီၵူဝ်ယဝ်ႉ။ ငိုၼ်းၵျၢပ်ႈၼႆႉ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ တီႈ တီႈဢွၵ်ႇယၢၼ် တီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် တႃႈၵုင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းမီးၼၼ်ႉ။

တေႃႇလႃႇ ယူႇဢႅတ်ႉသ်

မၼ်းလွတ်ႈၽေးယူႇႁႃႉ? ၽွင်းၵူၼ်း တီႈမိူင်းၼၼ်ႉ ငိုၼ်းၶဝ်ႈၶဝ် ၼိုင်ႈဝၼ်း မီးမွၵ်ႈလၢႆတေႃႇလၢႆႇၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသမ်ႉ ဢဝ် တေႃႇလႃႇဢမ်ႇဝႃႈ ႁူဝ်ႁဵင်းမၼ်းသေတႃႉ ဢဝ်တေႃႇလႃႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း ၸွမ်ထူင်ၸွမ်ထွင်းသေ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းယူႇ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းႁိမ်းႁွမ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉ ၶဝ်ႁူႉယူႇ သင်ဝႃႈၶဝ်လႆႈ ငိုၼ်းတီႈၼႂ်းထူင်ထွင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႆ ၶဝ်တေမၢၵ်ႈမီး တႃႇ ၸၢတ်ႈပၢၼ်ၶဝ်။ ပေႃးၼၼ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၶႂ်ႈထၢမ်ယူႇ၊ သေၵေႃႉၵေႃႉ တေၶတ်းၸႂ် ဢဝ်ငိုၼ်းတီႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼႄႇ ၼႆႁိုဝ်? ၶေႃႈတွပ်ႇမၼ်းတႄႉ ဢမ်ႇ ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၵေႃႈယၢမ်ႈမီး လွင်ႈပဵၼ် ဢၼ်လိင်ႉလႅၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ၼၼ်ႉၵေႃႈပဵၼ် လွင်ႈလၵ်ႉ ဢၼ်ဢမ်ႇသူႈယၢမ်ႈပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဢၼ်လွတ်ႈၽေးလီ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းယဝ်ႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းလၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ မၼ်းပဵၼ် ယွၼ်ႉၽိင်ႈသၽႃႇဝၵူၼ်း။ မၢင်ၸိူဝ်းလၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ ပေႃးႁိမ်ၸူၼ်တီႈ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆ တၢမ်ႇမၼ်းၼၵ်းၼႃႇၼႅၼ်ႇ ၼႆၵေႃႈဝႃႈ၊ မၢင်ၸိူဝ်းလၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ မၼ်းပဵၼ်ယွၼ်ႉ ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ၊ ဢၼ်ထုၵ်ႇႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉ ပေႃးၸဝ်ႈပိူၼ်ႈဢမ်ႇပၼ် တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်သင် ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ် ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇၸၢႆႇ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ၵႃႈတီႈ ႁူင်းႁႅမ်း၊ ဢွင်ႈတီႈၸၼ်ၸႂ် ထူဝ်းရိတ်ႉ၊ မႂ်တိုတ်း ရူတ်ႉလဵၼ်း လႄႈ ႁိူဝ်းမိၼ်၊ မႂ်တိုတ်း ၾႄႇရီႇ လႄႈ ရူတ်ႉပၢသ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ မိူဝ်ႈပီ 2015 ၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ငိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ဢမ်ႇၼိမ် လႄႈ ၶၼ်ငိုၼ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ လႆႈတူၵ်းၵႂႃႇသေ ဢွင်ႈတီႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆ ၶဝ်ၼႄဝႆႉ ၵႃႈၶၼ် ၼင်ႇ တေႃႇလႃႇ ယူႇဢႅတ်ႉသ်၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လွင်ႈႁဵတ်းၸိူင်ႉၼၼ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ ငဝ်ႈငုၼ်းယေးငိုၼ်း လႆႈႁၢမ်ႈၸႂ်ႉၸၢႆႇ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇၼႆသေတႃႉ ၶဝ်ၵႆႉၼႄဝႆႉ ၼင်ႇ ၶၼ်တေႃႇလႃႇ ယူႇဢႅတ်ႉသ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇမီး မႂ်ၶႂၢင်းသေ ပေႃးႁပ်ႉငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ (ဢမ်ႇၼၼ် ယိပ်းဝႆႉ) ၼႆ ၼၼ်ႉမၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပၵ်းပိူင်ဢၼ်ၼႆႉတႄႉ ၵမ်ႉၼမ် ၶၢမ်ႈပႅတ်ႈသေၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ႁပ်ႉ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇယူႇ။ ယႃႇပေတုၵ်းယွမ်း ႁႂ်ႈႁပ်ႉသေပွၵ်ႈ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မၼ်းတေၸၢင်ႈမီး ၽေးၶဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းတေႁပ်ႉငိုၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးတေဢဝ်တေႃႇလႃႇၵႂႃႇၼႆ ဢဝ်ၵႂႃႇ ဢၼ်မႂ်ႇသႂ်လီ၊ ဢၼ်ဢမ်ႇယွၵ်းဢမ်ႇၵဝ်ႇ (ပေႃးဢမ်ႇၼၼ် ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ႁူင်းႁႅမ်း၊ လၢၼ်ႉၵိၼ်ယႅမ်ႉ လႄႈ ဢွင်ႈတီႈ လႅၵ်ႈငိုၼ်းၼႆႉ ၶဝ်တေဢမ်ႇႁပ်ႉဢဝ်)။ မၢင်တေႃႇလႃႇ ဢၼ်မီး ႁွႆးဢိတ်းဢွတ်းၵူၺ်းၵေႃႈ ၶဝ်ပေႃးဢမ်ႇႁပ်ႉဢဝ်ယဝ်ႉ။ ဢဝ်ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇၼၼ်ႉ ဝႆႉပဵၼ်ၼင်ႇတၢင်းသိုဝ်ႈမၼ်း၊ ယႃႇပေၵႂႃႇ တူပ်ႉၺႃး။ ပေႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁဵတ်းၺႃးဢိတ်းဢွတ်းၼႆ ယႃႇၸႂ်ႉတႃႇ လႅၵ်ႈငိုၼ်းသေ ၸႂ်ႉတီႈ တႃႇၸၢႆႇလႄႈ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ၶိုၼ်းၵႂႃႇလႅၵ်ႈတူၺ်းတီႈ ထႅင်ႈ ဢွင်ႈတီႈတၢင်ႇတီႈ။

ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၢၵ်ႈထွၼ်ငိုၼ်း ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇၼႆႉ မီးၵႂႃႇၵူႈတီႈသေ ႁပ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵၢတ်ႉ ဝီႇသႃႇ လႄႈ မႃႇသတႃႇ ယူႇ။ ဢွင်ႈတီႈ ၸိူဝ်းထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ် ၵႂႃႇၼမ်ၼၼ်ႉ ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ ၶႅၼ်းမီးၼမ်ယဝ်ႉ။ တီႈပၢႆတၢင်း ဢၼ်ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ် ဢမ်ႇပေႃးမႃးၼမ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ယင်းမီး ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ (ပႃႇၵိူဝ်၊ ၽႃဢၢင်ႇ ၸၵႂႃႇ)၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢမ်ႇပေႃးမီးၼမ်ႁႅင်း။ ပေႃးၵႂႃႇတီႈ ၽၢႆႇၼွၵ်ႈ ဢွင်ႈတီႈထူဝ်းရိတ်ႉ ပိူင်လူင်ၼၼ်ႉၼႆတႄႉ ဢဝ်ပႃးၵႂႃႇငိုၼ်းၽွင်ႈလႄႈ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃး ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ၸၢမ်းတူၺ်း ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈလႄႈ။ လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း ဢၼ်ထွၼ်ငိုၼ်းၼႆႉ ပဵၼ် 300,000 သေ ၵႃႈႁဵတ်းၵၢၼ်မၼ်း ဢဝ် 5,000 ၵျၢပ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ ငိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မူတ်းၵႂႃႇၼႆ ႁႂ်ႈ ၵူၼ်းႁေႃႈထႅၵ်ႇၸီႇ ၵႂႃႇသူင်ႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇတီႈ ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ ၶွင် ယေးငိုၼ်းသီႇပီႇ။

ၽၢင်ႉ- ႁူမ်ႈဝႃႈ ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇၼႆႉ ႁပ်ႉၸႂ်ႉ ဝီႇသႃႇ/မႃႇသတႃႇၵၢတ်ႉၼႆသေတႃႉ ယေးငိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၼႆႉ တေၸၢင်ႈထဵင် တႃႇဢူၼ်းငိုၼ်း ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈ/တင်းသဵင်ႈ တီႈ မျၢၼ်ႇမျႃႇ။ မိူဝ်ႈပႆႇၶဝ်ႈၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ၵူတ်ႇထတ်း ယေးငိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇဢွၼ်တၢင်းလႄႈ။

ၶႅပ်း ၶရႅတ်ႉတိတ်ႉ

ဢွင်ႈတီႈ ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ၵႂႃႇၼမ် (ႁူင်းႁႅမ်း၊ ဢေႇၵျႅၼ်ႇသီႇ၊ လၢၼ်ႉၵိၼ်ယႅမ်ႉ) ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁပ်ႉဢဝ်တင်း ၶႅပ်း ၶရႅတ်ႉတိတ်ႉ (တေလႆႈပၼ် ငိုၼ်းလိူဝ်မၼ်းထႅင်ႈ)။ ပေႃးဝႃႈ သိုဝ်ႉၼမ်လိူဝ် 100 တေႃႇလႃႇယူႇဢႅတ်ႉသ် ၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉ ၶႅပ်းမႃႇသတႃႇ သေ ၸၢႆႇငိုၼ်းတီႈ လၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်းၶွင် ဢၼ်မီးတီႈ ၵၢင် ၼွင်ဢိၼ်းယႃးၼၼ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢွင်ႈတီႈၵမ်ႉပႃႈၼမ်တႄႉ ၸႂ်ႉၸၢႆ မၢင်ငိုၼ်းၵူၺ်း။

တီႈႁိမ်းၶၢင်ႈ ဢေႇထီႇဢႅမ်ႇ (တူဝ်ယၢင်ႇ - ႁူင်းႁႅမ်း တီႈတႃႈၵုင်ႈ)ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၸၢင်ႈဢဝ်တင်း ၶႅပ်းၶရႅတ်ႉတိတ်ႉသေ ဢဝ်လႆႈငိုၼ်း၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းမၼ်းတႄႉ သုင်ႁႅင်းၼႃႇဢႃးလႃး (ဢမ်ႇယွမ်း 7%)။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တွၼ်ႈတႃႇႁဵတ်း လွင်ႈဢူၼ်းငိုၼ်းၼႆႉ ၶဝ်တေလူဝ်ႇတူၺ်း မႂ်ၶၢမ်ႈမိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေၵွၼ်ႇ။ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းယူႇဢႅတ်ႉသ်တႄႉ ပေႃးပဵၼ်လွင်ႈၶိုၵ်ႉၶၵ်ႉမႃး ၸၢင်ႈလုၵ်ႉတီႈ လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် ယူႇဢႅတ်ႉသ်သေၵေႃႈ ၸၢင်ႈႁပ်ႉဢဝ်ငိုၼ်းလႆႈ ၵႃႈတီႈ ဢူၺ်းၵေႃႉ ဢမ်ႇၼၼ် ပီႈၼွင်ႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။

လႅၵ်ႈငိုၼ်း

လွင်ႈလိူၵ်ႈၸႂ်ႉ ငိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပဵၼ် တေႃႇလႃႇ ယူႇဢႅတ်ႉသ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈ တီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇၼႆႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ ငိုၼ်းယူႇရူဝ်ႇ လႄႈ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ လႆႈယူႇငၢႆႈငၢႆႈ။ တၢင်းလိူၵ်ႈထႅင်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ် ငိုၼ်းယွၼ်ႇၶႄႇ လႄႈ ငိုၼ်းꧤၢတ်ႉထႆး။ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်း ဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ်တီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ်ငိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ဢၼ်ၸႂ်ႉပိူင်လူင်မၼ်းၼႆႉ မၢင်ငိုၼ်းမၼ်း လူဝ်ႇလႆႈမႂ်ႇသႂ်လီ၊ ပေႃးပဵၼ် ငိုၼ်းရူႇပီး လႄႈ ငိုၼ်းၽၢတ်ႉထႆး တႄႉၵေႃႈ ႁူမ်ႈဝႃႈမၼ်းၵဝ်ႇတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇၵေႃႈ ႁပ်ႉဢဝ်ယူႇ။

လႆႈယွၼ်ႇယွမ်းပၼ် လွင်ႈၵုမ်းၵမ်ငိုၼ်းတွင်းသေၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ယေးငိုၼ်းၶဝ်ၵေႃႈ ဢမ်ႇလႅၵ်ႈပၼ်ငိုၼ်း ၼင်ႇ ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်း ဢၼ်လီၶႂ်ႈၶူဝ် ၸိူဝ်းယၢမ်ႈပဵၼ်မႃးၼင်ႇ ၵူႈပွၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယေးငိုၼ်းၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ႁပ်ႉဢဝ် ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇယူႇဢႅတ်ႉသ်၊ ငိုၼ်းယူႇရူဝ်ႇ လႄႈ ငိုၼ်းယွၼ်ႇၶႄႇ။ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ လႄႈ ငိုၼ်းꧤၢတ်ႉထႆး ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈလႅၵ်ႈလႆႈ တီႈ ယေးငိုၼ်းလူင် ၵမ်ႈၽွင်ႈယူႇ။

ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်ဝၼ်းတၼ်း လႄႈ ဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ ၼႆႉ ငိုၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီလႅၵ်ႈတီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ဢဝ်၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ဝၼ်းၼၼ်ႉၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ယေးငိုၼ်းတီႈၼႂ်းဝဵင်းၼႆႉ ဢိုတ်းဝႆႉ။ တီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်းၼၼ်ႉ ၶိုၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းၶဝ် တႅမ်ႇတႄႉတႄႉသေ ပေႃးတႃႇလႅၵ်ႈ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇယူႇဢႅတ်ႉသ် လႄႈ ယူႇရူဝ်ႇၼႆ (တႅမ်ႇ 5-10%) ယဝ်ႉ။ တၢင်းလိူၵ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇလူဝ်ႇလႆႈ ၵႂၢမ်းၼမ်တႄႉ လႅၵ်ႈငိုၼ်းတီႈတႃႈႁိူဝ်းမိၼ် တႃႇငိုၼ်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇ၊ ဢိင်ၼိူဝ်ၶၼ်ငိုၼ်းသေ ၶိုၼ်းလႅၵ်ႈၶိုၼ်းလႆႈ။ တွၼ်ႈတႃႇ ၶၼ်လႅၵ်ႈဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈၸွၼ်ႇတူၺ်း ယေးငိုၼ်းလၢႆဢၼ်ယဝ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈမႃးၼႆ ဢဝ်ပႃးမႃး ငိုၼ်းမၢင်လေႃးလႄးၵၼ်၊ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ဢႅဝ်ႇလႄႇတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ်ၼႆႉ တီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလႅၵ်ႈပၼ် သေ ၸိူဝ်းပဵၼ်မၢင်ဢွၼ်ႇ (ဢၼ်မႂ်ႇသႂ်လီ) ၼႆႉ တေၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း တွၼ်ႈတႃႇ ၵႃႈၶဝ်ႈလႄႇ လႄႈ ၵႃႈတႃႇၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တီႈယေးငိုၼ်းၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်ငိုၼ်းမၢင်ယႂ်တႄႉ ၶၼ်လႅၵ်ႈမၼ်း တိူဝ်းၶႅမ်ႉလီယဝ်ႉ။

မၢင်ငိုၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ လူဝ်ႇၼႄႉၼွၼ်းဝႆႉ -

• တေလႆႈမီး ႁွႆးၶၼ်ႇ – တေဢမ်ႇလႆႈ မီးႁွႆးတွၵ်ႇၸုမ်ႈ၊ တေလႆႈဢဝ်ၵမ်ၸိုမ်းတႅမ်ႈၶၼ်ႇဝႆႉၼိူဝ်မၼ်၊ တေဢမ်ႇလႆႈ ဢဝ်ၼမ်ႉမိုၵ်း လႄႈ လွင်ႈတႅမ်ႈမၢႆသေဢၼ်ဢၼ် တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ။ ပေႃးပဵၼ်ၵမ်ၸိုၼ်းတႄႉ ဢဝ်တင်း ၵွၼ်ႈမွတ်ႇလီလီသေ ၸၢင်ႈမွတ်ႇလႆႈသေတေႃႉ ပေႃးပဵၼ် မဵဝ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈမွတ်ႇလႆႈၼၼ်ႉတႄႉ ၽွင်းလႅၵ်ႈငိုၼ်းၼၼ်ႉ ၵႃႈၶၼ်ငိုၼ်း တေၸၢင်ႈယွမ်းၵႂႃႇ
• ပေႃးပဵၼ်လႆႈ လူဝ်ႇလႆႈမႂ်ႇသႂ်လီ ၶွပ်ႈလီၼင်ႇ ငိုၼ်းမႂ်ႇမႂ်ႇ - သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မၢင်ငိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၼၼ်ႉ မၼ်းမီးႁွႆးတူပ်ႉ မၼ်းၵဝ်ႇၼႆတႄႉ တီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်းၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇႁပ်ႉ မၢင်ငိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။
• တေဢမ်ႇလႆႈမီးႁွႆးယွၵ်း ႁွႆးမၢင်ႈ - တေဢမ်ႇလႆႈ မီးႁွမ်းယမ်းၼမ်၊ တေဢမ်ႇလႆႈ မၢင်ႈဝႆႉ၊ တေဢမ်ႇလႆႈ ပွင်ႇဝႆႉ၊ တေဢမ်ႇလႆႈ ၵုပ်းဝႆႉ။
• တိူဝ်းလႆႈၸႂ် ဢၼ်ပဵၼ်တီႇသၢႆးဢၼ်မႂ်ႇ ဢၼ်ပႃးႁၢင်ႈၵူၼ်းတိူဝ်းယႂ်ႇ ဢၼ်မီးသီၸေး။ ၵူၺ်းၵႃးဝႃႈ ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇယူႇဢႅတ်ႉသ် 1 တေႃႇ ဢၼ်ပဵၼ် သတၢႆႇၵဝ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉသိုဝ်ႉသိုဝ်ႉၶၢႆၶၢႆၵၼ် ၼမ်ယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။
• တွၼ်ႈတႃႇ မၢင် တေႃႇလႃႇယူႇဢႅတ်ႉသ် 100 ၼႆႉ ဢမ်ႇမီး တူဝ်ၼပ်ႉၸႅၼ်ႇ ဢၼ်တႄႇတင်း "CB"။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ မၼ်းလႆႈၵပ်းၵၢႆ ငိုၼ်းဢၼ်ပွမ် "superbill" ဢၼ်လႆႈၽႄႈၸွတ်ႇမႃး မိူင်ႈယၢမ်းၼၼ်ႉ။

ၽႅတ်ႉလႅၼ် -

• တီႈၼၼ်ႈၼႆႉ မီးလွၵ်းလၢႆးလိင်ႉလႅၼ်ၵိၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉ ၸိူဝ်းပႃးငိုၼ်းတေႃႇလႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် ဢွင်ႈလိုဝ်ႈသဝ်း လႄႈ ၵူၼ်းၵႃႉၶၢႆၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ တေပၼ်မၢင်ငိုၼ်း ဢၼ်ယွၵ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈလႅၵ်ႈၶိုၼ်းလႆႈ တီႈ လႅၵ်ႈငိုၼ်းၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်လႄႈ ပေႃးပိူၼ်ႈဢၢၼ်းငိုၼ်းၶိုၼ်းၼႆ ၵူတ်ႇတူၺ်း မၢင်ငိုၼ်းလီလီ၊ ပေႃးဢမ်ႇၼၼ်တႄႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၺႃးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၶဝ်ဢၢၼ်းငိုၼ်းယွၵ်း၊ ငိုၼ်းမဵဝ်းတေဢမ်ႇၸၢင်ႈၶိုၼ်း လႅၵ်ႈလႆႈၼၼ်ႉၼႆ ၶိုၼ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈၶဝ်လႄႈ၊ ၼႆႉမၼ်းပဵၼ် လွင်ႈယွမ်းႁပ်ႉလႆႈယူႇ။ ယႃႇပေလီဢၢႆ။
• ဢွင်ႈတီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်းမၢင်တီႈၼႆႉ ပေႃးပဵၼ်ငိုၼ်းယွၵ်း ငိုၼ်းၵဝ်ႇ ၼႆ ၶဝ်တေငႅၼ်းၵႃႈၶၼ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈတၢင်ႇလၢတ်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ်ဝႆႉတႄႉ တေဢၢၼ်ႇငိုၼ်းၵျၢပ်ႈသေလၢႆးလၢႆးသေ ၽွင်းပၼ်ၵၼ် ၵမ်ႈၽွင်ႈၼၼ်ႉ မေႃႁၢႆၵႂႃႇတီႈၼိူဝ်ၽိူၼ်ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ပေႃးဢၢၼ်ႇငိုၼ်း မၢင်ႁဵင်ၼၼ်ႉ ဢွင်ႈတီႈလႅၵ်ႈငိုၼ်းၼႆႉ ၶဝ်မေႃထွၼ်ဢဝ် တီႈၼႂ်း ၼဵပ်ႇသိပ်းမၢင်ၼၼ်ႉ။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပႆႇႁပ်ႉလႆႈငိုၼ်းၵျၢပ်ႈၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇယင်းဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇ ထွၼ်တေႃႇလႃႇဢွၵ်ႇပၼ်ၵွၼ်ႇ။ ပေႃးဝႃးၼၼ် လႅပ်ႈတေပူၼ်ႉပႅၼ်ႁႅင်းၼႃႇၼႆသေတႃႉ
• ၽွင်းလႅၵ်ႈငိုၼ်းၼၼ်ႉ၊ ဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈၽၢင်ႉတႄႉ ပေႃးဝႃႈ ပႆႇလႆႈၽွမ်ႉၸႂ်ၵၼ် ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းၼႆ ယႃႇပေပၼ်ၽႂ်တိူဝ်ႉငိုၼ်း။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ပေႃးပႆႇလႆႈၶေႃႈၽွမ်ႉၸႂ် ၶၼ်လႅၵ်ႈငိုၼ်းၼႆ ယႃႇပၼ်ၽႂ်ၶၢႆႉဢဝ် ငိုၼ်းတေႃႇလႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁႂ်ႈႁၢႆတႂ်ႈၼႃႈတႂ်ႈတႃၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ ပေႃးဝႃႈၼၼ် လႅပ်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်ႁႅင်းၼႃႇၼႆသေတႃႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်တီႈ မိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈတိူဝ်ႉငိုၼ်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တီႈၼႂ်း ယေးငိုၼ်းၼၼ်ႉလႄႈ မၼ်းတေၸၢင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈ ၶပ်ႉမၢႆၸဝ်ႈၵဝ်ႇယူႇ။

ၶျႅတ်ႉ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဢမ်ႇႁပ်ႉ ၶျႅတ်ႉ (မႂ်တိုတ်းထွၼ်ငိုၼ်း) ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း။ ဢၼ်တေၸၢင်ႈမုင်ႈမွင်းလႆႈ လၢႆးလဵဝ်တႄႉ တီႈ ဢွင်ႈလႅၵ်ႈငိုၼ်း ဢၼ်လၵ်ႉသိုဝ်ႉၶၢႆ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လူဝ်ႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းတႃႇပၼ် ၵေႃႇမသျိၼ်ႇ ဢၼ်ထိုင်လိူၼ်ထိုင်လၢဝ် (30% ၼႆႉတႄႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလၢႆးမၼ်း)။

သိုဝ်ႉၶွင်

ပၼ်ထိပ်ႉ

လွင်ႈပၼ်ႇထိပ်ႉ (ငိုၼ်းတွၼ်ႈ) ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဢမ်ႇမီးတၢင်းယၢမ်ႈ ႁဵတ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၼင်ႇတီႈမိူင်း ဢၼ်ယၢပ်ႇၵိၼ်းၼႆႉတႄႉ ပေႃးဝႃႈ ပၼ်ငိုၼ်းတွၼ်ႈ ၼႆတႄႉ ၶဝ်ၵေႃႈ တိုၼ်းတေႁူမ်ၸူမ်းယူႇတႄႉတႄႉၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ငိုၼ်းထိပ်ႉ ဢၼ်တတ်းဢဝ်တီႈ ၶႅပ်းၶရႅတ်ႉတိတ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ တိုၼ်းဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ၶဝ်လႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈပၼ်ငိုၼ်းတွၼ်ႈ ၼႆႉ ဢဝ်မၢင်ိငုၼ်း သႂ်ႇပၼ်ၼႂ်းမိုဝ်း ၵူၼ်းဢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉလႄႈ။

ၵႃႈၶၼ်

ႁူမ်ႈဝႃႈ လွင်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလဵၵ်ႉဢေႇသေတႃႉ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပေႃးမႃးၼိူင်းၵၼ်တူၺ်း ၼင်ႇ မိူင်းဢေးသီးယႅၼ်း ၼင်ႇ မိူင်းထႆး လႄႈ မိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်း ၼႆ မိူၼ်းတိူဝ်းၵႃႈၶၼ်သုင်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼႆႉတႄႉ မၼ်းပဵၼ် ဢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵႃႈၶၼ် ႁူင်းႁႅမ်း တီႈဢၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ် ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇၼမ်ၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ဢမ်ႇမီး သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇ ဢၼ်ၶေႉၶဵင်ႇလႄႈ ၼၼ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၼႂ်းမိူင်း ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇယဝ်ႉ။

ၵၢတ်ႇၵၢင်ၶမ်ႈ တီႈ ပၢင်ႇဢူး

ၸွမ်းလူၺ်ႈ မိူဝ်ႈ (လိူၼ်မေႇ 2013) ၼၼ်ႉသေ ၼိုင်ႈဝၼ်းၼႆႉ ပေႃးယွမ်းသေ US$25 ၼႆႉ ယူႇ ဢမ်ႇပေႃးလူမ်ၸႂ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ် ၶႅၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆတႄႉ တေၸၢင်ႈလႆႈပၼ်ၵႃႈၶၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ၵွင်ႈထႆႇငဝ်းတူင်ႉ၊ ၵွင်ႈထႆႇၶႅပ်းႁၢင်ႈ၊ ၵႃႈၶဝ်ႈ၊ ၵႃႈဝႆႉရူတ်ႉ လႄႈ ၵႃႈၶဝ်ႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်။ တီႈဢွင်ႈတီႈထူဝ်းရိတ်ႉၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ဢဝ်ၵွင်ႈထႆႇ မဵဝ်းသင်မႃးၵေႃႈ တေလႆႈပၼ်ၵႃႈမၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၼွၼ်း ဢၼ်တႃႇသွင်ၵေႃႉ ဢၼ်ပႃးၶွင်ႉၼမ်ႉသုၼ်ႇတူဝ်ၼႆႉ တိုၼ်းဝႃႈ ဢမ်ႇယွမ်း US$20 ၊ တီႈတႃႈၵုင်ႈတႄႉ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈၼွၼ်း တႃႇသွင်ၵေႃႉ ဢၼ်ဢမ်ႇပႃး ၶွင်ႉၼမ်ႉၼႆႉ တူၵ်းၸူဝ်ႈ US$20 ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈၼွၼ်း မဵဝ်း ႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ တေမီးမွၵ်ႈ US$10 (သႅပ်ႇထႅမ်ႇပႃႇ 2015)။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၽိမ်းၸၢႆႇလႆႈ တႃႇ ဢွင်ႈလိုဝ်ႈသဝ်းၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈ ၽိမ်းၸၢႆႇလႆႈ တွၼ်ႈတႃႇ တၢင်းၵိၼ်ယူႇ။ တၢင်းၵိၼ်ၸွမ်းတၢင်းၼႆႉ ပေႃးပဵၼ် ၶဝ်ႈမုၼ်းၵလႃး ဢၼ်ပႃးၽၵ်းၵပ်း 2 မဵဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ် US$0.30 ၼၼ်ႉသေ ပေႃးပဵၼ် ယူဝ်းယူဝ်း (တႃႇၵူၼ်းၵိၼ်ၸၢႆတႄႉ) တေလႆႈပၼ် US$1 ယဝ်ႉ။ တေႃႈၼင်ႇတီႈ ထူဝ်းရိတ်ႉလႄႇၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ ပူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ် US$1 (ၽၵ်းၶဵဝ်) လႄႈ US$2 (ၼိူဝ်ႉ)။

တေလႆႈသိုဝ်ႉသင်

• ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇမွၼ် – လွင်ႈသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ လႄႈ ဢၼ်ၵဝ်ႇမွၼ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈမၢႆမီႈသီၶွၼ်ႇ ဢၼ်ၶႅမ်ႉသေပိူၼ်ႈသေ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၶူဝ်းၶွင်မိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ 2015 ၼၼ်ႉဝႃႈတႄႉ ပေႃးဝႃႈ ဢႃႇယုၶူဝ်းၶွင် ပူၼ်ႉလူဝ် 100 ပီတႄႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်သေဢၼ်။ တၢင်းၽိတ်းမၼ်းတႄႉ ၸၢင်ႈၺႃး တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်း တၢမ်ႇငိုၼ်းယဝ်ႉ။ ၶႂ်ႈပၼ်တၢင်းၶႂ်ႈၸႂ်တႄႉ ပေႃးဝႃႈပဵၼ်ထူဝ်းရိတ်ႉၼႆတႄႉ ဝႄႈလွင်ႈသိုဝ်ႉၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇမွၼ်၊ ဢမ်ႇၼၼ် သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႆႈၶႂၢင်ႉ ထၢၼ်ႈၽွင်းလူင်ၽၢႆႇၽိင်ႈငႄႈ တႃႇဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇမွၼ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇ လႄႈ သင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးပိုၼ်ႉႁူႉ တႃႇ ဝႄႈလႆႈ ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇမွၼ်ႇ ဢၼ်ပွမ်။ ၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇမွၼ်ႇဢၼ်ပွမ် လႄႈ ဢၼ်ထုတ်ႇမိူၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈသိုဝ်ႉလႆႈတီႈ ၵၢတ်ႇပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉ လႄႈ တီႈ လၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်းၶွင်ၵဝ်ႇမွၼ် တၢင်ႇၸိူဝ်း တီႈဢၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ် ၵႆႉၽႅဝ်ၼၼ်ႉ။ ပေႃးဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ႇၵဝ်ႇမွၼ်ႇ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ဢွၵ်ႇၼွၵ်ႈမိူင်းၼႆႉ မၼ်းၽိတ်းပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ (လိၵ်ႈလူင်၊ ႁုၼ်ႁၢင်ႈၽြႃး ၸၵႂႃႇ..)
• ပၢႆမွၼ်းပၢၼ်းသီ - လွၵ်းၵၢတ်ႇ ပၢႆးမွၼ်း ပၢၼ်းသီ မျၢၼ်ႇမႃႇ ၼႆႉ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ၊ ၵၢၼ်ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ တီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃးလိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉ မီးၵႃႈၶၼ်မႃးယဝ်ႉ။ ၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇတူၺ်း ၶွင်ႉၼႄ ႁၢင်ႈပၢၼ်းသီ တီႈ တႃႈၵုင်ႈ မွၵ်ႈလၢႆႇဢၼ်သေၼႆ တေယိၼ်းႁၼ် ႁွႆးမိုဝ်းၶဝ်ယူႇ။ ပၢၼ်းသီၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸၢဝ်းပုတ်ႉထ လႄႈ သၢႆငၢႆပၢႆမိူင်းလွင်ႈၵူၼ်း၊ ဢိၵ်ႇတင်း လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၽိင်ႈထုင်း ၼင်ႇ ၵၢတ်ႇ၊ ၼၢႆးထဝ်ႈ လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ၊ ႁၢင်ႈၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း လႄႈ ႁၢင်ႈမုၼ်ၸဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆယဝ်ႉ။ တီႈ ၵၢတ်ႇ ပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁၢင်ႈပၢၼ်းသီ ဢၼ်ၵၢၼ်ၶၼ်ထုၵ်ႇ/ယႂ်ႇ တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။
• သႅင် - မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပဵၼ်တီႈ သႅင်ၶဵဝ်၊ သႅင်လႅင်၊ သႅင်သွမ်ႇ ဢွၵ်ႇ (လွင်ႈပၼ်ဝႂ် တႃႇႁႂ်ႈ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈၶဝ် ၶုတ်းသႅင်လႅင် တီႈ မိူင်းၵုတ်ႈ ၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ၼိုင်ႈ တႃႇႁႂ်ႈပဵၼ် သိုၵ်း ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းသၢမ်) လႄႈ တေၸၢင်ႈလႆႈ ဢၼ်ပုတ်းပဵၼ်ပွတ်း ဢၼ်ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ တီႈ ဝၼ်းမိူင်းတူၵ်းၼၼ်ႉ။ တီႈၼႂ်းၵႄႈ ဢၼ်ၸႅတ်ႈဢၼ်မၢၼ်ႇမၼ်းၼၼ်ႉ မီးဢၼ်ပွမ်တင်းၼမ်လႄႈ သင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇႁူႉလွင်ႈသႅင်လီလီၼႆ ၵႂႃႇသိုဝ်ႉတီႈ လၢၼ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ပေႃးဢမ်ႇၼၼ်တႄႉ တေၸၢင်ႈထုၵ်ႇၽႅတ်ႉလႅၼ်ယဝ်ႉ။ ၵၢတ်ႇပူဝ်ႇၶျူၵ်ႉဢွင်ႇသၢၼ်းလႄႈ ႁူင်းႁေႃၼႄၵႅဝ်ႈသႅင်မျၢၼ်ႇမႃႇ တီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ လၢၼ်ႉၸိူဝ်းမီးဝႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၵမ်ႉၼမ် ပဵၼ်တီႈဢၼ်လႆႈတမ်းၸႂ် တွၼ်ႈတႃႇသိုဝ်ႉ သႅင် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇ။
• ၶိူင်ႈတႃးႁၢၼ် - ပဵၼ်လွင်ႈသိုဝ်ႉ ဢၼ်လိုဝ်းလင်၊ ဢၼ်ႁဵတ်းဝႆႉ ၼင်ႇ ဝၢၼ်ႇ၊ ၵွၵ်း၊ ဢွမ်မွၵ်ႇ၊ ၽိူၼ်လႄႈ ၶူဝ်းၶွင်ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်းသေ ၸၢင်ႈသိုဝ်ႉလႆႈယူႇ ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် တီႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶိူင်ႈတႃးႁၢၼ် ငဝ်ႈငုၼ်းမၼ်းတႄႉ ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတီႈ ပူးၵမ်ႇ တီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းၵၢင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လူဝ်ႇလႆႈၽင်ႉ ၶိူင်ႈတႃးႁၢၼ် ဢၼ်ပွမ် ဢၼ်မဵဝ်းလႃႈလီႈႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တူၺ်းတႄႉ မိူၼ်ဢၼ်ၸႅတႉမၼ်းဝႆႉ။ ပေႃးဝႃႈတေလႆႈၸိၼမ်းၼႄတႄႉ ပေႃးဝႃႈ ၶိူင်ႈတႃးႁၢၼ် ၼၼ်ႉ ၶႅင်လိုင်ႈတိုင်ႈလူင်ဝႆႉတႄႉ တေလႆႈဝႃႈ ဢမ်ႇၶႅမ်ႉသေ ပေႃးဝႃႈ မၼ်းငေႃးလႆႈ ၵူင်ႇလႆႈၼႆတႄႉ တေလႆႈဝႃႈ ပဵၼ် ၶိူင်ႈတႃးႁၢၼ် ဢၼ်ၶႅမ်ႉမၼ်းယဝ်ႉ။
• ၶူဝ်းသွႆ - မၢၼ်ႈၶဝ်ဝႃႈတႄႉ ဢၼ်ဝႃႈ ပဵၼ် သူၺ်ႇၶျီႇထူဝ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽိင်ႈငႄႈၵၢၼ်ၶူဝ်းသွႆ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ် ဢၼ်လတ်းမႃးၶၢဝ်းယၢဝ်းတၢင်းႁိုင်ယဝ်ႉ။ ဢဝ်မႆငိုၼ်းမႆၶမ်းသေ သွႆတႅင်းႁဵတ်းႁၢင်ႈသေ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ပဵၼ်ဢပုမ်ႇ ၸၢတ်ႈတေႃႇၽြႃး (ၸႃႇတၵ) ဢမ်ႇၼၼ် ၸိူဝ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈလွင်ႈလေႃးၵီႇ (တူဝ်သတ်း မႃးၼႂ်းဢပုမ်ႇ ၼင်ႇ ၼူၵ်ႉႁၢင်းသႃႇ၊ ၵႃလူၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ)။ ၽိင်ႈသွႆၶူဝ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈဝႃႈႁၢႆၵႂႃယူႇၼႆသေတႃႉ တီႈတႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ တႃႈၵုင်ႈတႄႉ ႁဵတ်းဝႆႉတင်းၼမ် တွၼ်ႈတႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ယူႇ။ ၶူဝ်းသွႆမၢၼ်ႈၼႆႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ မဵဝ်းၶၢမ်ႇလႆႈႁိုင်ႁိုင်လႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ သေၵေႃႉၵေႃႉ လၢတ်ႈဝႃႈ ပဵၼ် ၶူဝ်းသွႆမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇၼႆ ၽၢင်ႉလီလီလႄႈ။
• ၽႅၼ်ႇမၼ်ႈ - ၽႅၼ်ႇမၼ်ႈတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်လီဢၢမ်းတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ တီႈၼႃႈလိၼ် လႄႈ တီႈၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽႂ်မၼ်းၼၼ်ႉ မီး လၢႆးမိုဝ်းၽႂ်မၼ်း။ ၽႅၼ်ႇမၼ်ႈ ၶျၢင်းၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လီဢၢမ်းထူၼ်ႈ။ ၶဝ်မီးလွၵ်းသၢၼ် ဢၼ်မီးႁၢင်ႈ လႅမ်သီႇၸဵင်ႇ၊ ၵမ်ႉၼမ်ႉ ပႃး သီလႅင်ၵမ်ႇ လႄႈ သီၶဵဝ်ၸမ်ႉ တင်း သီၽိူၵ်ႇ။ မၼ်းတေၸၢင်ႈ ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇဝႆႉတၢၼ်ႇတၢၼ်ႇ၊ တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းၽႃႈတူင်ႇၼိုင်ႈတူင်ႇၼႆႉ တေတူၵ်းၸူဝ်ႈယူႇ US$20 ။

ၵိၼ်

ၵၾႄး ၵၢင်ပၢင်ႇ တီႈ တႃႈၵုင်ႈ

တၢင်းၵိၼ်မၢၼ်ႈၼႆႉ မီးလွင်ႈႁူမ်ႇငမ်း ၶႄႇ လႄႈ ဢိၼ်းတီးယႃးသေ မၼ်းၵေႃႈ တီႈမၼ်းၵေႃႈ မီးဝႆႉ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ႈပိူၼ်ႈယူႇ။ ဢမ်ႇၵႃးဝႃႈ တၢင်းၵိၼ်မၢၼ်ႈၵူၺ်း ၸိူဝ်းပဵၼ် တၢင်းၵိၼ်ၽိင်ႈငႄႈၸၢဝ်းၶိူဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ တၢင်းၵိၼ်တႆး၊ တၢင်းၵိၼ်ရၶႅင်ႇ လႄႈ တၢင်းၵိၼ် မျဵၵ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဝႆႉ။ တီႈတၢင်းၵိၼ်မၢၼ်ႈၼႆႉ ၶဝ်ႈ ၼႆႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းသေ တၢင်းၵိၼ်ၽၵ်းၶဵဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈလႆႈတင်းၼမ်ယူႇ။ တၢင်းၵိၼ်မၢၼ်ႈၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်ၵႆႉၸႂ်ႉၼမ်ႉမၼ်းၼမ်။ ၵေႃႈမိူၼ်ၼင်ႇ မိူင်းဢေႇသီႇယႅၼ်ႇႁိမ်းႁွမ်းၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ၼမ်ႉပႃ (ငၢၼ်ႇပျႃႇယေႇ) ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၼမ်ႉမိူတ်ႇၽၵ်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇသေ လႆႈၸႂ်ႉတႃႇသႂ်ႇၼႂ်းၽၵ်း ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉ တီႈ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇသေ (ပေႃးပဵၼ်တီႈ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ပိုၼ်ႉတီႈၼႆ တေမီး 500-3,000 ၵျၢပ်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပေႃးပဵၼ်တီႈ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ဢၼ်တိူဝ်းၶႅမ်ႉတႄႉ တေၸၢင်ႈမီးထိုင် 8,000 ၵျၢပ်ႈ ၼၼ်ႉယူႇ)။ တီႈတႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ မီးဝႆႉတင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ၸိူဝ်းပဵၼ်လၢၼ်ႉၶဝ်ႈၽၵ်း ဢၼ်ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇလႄႈ ၵႃႈၶၼ်ပၢၼ်ၵၢင်ၼႆႉ ၶဝ်ၸႂ်ႉ ၼမ်ႉမၼ်းမၢၵ်ႈဢုၼ် သေ တူမ်ႈႁုင်ယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉမၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ မၼ်းတေဢမ်ႇၶႅမ်ႉတွၼ်ႈတႃႇ ပႃႆးယူႇလီ၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶႂ်ႈဝႄႈ လွင်ႈတၢင်းပဵၼ် လိူတ်ႈလိူဝ်၊ တၢင်းပဵၼ်ႁူဝ်ၸႂ် ဢမ်ႇၼၼ် မၼ်း တၢင်ႇၸိူဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် သၢႆငၢႆ မၼ်းၼႂ်းလိူတ်ႈ ၼႆတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈဝႄႈ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၶၢင်တၢင်း။ ၸိူဝ်းပဵၼ် လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ထၢၼ်ႈသုင် ၼၼ်ႉတႄႉ ၸႂ်ႉ ၼမ်ႉမၼ်းထူဝ်ႇယဝ်ႉ။

ၽၵ်းႁင်းၶေႃးၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ -

ၶျႃႇပႃႇတီႇ လႄႈ ၽၵ်းၼိူဝ်ႉၸဵၼ်

• ၽၵ်း – ၵူၼ်းတီႈ မိူင်းမၢၼ်ႈၼႆႉ လွင်ႈၶဝ် ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇ ၽၵ်း ၼႆႉ မၼ်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်တင်း မိူင်းတၢင်ႇၸိူဝ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၼိူင်းၵၼ်တူၺ်းတင်း ဢိၼ်းတီးယႃး လႄႈ ထႆးၼႆ ၽၵ်းၶဝ် တိူဝ်းၽဵတ်းႁႅင်းသေ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ် လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ၵႃႈၶၼ်သၢင်ႇထုၵ်ႇၼႆ ၶဝ် ၶၢႆတီႈ ၸွမ်းၼင်ႇ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈဢွင်ႈတီႈ ၼၼ်ႉၵူၺ်း၊ ၽၵ်းတီႈ ႁိူၼ်းမၢၼ်ႈ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ၽဵတ်းၽဵတ်းမႆႈမႆႈ။ ၽၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇသူႈသႂ်ႇ ၼမ်ႉၼူမ်းမၢၵ်ႇဢုၼ်၊ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်တင်း မိူင်းတီႈ ဢေးသီးယႅၼ်း ၼၼ်ႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ် တၢင်းလႆႈၸႂ် မေႃတူမ်ႈႁုင် လႄႈ ဢိင်ၼိူဝ် ၼႃႈလိၼ်သေ ၸႂ်ႉ ၽၵ်းမီႁူဝ်လႅင် လႄႈ မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ် ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇဝႃႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၸႂ်ႉ ၽၵ်းမီႇႁူဝ်လႅင် ၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၽၵ်းမၢၼ်ႈ ၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ၸႂ်ႉ ၼမ်ႉမၼ်းတင်းၼမ်လိူဝ်သေ မိူင်းတၢင်းၸိူဝ်း တီႈၼႂ်း ပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• သမူႇသႃႇၵူဝ်ႈ – တၢင်းၵိၼ် ၸွမ်းၶၢင်ႈတၢင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်း၊ ဢဝ် ထူဝ်လိူင်၊ ဢႃႇလူး၊ မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ၊ မူႇလႃႇႁေႃႇ၊ ပူႇၸီႇၼၢၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ၵူဝ်ႈၵဝ်လေႃးၵၼ်တင်း သမူႇသႃႇ။
• မူင်ႉႁိၼ်းငႃး – ပဵၼ်တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ဢဝ် ၽွင်ထူဝ်၊ ပႃ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ႁုင်ဝႆႉ။ သႂ်ႇပႃး ၶဝ်ႈသဵၼ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ဢၼ်ၶူဝ်ႈ၊ ၽၵ်းၵီး၊ မၢၵ်ႇၽႃႈ၊ ၽွင်မၢၵ်ႇၽိတ်ႉ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၼမ်ႉဝၢၼ်မၼ်းတႄႉၵေႃႈ ဝၢၼ်ဝၢၼ်တေႃႇ ၽဵတ်းၽဵတ်းသေ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ၵိၼ်တႃႇ တၢင်းၵိၼ်ၵၢင်ၼႂ်ယဝ်ႉ။ ၼၼ်ႉ လီဝူၼ်ႉဝႃႈ ပဵၼ် တၢင်းၵိၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈၶဝ် ၼႆသေ တီႈၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉ တေၸၢင်ႈၵိၼ်လႆႈၵႂႃႇ ၵူႈတီႈတီႈသေတႃႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ဢွင်ႈတီႈမၼ်းသေၵေႃႈ လၢႆးမၼ်း တေၸၢင်ႈ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ယူႇ။
• မူင်ႉလိၼ်ႇမယႃး (ၶဝ်ႈမုၼ်းၽူဝ်မေး) – ၶဝ်ႈမုၼ်းၶဝ်ႈ ဢၼ်ဢဝ် ဢူၼ်ၶဝ်ႈသေ ၶူဝ်း သႂ်ႇပႃး ထူဝ်တူမ်ႈ လႄႈ ၶႆႇ၊ မၢင်းၸိူဝ်း သႂ်ႇပႃး မၢၵ်ၽိတ်ႉဢိၵ်ႇတင်း မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ။
• ၶဝ်ႈၼဵဝ် – မီးဝႆႉ ၶဝ်ႈၼဵဝ် ဢၼ်ၽိူၵ်ႇ လႄႈ ၶဝ်ႈသႅင်၊ မၢင်းၸိူဝ်းၵေႃႈ ႁၼ်သႂ်ႇမိၼ်ႉ။
• ၼၢၼ်းၵျီးတူၵ်ႉ (ၶဝ်ႈသဵၼ်ႈၵူဝ်ႈ-ၶဝ်ႈသဵၼ်ႈ ဢၼ်သဵၼ်ႈယႂ်ႇ) – ၶဝ်ႈသဵၼ်ႈၵူဝ်ႈ ဢၼ်သႂ်ႇၶေး သေၵူဝ်ႈ၊ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ သႂ်ႇၶေးၼိူဝ်ႉၵႆႇ လႄႈ ၽွင်ထူဝ်လိူင်သေၵူဝ်ႈ။ တီႈပွတ်းၵၢင် မျၢၼ်ႇမႃႇတႄႉ ပဵၼ်တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းၵိၼ်ၼမ်ယဝ်ႉ။
• ဢူင်းၼူဝ်ႉၶဝ်ႈသွႆး (ၶဝ်ႈသွႆး ၼမ်ႉၼူမ်းမၢၵ်ႇဢုၼ်) – ပဵၼ်ၶဝ်ႈသွႆး ဢၼ်သႂ်ႇ ၼမ်ႉၽၵ်း ဢၼ်ဢဝ် ၼမ်ႉၼူမ်းမၢၵ်ႇဢုၼ် လႄႈ ၼိူဝ်ႉၵႆႇသေ ႁုင်ဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢၼ်သႂ်ႇၵိုၵ်းမၼ်းတႄႉ မီးဝႆႉတင်းၼမ် တႄႇဢဝ် ဢၼ်ၶူဝ် တေႃႇ လိူတ်ႈပဵတ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ႈသွႆး ၼႆႉ တီႈ သဵၼ်ႈတၢင်း ၵဵင်းမႂ်ႇၵေႃႈ တေလႆႈႁၼ်တင်းၼမ်သေ ၼႆႉတႄႉ မၼ်းလုၵ်ႉတီႈ တၢင်းၵိၼ်တႆးသေ လူင်းပဵၼ်မႃးယဝ်ႉ။ မၼ်းၼႆႉ ၸၢင်ႈၼိူင်းၵၼ်တင်း လၵ်ႉသႃႇ ဢၼ်တိူဝ်းၽဵတ်း ဢၼ်လႆႈႁၼ်တီႈ မိူင်းၵုၼ်ပႅၼ် တီႈ ဢေးသီးယႅၼ်း ၼင်ႇ မလေးသျႃး လႄႈ သိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
• တၢင်းၵိၼ် တႆး – တႆးၼႆႉ ပဵၼ်ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ဢၼ်ယူႇသဝ်း တီႈ မိူင်းတႆး ဢၼ်ၸမ်ၵၼ်တင်း လႅၼ်လိၼ်ထႆး။ တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၶိုၵ်ႉတွၼ်းပေႇၸႂ်။ တီႈတႃႈၵုင်ႈၵေႃႈ တေၸၢင်ႈႁႃၵိၼ်လႆႈ ငၢႆႈငၢႆႈယူႇ။
• ထူဝ်ႇၽူး တႆး – ဢဝ် ၽွင်ထူဝ်လိူင်သေႁဵတ်းဝႆႉ။ ထူဝ်ႇၽူးၼႆႉ တေမီး ထူဝ်ၽူးဢုၼ်ႇ ဢၼ်ဢဝ် ၶဝ်ႈသွႆးသႂ်ႇသေၵိၼ်၊ ထူဝ်ႇၽူးၶူဝ်ႈ၊ ထူဝ်ႇၽူးသႃႈ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
• ၼဵင်ႈၵူဝ်ႈ – ၼဵင်ႈယမ်း ၵူဝ်ႈလေႃႈတင်း မီႇၵီး ၼင်ႇ ၽၵ်းမီႇႁေႃ၊ မၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ လႄႈ ထူဝ်ႇၶူဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ။ မၢင်ၸိူဝ်းၵေႃႈ သႂ်ႇပႃး မူႇလႃႇႁေႃႇသေ ၵိၼ်ၵပ်းၶဝ်ႈယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်ဢၼ်ၼႆႉတႄႉ မႃးတီႈ မိူင်းတႆးယဝ်ႉ။
• တၢင်းၵိၼ် ၶႄႇ – တေၸၢင်ႈၵိၼ်လႆႈ တီႈဝဵင်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်သေ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ပိူၼ်ႈ။
• တၢင်းၵိၼ် ၶၢင် – ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ တေၸၢင်ႈၵိၼ်လႆႈ တီႈ မိူင်းၶၢင်၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တီႈတႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉ လၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၶၢင်ၵေႃႈ ပိုတ်ႇမႃးၼမ်ယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်ၶၢင်ၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးပႃး ၼမ်ႉမၼ်း၊ ဢမ်ႇပေႃး ၸႂ်ႉ ၽွင်ဝၢၼ် ထၢၼ်ႇ တၢင်းၵိၼ်မၢၼ်ႈ။ ပေႃးဝႃႈ တၢင်းၵိၼ်မၢၼ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် မဵဝ်းဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႆႈၸႂ်ၼႆတႄႉ တၢင်းၵိၼ်ၶၢင်ၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်တၢင်းလိူၵ်ႈ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ။

ၼမ်ႉပႃးၸွမ်းလွတ်ႇ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဢမ်ႇၵိၼ်လႆႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၼမ်ႉ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ ႁူင်းၵၢၼ်ၸၢၵ်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇဝႆႉ ဢၼ်မီးလၢၼ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢူဝ်ႇၶေႇယူႇ။ တဝ်ႈၼမ်ႉ ၵေႃႈ ၸၢင်ႈသိုဝ်ႉလႆႈ ငၢႆႈငၢႆႈယူႇ။ ၼမ်ႉ တီႈၼႂ်း ဢုမ်လိၼ် ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းမိူင်း ပတ်ႉပိုၼ်ႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈၵိၼ်လႆႈ လွတ်ႈၽေးလီယူႇ ဢမ်ႇၼၼ် ႁႃ ၼမ်ႉၵိၼ် ဢၼ်လွတ်ႈၽေး တီႈ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ။ ၶဝ်တေဢဝ် ၼမ်ႉသႅၼ်ႈသႂ် သႂ်ႇဝႆႉတီႈၼႂ်း ဢုမ်သတီးလူင်သေ တေႁွႆႈပႃးၵွၵ်းဝႆႉယူႇ။ ၼမ်ႉၼႂ်း ဢုမ်လိၼ် ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ဢဝ် ထွင်သေ ထွင်ဝႆႉႁႂ်ႈသႅၼ်ႈသႂ်ယဝ်ႉ ၸင်ႇဢွၼ်ၵၼ်ၸႂ်ႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၶွင် ဢုမ်လိၼ် ၼၼ်ႉၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ႁႂ်ႈလႆႈ ၵုသူဝ်ႇၼမ်ႉၼႆသေ ဢဝ် ၼမ်ႉ ထႅမ်သႂ်ႇပၼ်ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

တီႈၽိူၼ်လၢၼ်ႉၶဝ်ႈၽၵ်းၼႆႉ ၵႆႉတမ်း ၼမ်ႉၼဵင်ႈ ပၼ်လၢႆလၢႆယဝ်ႉ။ ပဵၼ်ၼမ်ႉၼဵင်ႈၶူမ် ဢၼ်ဢဝ်ၼဵင်ႈသႂ်ႇၼႂ်း ၼမ်ႉၽူတ်ႉသေၵေႃႈ သႂ်ႇတဝ်ႈထၢၼ်ႈသေ တမ်းပၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼမ်ႉၼဵင်ႈၼၼ်ႉ ၵိၼ်လႆႈ လွတ်ႈၽေးလီယူႇ (ႁူမ်ႈဝႃႈ ပဵၼ်ၼႂ်း လၢၼ်ႉၶဝ်ႈၽၵ်းသေတႃႉ ပေႃးဝႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ၼမ်ႉသႅၼ်ႈသႂ် ၼႂ်းတဝ်ႈၼႆ ယႃႇပေၵႂႃႇၵိၼ်ၼမ်ႉလိပ်း)။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ယႃႇပေလိုမ်းသင်ႇ ၼင်ႈၵူဝ်ႈ။ ၼမ်ႉၼဵင်ဝၢၼ် ၼႆႉၵေႃႈ ဢွၼ်ၵၼ်ၵိၼ်တင်းၼမ်ယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈၽၢင်ႉတႄႉ ၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ် ဢၼ်မၢၼ်ႈၶဝ်ၵိၼ်ၼႆႉ မၼ်းဝၢၼ်ၼႃႇဢႃးလႃး။

လဝ်ႈ တႄႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽိင်ႈထုင်းသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉထ၊ ၸၢဝ်းႁိၼ်ႇတူႇ လႄႈ ၸၢဝ်းမုတ်ႇသလိမ်ႇၶဝ် ႁေႈတႃႈတူၺ်းသေတႃႉ ၵူၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၸၢႆးၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ဢွၼ်ၵၼ် ၵိၼ်ယူႇ ၵႂၢင်ႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင်ၶႂၢင်ယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတႄႉ တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မျၢၼ်ႇမႃႇပီႇယႃႇဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇတႄႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ထိုင် ပီ 2021 လိူၼ်ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ တႄႇဢဝ် ၸုမ်းသိုၵ်းမၢၼ်ႈ သိမ်းဢဝ် ဢႃႇၼႃႇဝၢၼ်ႈမိူင်းယဝ်ႉသေ ၵူၼ်းမိူင်းၵမ်ႉၼမ် ဢွၼ်ၵၼ်သၢၼ်ၶတ်း မျၢၼ်ႇမႃႇပီႇယႃႇ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မျၢၼ်ႇမႃႇပီႇယႃႇၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၶူဝ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ၶွင်သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ၼႆလႄႈ လႆႈၽွမ်ႉၵၼ် ၼႄၵၢင်ၸႂ် တႃႇဢမ်ႇသိုပ်ႇၵိၼ် မျၢၼ်ႇမႃႇပီႇယႃႇၼႆလႄႈ ၸိုဝ်ႈသဵင် မျၢၼ်ႇမႃႇပီႇယႃႇၵေႃႈ လႆႈတူၵ်းလူင်းၵႂႃႇႁႅင်းႁႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ဢွၼ်ၵၼ်ဝႄႈ လွင်ႈၵိၼ် မျၢၼ်ႇမႃႇပီႇယႃႇ ဢိၵ်ႇတင်း မၼ်းတလေးပီႇယႃႇ ဝႆႉယူႇ။ တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းၵၢင်ၼၼ်ႉတႄႉ လွင်ႈၵိၼ် ၼမ်ႉထၢၼ် ၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းဝႆႉ။ လဝ်ႈၶဝ်ႈ တီႈမိူင်းတႆးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉသေ ၵူၺ်းၼႃႇ မၼ်းႁႅင်းၼႃႇ ဝႃႈၼႆ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တေၸၢင်ႈသိုဝ်ႉလႆႈ ပီႇယႃႇၶျၢၼ်း ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ မိူင်းထႆးမႃးၼၼ်ႉ။

တီႈၸႄႈမိူင်း ၸိူဝ်းမီးတီႈပွတ်းႁွင်ႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ ဢဝ်လဝ်ႈတမ်းပၼ်ၵၼ်ၼႆတႄႉ ၽၢင်ႉဝႆႉဢိတ်းၼိုင်ႈ။ လဝ်ႈတၢင်းၼၼ်ႉၼႆႉ မၼ်းမီးဝႆႉၵူႈမဵဝ်း၊ လဝ်ႈဢၼ်ၽႆးမႆႈၵေႃႈမီး လဝ်ႈဢၼ်ၽႆးဢမ်ႇမႆႈၵေႃႈမီး၊ လဝ်ႈဢၼ်ၸေႈဝႆႉ ႁၢၵ်ႈမႆႉႁၢၵ်ႈတွၵ်ႇၵေႃႈမီး၊ လဝ်ႈဢၼ်ၸေႈဝႆႉတင်း တူဝ်သတ်းၵေႃႈမီးယဝ်ႉ။

ၼၢႆႉၵလၢပ်ႉ တႄႉမီးဝႆႉတင်းၼမ်၊ မၢင်ၸိူဝ်းမႃး ပိုတ်ႇၵိုၵ်းဝႆႉတီႈ ႁူင်းႁႅမ်း လၢဝ်ႁႃႈလုၵ်ႈ (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း - ၵရႅၼ်းပလႃႇၸႃႇ) လႄႈ မီးပႃႈ ဢွင်ႈတီႈလဝ်ႇမူၼ်ႈ (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း ၼင်ႇ JJs လႄႈ ဢေးသျႃး ပလႃႇၸႃႇ)။

လၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ်

ၼမ်ႉၼဵင်ႈ လႄႈ ၶဝ်ႈမုၼ်း တီႈ လၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ်

လၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈလမ်ႇလွင်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈႁူပ်ႉထူပ်း ၵၼ်သေ မၼ်းၸိုဝ်ႈလိုဝ်း တင်း ပိုတ်ႉပိုၼ်ႉမိူင်းယဝ်ႉ။ ပေႃးတူၺ်းတႄႉ လႅပ်ႈမိူင်း လၢၼ်ႉၶဝ်ႈၽၵ်းသေတႃႉ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵႂႃႇတူၺ်းၸမ်ၸမ်ၼႆႉ တေလႆႈႁၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵိၼ်ၼမ်ႉၼဵင်ႈၶူမ် (ၾရီး)၊ ၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ် လႄႈ ၶဝ်ႈမုၼ်း။ လၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ် မၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပႃး ၶဝ်ႈၶူဝ်ႈ လႄႈ ၶဝ်ႈသွႆးၶူဝ်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉသေၵွၼ်ႇ။

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၼင်ႈ ၶဝ်ႈတေထၢင်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေသင်ႇ ၵေႃႇၾီႇၼႆသေ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႇၾီႇၽေႃႇသေ ၵိၼ်လႆႈၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇထုၵ်ႇၵႂႃႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပေႃးပဵၼ် လၢၼ်ႉယႂ်ႇလူင် တႄႉၵေႃႈ ၵေႃႇၾီႇၶဝ် ၶႅမ်ႉယူႇ။ သင်ႇတူၺ်း ၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ်ၶဝ်လႄႈ။ တေပဵၼ် ၼမ်ႉၼဵင်ႈ လေႃးၵၼ်တင်း ၼမ်ႉၼူမ်း ဢၼ်ပႅၵ်ႇပိူင်ႈ ဢၼ်မၼ်း သၢႆဝၢၼ် -

• ပူင်ႇမၢၼ်ႇ - ဢမ်ႇပေႃးဝၢၼ်ႁႅင်း ဢမ်ႇပေႃး ၸၢင်ႁႅင်း
• ၶျူဝ်ႇၸဵင်ႉ - ဢၼ်ဝၢၼ်
• ၵျွၵ်ႉပတွင်း - တိူဝ်းဝၢၼ်ႁႅင်း
• ပရၢဝ်း - ဝၢၼ်ၵေႃႈဝႃႈ ၶူမ်ၵေႃႈၶူမ်ႈ
• ၵျႃႉသဵင်ႉ - ဢၼ်ဝၢၼ်မၼ်း မဝ်ဢိတ်းၼိုင်ႈ၊ သႂ်ႇၼမ်ႉၼူမ်း၊ ဢမ်ႇပေႃး ႁႅင်း
• ၽၢၼ်ႇၶျူဝ်ႇ - ၽၢတ်ႇၽၢတ်ႇဝၢၼ်ဝၢၼ်
• ပေႃႉသဵင်ႉ - ဢမ်ႇပေႃးႁႅင်း
• ၼူဝ်ႉၸဵင်းတီး - ၼမ်ႉၼဵင်ႈ ဢၼ်ဢဝ် ၼမ်ႉၼူမ်းလေႃးသေ ၽေႃႇဝႆႉ ဢမ်ႇပႃး ၵိူဝ်ဝၢၼ်

လၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈၼင်ႇ တီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉ ယၢမ်းလဵဝ် ပဵၼ်ဢၼ်လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးယဝ်ႉ။ တၢင်းၵိၼ်တၢင်းယႅမ်ႉၵေႃႈ လႆႈၸေးၼႃႇ။ မၢင်မဵဝ်းၼႆႉ လႆႈတၢင်းၵိၼ်ၵၢင်ၼႂ် တၢင်းၵိၼ်ဝၢႆးဝၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵွၼ်ႇ။ ၶဝ်ႈမုၼ်းမၢင်မဵဝ်းၼႆႉ လႆႈပွတ်းၼႂ်ၵူၺ်း၊ ၶဝ်ႈမုၼ်းမၢင်မဵဝ်းၸမ်ႉ လႆႈပွတ်းဝၢႆးဝၼ်းၵူၺ်း။ လၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈယႂ်ႇလူင် ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ၶႂ်ႈၵိၼ်သင် ဢမ်ႇမီးယႃႇႁႂ်ႈပဵၼ်ၼႆသေ ဢွၼ်ၵၼ် ၶၢႆၵႂႃႇၵူႈမဵဝ်းယဝ်ႉ။ ၸဵမ်ၶဝ်ႈသဵၼ်ႈၶဝ်ႈသွႆး၊ ၶဝ်ၼဵဝ်၊ ၶဝ်ႈသႅင်၊ မူင်ႉႁိၼ်းငႃး၊ ၶဝ်ႈသွႆးၼမ်ႉၼူမ်းမၢၵ်ႇဢုၼ်၊ ၶဝ်ႈမုၼ်းၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။

ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉ ၼမ်ႉၼဵင်ႈၼိုင်ႈၵွၵ်းၼႆႉ ၶႂ်ႈမီးယူႇ ၼႂ်းၵႄႈ 500 လႄႈ 1000 ၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈတႄႉ ပေႃးပဵၼ် ၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ်ယူဝ်းယူဝ်း ၶၼ်မၼ်းပဵၼ်မဵဝ်းၼိုင်ႈ။ ပေႃးပၼ် ၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ်သျႄႇ ၼႆ ၶၼ်မၼ်းပဵၼ်မဵဝ်းၼိုင်ႈယဝ်ႉ။ တီႈလၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ် မၢင်တီႈၼႆႉ ပေႃးၵႂႃႇၼင်ႈၼႆ ၶဝ်ႈတေဢဝ် ၶဝ်ႈမုၼ်းၶဝ်ႈပွင်း မႃးတမ်းပၼ်သေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢဝ်ၵိၼ်ဢၼ်လႂ်ၵေႃႈ တေလႆႈသွၼ်ႇပၼ်ၵႃႈမၼ်း တႃႇဢၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးဝႃႈ ဢဝ်တၢင်းၵိၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵႂႃႇၵိၼ်တီႈ လၢၼ်ႉၼမ်ႉၼဵင်ႈဝၢၼ်သေ ဢမ်ႇသင်ႇသင် ၼႆတႄႉ မၼ်းႁႅင်ႉလိူင်းၼႃႇၽႅဝ်လႄႈ လူဝ်ႇသင်ႇသေမဵဝ်းမဵဝ်းယူႇယဝ်ႉ။

ၼွၼ်း

ၵၢင်ၶမ်ႈ တီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးႁူင်းႁႅမ်း တီႈလိုဝ်ႈသဝ်း ဢၼ်ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉ၊ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ တီႈ ဝဵင်းလူင် လႄႈ တီႈ ဢွင်ႈတီႈ ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ၵႂႃႇၼမ်သေ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းတႄႉ ယႂ်ႇသုင်လိူဝ်သေတီႈ မိူင်းထႆး ဢမ်ႇၼၼ် မိူင်းဝႅတ်ႉၼမ်း တႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေတီႈတႃႈၵုင်ႈ တီႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ မီးဢွင်ႈတီႈလိုဝ်ႈသဝ်း ဢၼ်ပႃးၶွင်ႉၼမ်ႉ ဢၼ်ၵႃႈၶၼ် ဢမ်ႇထိုင် US$10 ၼၼ်ႉသေ မဵဝ်းဢၼ်လႆႈၸႂ်ႉ ၶွင်ႉၼမ်ႉႁူမ်ႈၵၼ်ၼၼ်ႉတႄႉ တေမီးယူႇ US$3-6။ ၶႂ်ႈဝႃႈ ႁူင်းႁႅမ်းၵူႈဢၼ်ၼႆႉ မီးဝႂ် တွၼ်ႈတႃႇႁပ်ႉၶႅၵ်ႇ ထူဝ်းရိတ်ႉယူႇ။ ႁူင်းႁႅမ်း ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ် ၵဵင်ႈသႂ်လီယူႇ။ ပေႃးပဵၼ် တီႈဢၼ်ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇတႄႉ ၸဵမ်ၽႃႈသိူဝ်ႇ ၽႃႈမႆၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇပေႃႈၶႅမ်ႉ၊ လူမ်းၶဝ်ႈလူမ်းဢွၵ်ႇၵေႃႈ တေဢမ်ႇပေႃးလႆႈလီ။ ႁူင်းႁႅမ်း ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇ ဢၼ်မီးတီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တီႈ ဝဵင်းလူင် တၢင်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ႁဵတ်းဝႆႉ ဢွင်ႈတီႈၼွၼ်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် တႃႇၼွၼ်းၵေႃႉလဵဝ် ၼၼ်ႉ ၵဵင်ႈသႂ်လီသေတႃႉ မၼ်းဢမ်ႇပႃးၽၵ်းတူႁူးလႅင်း။ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းတႄႉ တႅမ်ႈဝႆႉၼင်ႇ ၵေႃႉလဵဝ်/သွင်ၵေႃႉ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ဢွင်ၼွၼ်းတႄႉ မိူၼ်ၵၼ်ၵူၺ်းသေ မီးတီႈဝႃႈ တေၼွၼ်းၵေႃႉလဵဝ် ႁိုဝ် သွင်ၵေႃႉၼၼ်ႉၵူၺ်း။ ပေႃးပဵၼ်တီႈ ႁူင်းႁႅမ်း ၶိုၵ်ႉၶႅမ်ႉတႄႉ ၼႂ်းၵႃႈ ဢွင်ႈၼွၼ်းၼၼ်ႉ တိုၼ်းၶဝ်ပႃး တွၼ်ႈတႃႇ တၢင်းၵိၼ်ၵၢင်ၼႂ်ဝႆႉယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၵၢၼ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လႆႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃးလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ယူင်ႉသၢင်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ် ၼႆႉ လႆႈမီးတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ တွၼ်ႈတႃႇ ၶႅၵ်ႇၸိူဝ်းမႃးဢႅဝ်ႇလႄႇၼၼ်ႉယူႇ။ ၶွင်ႉႁူင်းႁႅမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၵႆႉလႆႈၶၢႆၶၢတ်ႇဢွၵ်ႇၽႂ်းၽႂ်းသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၵူၼ်းလႆႈၸႂ်ၼမ် တႃႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈၶၢႆလူင်ႈၼႃႈ မူတ်းထႃႈ ႁူဝ်လိူၼ်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၽွၼ်းဢၼ်ဢမ်ႇမီး လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်လႆႈ တဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၵႃႈၶၼ်မၼ်း လႆႈသုင်ႈၶိုၼ်ႈမႃးတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈယူႇ။ ပေႃးဝႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးၶပ်ႉမၢႆ တႃႇၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆတႄႉ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၽႅဝ်ယဝ်ႉၸင်ႇႁႃႁူင်းလႅမ်ၼႆ တႃႉၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူင်ႈၼႃႈ သင်ႇမၢႆထႃႈဝႆႉၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးပၼ်ႁႃ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ၽႆးၽႃႉ ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈပၼ်တႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းမၼ်းလႄႈ ၵူႈတီႈတီႈၼႆႉ ပေႃးၵမ်းၵၢႆႇၽႆးၽႃႉမႃး မီးလွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်းဝႆႉယူႇ။ ပေႃးပဵၼ်တီႈ ဝဵင်းလူင် ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ယၢမ်းလဵဝ် ၽႆးၽႃႉ လႆႈမႃးလီသေတႃႉ မၢင်တီႈၼႆႉတႄႉ တိုၵ်ႉလႆႈ တွၼ်ႈတႃႇ ႁူဝ်ၶမ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၵူၺ်း။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၶႆႈသုတ်းသဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းၵၢင်ၶမ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တီႈဢၼ်ဢမ်ႇမီး ၽတ်ႉလူမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢႄးၵွၼ်းၼႆ ထၢမ်တူၺ်း ႁူင်းႁႅမ်း ဢၼ်မီးၸၢၵ်ႈၽႆး ႁင်းၶေႃ (ၸိူဝ်းပဵၼ် ႁူင်းလႅမ် ၵႃႈၶၼ်ပၢၼ်ၵၢၼ်ၼႆႉ မီးဝႆႉၵမ်ႉၼမ်)။ ႁူင်းႁႅမ်းမၢင်ဢၼ်ၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ လႆႈၸႂ်ႉၸၢၵ်ႈၽႆးသုၼ်ႇတူဝ်ၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢႄးၵွၼ်းတီႈၼႂ်း ၶွင်ႉၼွၼ်းၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် (ၵႃႈၶၼ်မၼ်းၵေႃႈ တိူဝ်းလႆႈပၼ်ဢေႇ)။ မၢင်တီႈမႃးၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃး တီႈႁူင်းႁႅမ်းၶဝ် မီးၸၢၵ်ႈၽႆးၼႆသေတႃႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမၼ်ႈၸႂ်ဝႃႈ တေၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်ၽႆးၽႃႉလႆႈ ၽွင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇၸႂ်ႉၼၼ်ႉ၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸဵမ်ၶိုၼ်း ၸဵမ်ဝၼ်းၼႆႉ လူဝ်ႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉ လွင်ႈၽႆးမွတ်ႇ။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ႁူင်းႁႅမ်း ထူဝ်းရိတ်ႉ ၸိူဝ်းမီးတႃႈ တႃႈၵုင်ႈ တႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ၽႆးၽႃႉဢမ်ႇပၼ်မွတ်ႇသေဢိတ်းၼႆသေတႃႉ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းတႃႇၼိုင်ႈၶမ်ႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈမီးမွၵ်ႈ တႄႇ US$80-300 ၼႆႉယဝ်ႉ။

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ႁူင်းႁႅမ်း ၶႅမ်ႉသုင်သုတ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးမႃးၼမ်ယူႇယဝ်ႉ (မိူၼ်ၼင်ႇ ႁူင်းႁႅမ်း သထရႅၼ်း တီႈတႃႈၵုင်ႈ လႄႈ ႁူင်းႁႅမ်း ၵၢၼ်ႇတေႃႇၵျီးပႄးလဵတ်ႉ တီႈတႃႈၵုင်ႈ)။ ႁူင်းႁႅမ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၶွင် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမျၢၼ်ႇမႃႇၵေႃႈ မီးဝႆႉ ၶဝ်ႈပႃး ဢၼ်ပဵၼ် ၵၢပ်ႈပၢၼ်ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇ ဢၼ်ၼိုင်ႈၵွၼ်ႇ။ ငိုၼ်းၵႃႈလိုဝ်ႈသဝ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ ၵႂႃႇၸူးတီႈလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၼႆႉ ပေႃးဢမ်ႇမီး လွင်ႉၵွင်ႉၵၢႆ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈလႆႈပၼ်ငိုၼ်းၸူး တပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ တွၼ်ႈတႃႇ ႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ႁႂ်ႈဢွင်ႇမၢၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပဵၼ်လႆႈ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉၵေႃႈ ၵၢပ်ႈပၢၼ်မၼ်း လႅၵ်ႈလၢႆႈမႃးယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ငၢၼ်း

တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း တေမႃးႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းတေယၢပ်ႇယဵၼ်းယူႇ။ ၸုမ်း ဢႅၼ်ႇၵျီႇဢူဝ်ႇ လႄႈ ၸုမ်းၵမ်ႉၸွႆႈ ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ပၼ်ႇၵၢၼ်တီႈ ဝဵင်းလူင် လႄႈ တီႈၼႃႈလိၼ်တီႈၵႆဝဵင်းၼၼ်ႉယူႇသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇ ၶၢတ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇတႄႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇလႆႈမီး ၼမ်ႉၵတ်ႉဢၼ်ၼႄႉၼွၼ်းယဝ်ႉ။ တၢင်းလိူၵ်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်းတႄႉ ပဵၼ် ၶွမ်ႇပၼီႇ ယူးရူပ်ႉ လႄႈ ဢေးသျႅၼ်း၊ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ပဵၼ်လွင်ႈပွင်ၵၢၼ်ဢၼ်လဵၵ်ႉဢွၼ်ႇၵူၺ်း။ ပူင်သွၼ်လိၵ်ႈဢိင်းၵလဵတ်ႈတီႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသုၼ်ႇတူဝ်တႄႉၵေႃႈ ပဵၼ်လႆႈယူႇသေတႃႉ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းတင်းၼမ် လၢတ်ႈဝႃႈတႄႉ မီးလွင်ႈထွၼ်ဢဝ် ငိုၼ်းလိူၼ် လႄႈ ၶဝ်ဢမ်ႇၽွမ်ႉတႃႇပၼ်ငိုၼ်း ၸိူဝ်းၸဵဝ်း ထွၼ်တူဝ် ဢွၵ်ႇၵၢၼ်သေ ယဝ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်လိၵ်ႈႁူမ်ႈမၢႆ ဢၼ်ဢမ်ႇမႅၼ်ႈလွင်ႈမႅၼ်ႈတၢင်းမၼ်းၼၼ်ႉ ၼႄၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ထၢၼ်ၽွင်းလူင် ၵၢၼ်ပၢႆးပႆႇၺႃႇတႄႉ ၶဝ်ၵူၺ်းၸၢင်ႈ ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ် ဢၼ်မီး မႂ် တႃႇ ပူင်သွၼ်လိၵ်ႈ ၼၼ်ႉၵူၺ်း။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၵၢၼ် ၶႂ်ႈၸွႆႈ ၵူၼ်းထူပ်းၽေး ၼႆႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်ဢႅၼ်ႇၵျီႇဢူဝ်ႇ တီႈ မိူင်းထႆး လႄႈ။

ယူႇသဝ်း ႁႂ်ႈလွတ်ႈၽေး

ၵၢၼ်ၽိတ်းၽိင်ႈ

ပေႃးဝႃႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၽိတ်းၽိင်ႈတေႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ၼႆ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပၼ်တၢင်းၽိတ်းၼၵ်းၼႃလႄႈ ၽွၼ်းမၼ်းတႄႉၵေႃႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းသေ တေႃႈပဵၼ်ၵၢင်ၶမ်ႈ ၵႂႃႇၼိူဝ်တၢင်းၵေႃႉလဵဝ်ၵေႃႈ လွတ်ႈၽေးလီယူႇ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးၸႃႇသေ မိူင်းထႆး လႄႈ မိူင်းမလေးသျႃး ၼႆ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေဢမ်ႇသူႈပဵၼ်လႆႈ တူဝ်ယိူဝ်ႇ လွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၽိတ်းၽိင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ လွင်ႈၽိတ်းၽိင်ႈလဵၵ်ႉၼွႆႉ ဢၼ်ဢမ်ႇၸၢင်ႈမၢႆထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ် လွင်ႈၽိတ်းၽိင်ႈၼၼ်ႉတႄႉၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇသေ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇဢမ်ႇဝူၼ်ႉဢမ်ႇသွၼ်ႇသင်တႄႉ မၼ်းၵေႃႈ တေၸၢင်ႈထူပ်းၺႃးယူႇ။ ၼင်ႇပဵၼ် ထူဝ်းရိတ်ႉၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ်ၽိတ်းၽိင်ႈ ဢၼ်တေလႆႈ မႆႈၸႂ်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ် လွင်ႈလၵ်ႉၶူဝ်းၶွင်လႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူဝ်ႇသိမ်းပႅင်း ၶူဝ်းၶွင်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလီလီ။ ႁူမ်ႈဝႃႈ ပႆၵႂႃႇႁိမ်း လၢၼ်ႉၶၢႆလဝ်ႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ လွင်ႈဢၼ်တူဝ်ၶိင်း လႄႈသင် လွင်ႈဢဝ်ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈသေ ႁႂ်ႈႁဵတ်း/လၢတ်ႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်တေႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇသူႈမီး။

တႄဢဝ် ပီ 2005 မႃးသေ တီႈ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉ လွင်ႈဝႃႈၸူၼ်ၵၼ်တီႈၼိူဝ်တၢင်းဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈဝႃႈမီးႁေႇၼႃႇ။ မိူဝ်ႈပီ 2005 ၼၼ်ႉ တီႈ တႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ တႃႈၵုင်ႈ မီးလွင်ႈမၢၵ်ႇတႅၵ်ႇမႃးသေ တီႈ ပႃႇၵိူဝ် ၼၼ်ႉတႄႉ လႆႈမီးလွင်ႈမၢၵ်ႇတႅၵ်ႇမႃႈ မိူဝ်ႈပီ 2006 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လွင်ႈယွၼ်းၵိၼ်

ပေႃးဢဝ် ၽိင်ႈထုင်းဝႃႈ လွင်ႈယွၼ်းၵိၼ်ၼႆႉ ႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉသေတႃႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် တီႈထူဝ်းရိတ်ႉဢႅဝ်ႇၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇ ပႃႇၵိူဝ် လႄႈ ၵူးၵမ်ႇၼၼ်ႉ လွင်ႈယွၼ်းၵိၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်မႃးပၼ်ႁႃလူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။ ၼႂ်းၵႃႈ ၵူၼ်းယွၼ်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃး လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ မႄႈ ဢၼ်ႁွပ်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႆႉၸိူဝ်းၼႆႉ ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းယွၼ်းၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈတေလႅပ်ႈပဵၼ် ၼႂ်းၸုမ်ႈၵူၼ်းယွၼ်း ဢၼ်တိူဝ်းၽုင်ယႂ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၶဝ်ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ထူဝ်းရိတ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းမၢၵ်ႈမီး။ ပေႃးလႆႈထႅမ်လၢတ်ႈထႅင်ႈၵေႃႈ ၵူၼ်းၽၢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ သင်ၶဝ်ဢမ်ႇမီးငိုၼ်းၸၢႆႇၼႆ ၶဝ်ၸၢင်ႈလႆႈၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်လၢႆလၢႆ တီႈၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈယူႇ၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ လွင်ႈယွၼ်းၵိၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈၵၢၼ်လဵင်ႉတွင်ႉ ဢၼ်လီႁဵတ်း။ ပေႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇဢၢၼ်းဝႃႈတေပၼ်ၼႆႉ လူဝ်ႇတွင်းဝႃႈ မၢၼ်ႈၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ငိုၼ်းၶဝ်ႈၶဝ် ၼိုင်ႈလိူၼ်ၼႆႉ ၵူၺ်းမီးမွၵ်ႈ US$40 ၼႆႉၵူၺ်းလႄႈ သင်ဝႃႈပၼ် ၵူၼ်းယွၼ်း 1 တေႃႇလႃႇ ၼႆ မၼ်းပဵၼ် ဢၼ်မီးၼမ်ႉၸႂ်လီၼႅၼ်ႇယဝ်ႉ။

မုၼ်ၸဝ်ႈ ပွမ်

တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထ ထေရဝႃႇတ ၼႆႉ ပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ပိူင်လူင်ယဝ်ႉလႄႈ ပေႃးၵၢင်ၼႂ် ၼႆ တေလႆႈႁၼ် ၸဝ်ႈၶဝ် ၶၢမ်ႇသွမ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈဢွင်ႈတီႈ ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ၵႂႃႇၼမ်ၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်မီး မုၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ပွမ်တင်းၼမ်သေ ၶဝ်လေႇႁႃ ပၼ်ၽွၼ်းၸူး ၶႅၵ်ႇၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇမုင်ႈမွင်းဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈလႄႇႁႃၶၢမ်ႇသွမ်းၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တွၼ်ႈတႃႇ တုင်းဢဝ် ၶဝ်ႈၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်ၵူၺ်း၊ ပေႃးပဵၼ် မုၼ်ႈၸဝ်ႈဢၼ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇမၼ်းတႄႉ ထုၵ်ႇႁႄႉႁၢမ်ႈဝႆႉ လွင်ႈႁပ်ႉဢဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ယင်းတေဢမ်ႇလႆႈ တိူဝ်ႉယိပ်း ငိုၼ်းၵွၼ်ႇ။ မုၼ်ၸဝ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ပေႃးတဵင်ႈဝၼ်းယဝ်ႉၼႆ ဢမ်ႇလႆႈသုင်းသွမ်းယဝ်ႉ၊ တေဢမ်ႇလႆႈၶၢႆၶူဝ်းၶွင်သင်ပၼ် ဢမ်ႇၼၼ် တေဢမ်ႇလႆႈ ႁူၺ်းသေ လူႇၶၢမ်ႇ။ ပေႃးပဵၼ် မုၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်ၸႅတ်ႈဢၼ်မၢၼ်ႇမၼ်းတႄႉ တေလႆႈႁၼ် ၶဝ် ႁွပ်ႇသီႇပိတ်ႈသေၵေႃႈ ၶပ်ႉယႆပဵၼ်ထႅဝ်ၵႂႃႇသေ ၶၢမ်ႇသွမ်းယဝ်ႉ။ ပေႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁၼ် မုၼ်ၸဝ်ႈမီးပႃးလဵဝ်သေ လႄႇႁႃတုင်းၶၢမ်ႇငိုၼ်းတီႈ ထူဝ်းရိတ်ႉၼႆတႄႉ ၼၼ်ႉမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းပႅတ်ႉလႅၼ်ၵူၺ်း။

လွင်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ

ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈသေပိူၼ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်တေလွမ်ယွၼ်းသူးလၢပ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် တေႁဵတ်းလွင်ႈတၢင်း (လွင်ႈဝႃႈ ၾွမ်ႇဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ၊ လုမ်းဢိုတ်းဝႆႉ ၸၵႂႃႇ) ဢၼ်တေႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပေႃးတေလႆႈပၼ်သူးလၢပ်ႈၶဝ်ၼၼ်ႉ။ ႁဵတ်းၵဵင်ႈ ဢမ်ႇပွင်ႇ ဢၼ်ၶဝ်လၢတ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ယွၼ်းထူပ်းၽူႈယႂ်ႇၶဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ တေပဵၼ်ၵၢၼ်ယူႇ။ ၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်း တႄႉ ဢမ်ႇသူႈပဵၼ် တူဝ်ယိူဝ်ႇၶဝ်သေတႃႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵူၼ်းဢေးသျႅၼ်း (ၶဝ်ႈပႃး ဢေးသျႅၼ်းပွတ်းၸၢၼ်း လႄႈ ဢေးသျႅၼ်း ပွတ်းဢွၵ်ႇ) ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ တိုၼ်းႁႂ်ႈပၼ် သူးပၼ်လၢပ်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ပၼ်ႁႃၼႆႉတႄႉ မၼ်းၵႂႃႇယွၼ်ႉ ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈ သမတႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းတႄႉ လွင်ႈယွၼ်းသူးလၢပ်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇသူႈမီးသေတႃႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ယွၼ်းသူးလၢပ်ႈၵမ်ႉပႃႈၼမ် ဢၼ်ယွၼ်းမွၵ်ႈ တေႃႇလႃႇလူင်းတႂ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ဢေႇသေၼၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်မီးငိုၼ်းၶဝ်ႈ ၼိုင်ႈလိူၼ် မွၵ်ႈ 30 တေႃႇလႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

သၢႆငၢႆ လွင်ႈႁေႃႈရူတ်ႉ

ယူင်ႉသၢင်ႈပိုၼ်ႉထၢၼ် တၢင်း ဢၼ်ၺၢမ်ႉၶုၺ်ႈ လႄႈ တီႈၼိူဝ်တၢင်း ၼႂ်းမိူင်းၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ်ပႃး ရူတ်ႉၵဝ်ႇမွၼ်ႇသေ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆးလီ ဢၼ်တႃႇၼႄ သၢႆငၢႆသဵၼ်ႈတၢင်းယဝ်ႉ။ ႁူမ်ႈဝႃႈၼၼ်သေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးၸႃႇဢဝ် ဝႅတ်ႉၼမ်း တႄႉ တၢင်းယၢမ်ႈ လွင်ႈႁေႃႈရူတ်ႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇပေႃးမီး လွင်ႈပၢၼ်းၽိတ်းလႄႈ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈ သဵၼ်ႈတၢင်း မီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ လွင်ႈလူမ်ၸႂ်တႃႇ ၵူၼ်းၵူႈၵေႃႉယူႇ။ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး လၢႆပီၼၼ်ႉတႄႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇၶဝ် ၶႄႉႁေႃႈရူတ်ႉၵႃးၼိူဝ်သၢႆတၢင်း လႄႈ လႆးမီးလွင်ႈလုတၢႆမႃးသေတႃႉ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၼၢၼ်းပဵၼ်ၼၢၼ်းမီးယူႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ လႆႈတမ်းပၵ်းပိူင်ႁၢဝ်ႈႁႅင်းၼိူဝ် ၵူၼ်းႁေႃႈရူတ်ႉပၢသ်ႉ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈရူတ်ႉပဵၼ်ဢမ်ႇသၢင်ႇထုၵ်ႇၼၼ်ႉလႄႈ တႄႇဢဝ် ပီ 2010 မႃးတႄႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ လွင်ႈပဵၼ်မၼ်း ဢေႇၵႂႃႇသေတႃႉ ၵူၼ်းႁေႃႈရူတ်ႉပၢသ်ႉၼႆႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၽေးၶဵၼ် ဢၼ်ႁၢႆႉဝႆႉယူႇ။

ဢၼ်လီဢၢၼ်းတႄႉ တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးရူတ်ႉမိုဝ်းသၢႆႉ ဢိၵ်ႇတင်း မိုဝ်းၶႂႃ တင်းသွင်မဵဝ်းသေ၊ ပိူင်လူင်မၼ်းတႄႉ ပဵၼ်ဢၼ်ႁေႃႈၽၢႆႇၶႂႃသေ ဢွၼ်ၵၼ်ႁေႃတီႈၼိူဝ်သၢႆတၢင်း ၽၢႆႇၶႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇယၢမ်ႈႁေႃႈရူတ်ႉတီႈ မိူင်းဢၼ်ဢမ်ႇမီးပၵ်းပိူင် လွင်ႈႁေႃႈရူတ်ႉ လႄႈ ဢၼ်မီးရူတ်ႉယွၵ်းယွၵ်းၼၼ်ႉၼႆတႄႉ ဝႄႈလွင်ႈႁေႃႈရူတ်ႉ တီႈၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇလႄႈ။

လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈၼႂ်းမိူင်း

လွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈၼႂ်းမိူင်းတႄႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မီးၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ တင်းၼမ်လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်တီႈ ၼႃႈလိၼ် ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ မီးဝႆႉလွင်ႈသုၵ်ႉယုင်ႈတင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလႅၼ်လိၼ် ထႆး၊ ၶႄႇ၊ ဢိၼ်းတီးယႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးၼႃႈလိၼ် ဢၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ် ယူႇသဝ်းယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၵႂႃႇၸူး ၼႃႈလိၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလူဝ်ႇ ပႃႇမိတ်ႉလူင်ပွင်ၸိုင်ႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၼႃႈလိၼ် ဢမ်ႇၼိမ်သဝ်းၼႆသေ မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တႃႇၵႂႃႇ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်၊ ၸႄႈမိူင်းရၶႅင်ႇ လႄႈ ၸႄႈမိူင်းၶၢင်။ ၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်းၸူး တီႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမီး လွင်ႈမၵ်းၶၢၼ်း မိူၼ်ၼင်ႇ တႃႈၵုင်ႈ၊ ပႃႇၵိူဝ်၊ ဢေႇယႃႇဝတီႇ၊ ၸႄႈၵႅင်း၊ တၼိၼ်းတႃႇယီႇ၊ တႃႈလိူဝ်ႇ လႄႈ မၵူၺ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တီႈဢၼ်လၢတ်ႈဝႃႈ ဢိုတ်းဝႆႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႂ်ႈပိုတ်ႇၶိုၼ်းၵေႃႈပိုတ်ႇသေ တီႈဢၼ်ဝႃႈ ပိုတ်ႇဝႆႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈပၼ်ၶေႃႈၽၢင်ႉသင်သေၵေႃႈ ဢိုတ်းၵႂႃႇၵေႃႈမီး။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉဢမ်ႇၵႃး ၸိူဝ်းပဵၼ် လုမ်းၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းၶဝ်ႈမိူင်းဢွၵ်ႇမိူင်း ဢၼ်မီးတီႈ ပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်မီး လွင်ႈပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇ ပၵ်းပိူင် ႁင်းၶဝ်ထႅင်ႈၵွၼ်ႇ။

ၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း

ပၢႆႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ ပူၵ်းတင်ႈဝႆႉ။

တႄႇဢဝ် ပီ 1962 တေႃႇ ပီ 2012 ၼႆႉ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ လႆႈမီးတႂ်ႈ သိုၵ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇမိူင်းမႃးသေ တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ ဢၼ်ပဵၼ်ႁၢင်ႈႁိင်ႈတႃႇ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈထုၵ်ႇၶင်ဝႆႉတီႈႁိူၼ်းသေ သိုၵ်းၶဝ်ဢုပ်ႉပိူင်မႃးၼႆႉ လႆႈမီးလွင်ႈၸိုဝ်ႈသဵင်လုမႃးယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း မွၵ်ႈ 1,500 ၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇတိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ (ပၼ်တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ 65 ပီ လႄႈ ၵၢၼ်ၼၵ်းၼႃသေ သူင်ႇၸူး ၶွၵ်ႈ တီႈဢၼ်ၵႆၵႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ)၊ မၢင်းၸိူဝ်းၵေႃႈ ပွႆႇပၼ်ဝႆႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမီးယူႇတီႈ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဝႄႈလွင်ႈတူင်ႉၼိုင် ၵၢၼ်မိူင်းသေ ယႃႇပေလူလၢႆ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ။

ပေႃးဝႃႈ တေဢုပ်ႇဢူဝ်းလွင်ႈၵၢၼ်မိူင်းၼႆ ဢုပ်ႇတင်းၵူၼ်းဢၼ်တေပၼ်လႆႈၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်တေယိၼ်းႁူႉၸွမ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၽေးၶဵၼ်ၼႆႉ တေၸၢင်ႈမီးမႃးၼိူဝ် ၵူၼ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လၢတ်ႈတေႃႇၼၼ်ႉလႄႈ ပွႆႇၶဝ် ဢွၼ်ႁူဝ်လၢတ်ႈၵႂႃႇလႄႈ။ ယဝ်ႉၵေႃႈ သၢႆၵပ်းသိုပ်ႇၽူင်းၵေႃႈ တေၸၢင်ႈထုၵ်ႇ လၵ်ႉထွမ်ႇယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢဝ် ပၢႆႉ တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ ၽႅတ်းဝႆတီႈၼိူဝ်တၢင်းၼႆတႄႉ တီႈႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်တေဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၼ်ပႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။

ၼႂ်းၵႄႈ ပီ 2012-2020 ၼၼ်ႉတႄႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢၼ်မႂ်ႇ ၶိုၼ်ႈမႃးသေၵေႃႈ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၵေႃႈ လႆႈဝႃႈ မီးၼမ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ လိၵ်ႈႁွမ်တွမ် ဢၼ်ထတ်းသၢင်ၵၢၼ်မိူင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ် ပႃးမႃးၼႂ်း လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ဢၼ်ပဵၼ် ငဝ်းတူင်ႉဢၼ်ပျၢၵ်ႈ သႅၼ်ႇသႃႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈထူၵ်းဢွၵ်ႇမႃးသေ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2010 ၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇမီးဝၼ်းတႃႇတေပိုၼ်ဢွၵ်ႇလႆႈ။

ၵူၺ်းၵႃႈ ထိုင် ပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်း ဢၼ်ပဵၼ် ဝၼ်း တေႁွင်ႉ သၽႃးမႂ်ႇၼၼ်ႉ သိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် ၶိုၼ်းသိမ်းဢဝ် ဢႃႇၼႃႇၸိုင်ႈမိူင်းသေၵေႃႈ ၶိုၼ်းတိၺွပ်း ၸဝ်ႈၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်း ဢိၵ်ႇတင်း တေႃႇဢွင်ႇသၢၼ်းၸုၵျီႇ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၸွမ်ၽွင်းလူင် ၵူႈၸႄႈမိူင်းၸႄႈတိူင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႄႇဢဝ် ဝၼ်းၼၼ်ႉမႃးသေ ၵူၼ်းမိူင်းတင်းလၢႆ လႆႈဢွၵ်ႇၼႄ ၵၢင်ၸႂ် တီႈၼိူဝ်သဵၼ်ႈတၢင်းမႃးလႄႈ ၶွင်ႇသီႇသိုၵ်းမၢၼ်ႈၶဝ် လႆႈဢဝ်ဢဵၼ်ႁႅင်းပူၼ်ႉတီႈသေ တိၺွပ်း ႁႅမ်တၢႆ ပိုတ်းယိုဝ်းမႃးယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းလႆႈလုတၢႆၵႂႃႇ မီး ႁဵင်ပၢႆသေ ၵူၼ်းႁူဝ်မိုၼ်ႇမၼ်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇတိၺွပ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။

ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၸွမ်းလူၺ်ႈသၢႆငၢႆသေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵႂႃႇထႆႇၶႅပ်းႁၢင်ႈ ပလိၵ်ႈ၊ ႁူင်းပလၵ်ႈ လႄႈ ရူတ်ႉပလိၵ်ႈ ရူတ်ႉသိုၵ်းၼႆတႄႉ ၽၢႆႇသိုၵ်း လႄႈ ပလိၵ်ႈၶဝ် တေၸၢင်ႈႁႃ ပၼ်ႁႃ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ လီလႆႈၽၢင်ႉတူဝ်ဝႆႉယူႇ။

ယူႇသဝ်း ႁႂ်ႈပၢႆးယူႇလီ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈ

လွင်ႈၵဵင်ႈသႂ် တီႈမိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ပေႃးဝႃႈ တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ်တႄႉ တေပဵၼ် ဢၼ်လီၵူဝ်ဝႆႉၼႆသေတႃႉၵေႃႈ ပေႃးဝႃႈ မီးလွင်ႈၽၢင်ႉတူဝ်ပိုၼ်ႉထၢၼ် ၼင်ႇဝႃႈ သမ်းဝႆႉယႃႈႁႄႉၵင်ႈတၢင်းပဵၼ်၊ ၽၢင်ႉသေ လိူၵ်ႈၵိၼ် တၢင်းၵိၼ် လႄႈ ၼမ်ႉ၊ ယႃႈယႃတႃး ဢၼ်ၵႅတ်ႇၵင်ႈ မူင်ႈမႅင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆတႄႉ ယူႇသဝ်းၵႂႃႇလႆႈယူႇ။ ယႃႇပေၵိၼ် ၼမ်ႉမႃးၼႂ်းလွတ်ႇ လႃးလႃး။ လၢၼ်ႉၶဝ်ႈၽၵ်း ၸိူဝ်းၼႆႉၼႆႉ ၶဝ်ၸႂ်ႉ ၼမ်ႉၵမ်ႈ ဢၼ်ုလၵ်ႉတီႈ ၶွမ်ႇပၼီႇၼမ်ႉသႅၼ်ႈသႂ်ၼၼ်ႉလႄႈ သင်ဝႃႈ သင်ႇၼမ်ႉၵၢမ်ႈၼႆတႄႉ မၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လွတ်ႈၽေးလီယူႇ။ ပေႃးၵိၼ်ၼမ်ႉၼႆ ၵိၼ်တဝ်ႈၼမ်ႉသႅၼ်ႈသႂ်သေ မိူဝ်ႈပႆႇၵိၼ်ၼၼ်ႉ ၵူတ်ႇတူၺ်း ၽႃႈႁူမ်ႇမၼ်း ႁႂ်ႈပဵၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇပႆႇလႆႈယႃႉဝႆႉ။ တၢင်းပဵၼ် ၼင်ႇ ၼၢဝ်ၵတ်းသၼ်ႇ၊ တၢင်းပဵၼ်ဢွၵ်းဢေႃၵႂ်ႈ ၵျႃႇပၢၼ်ႇ လႄႈ ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် ဢၼ်ၵႆႉလႆႈႁၼ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ် တၢင်းပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉ ဢၼ်ငေႈတင်း ယႃႈယႃ လႄႈ တၢင်းပဵၼ် တီႇပီႇဢၼ်ၸိူဝ်ႉၽၼ်းဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵႆႉလႆႈႁၼ်ၼမ်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶႂ်ႈပၼ်တၢင်းၶႆးၸႂ်ယႂ်ႇယႂ်ႇၼမ်ၼမ်တႄႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈသမ်းဝႆႉ ယႃႈၵႅတ်ႇၵင်ႈ တၢင်းပဵၼ်တပ်းၵႂ်ႈၼိူဝ်ႉလိူင် လႄႈ ယႃႈယႃၵႅတ်ႇၵင်ႈ တၢင်းပဵၼ်တွင်ႉ။ တီႈၽိူၼ်ၶဝ်ႈၼႆႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸႂ်ႉ ၸေႃႉလႄႈ ၸေႃႉငႅမ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပေႃးတိူဝ်းလူမ်ၸႂ်ၼႆတႄႉ ၸႂ်ႉပႃးၼိူဝ်ႉမိုဝ်းၵွၼ်ႇ။ မိူဝ်ႈပႆႇၵိၼ်ၶဝ်ႈၼၼ်ႉ လၢင်ႉပႅတ်ႈတၢင်းသဵင်ႈ ၼႆႉ တေတိူမ်းယိၼ်းၶႅမ်ႉလီယဝ်ႉ။ ဢဝ်တင်း ၼမ်ႉယႃႈယႃၶႃႈမူင်ႈမႅင်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်တင်း ဢႄႇလ်ၵူဝ်ႇႁေႃးသေ ပွတ်ႈလၢင်ႉမိုဝ်းပႅတ်ႈၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉၼႆႉ မၼ်းပဵၼ်ပၢႆးဝူၼ်ႉလီဢၼ်ၼိုင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ၸွမ်းၼင်ႇ တီႈမိူင်း ဢၼ်တိုၵ်ႉႁႃႁုၼ်ႈမုၼ်းမႃးၼၼ်ႉ - "ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၸၢင်ႈၶူဝ်ႈ၊ ပိင်ႈ၊ ၵွၵ်း ဢမ်ႇၼၼ် တူမ်ႈၼႆ - လိုမ်းပႅတ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉသေလႃႈ"။

တၢင်းပဵၼ် ဢဵတ်ႇ (HIV)

ပေႃးဢဝ်လၵ်းၸဵင် ဢေးသျႅၼ်း လႄႈ မိူင်းဝၼ်းတူၵ်းဝႃႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉ တၢင်းပဵၼ်ဢဵတ်ႇ ဢၼ်ၽေႈၸပ်းတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ သုင်ဝႆႉယဝ်ႉ (မိူဝ်ႈပီ 2019 ၼၼ်ႉ မီး 0.7% ၶွင် ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းယဝ်ႉ)။

လွင်ႈတူၺ်းထိုင် ပၢႆးယူႇလီ

ငိုၼ်းၵွင်ၵၢၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၵၢၼ်တူၺ်းထိုင် ပၢႆးယူႇလီ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းဢေႇၼႃႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပဵၼ်တၢင်းၶႆႈၼၢဝ်ဢွၼ်ႇဢီႈ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆၸိုင် ၸၢင်ႈၵႂႃႇၼႄတီႈ မေႃယႃ ၸိူဝ်ႈမီးတီႈ ဝဵင်းလူင်ၼၼ်ႉယူႇ။ ပေႃးပဵၼ်တၢင်းပဵၼ် မဵဝ်းလူၺ်ႇတူၺ်းထိုင်လမ်ႇလွင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ သၢႆငၢႆႁူင်းယႃၼႆႉ ဢမ်ႇပေႃးၵႆႉမီး လွင်ႈမူတ်းသႂ်သေ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ်ပၢႆးယႃႈယႃၵေႃႈ ၵႆႉမူတ်းသဵင်ႈဝႆႉယူႇ။ ယၢမ်းလဵဝ်တႄႉၵေႃႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် တီႈဝဵင်းလူင်ၼၼ်ႉတႄႉ မီးႁူင်းယႃသုၼ်ႇတူဝ် ဢၼ်ၶိုတ်းၵၢပ်ႈမႃးယူႇသေတႃႉ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းတႄႉ တေတိူဝ်းသုင်လိူဝ်သေ ႁူင်းယႃ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈယူႇ။ ပေႃးပဵၼ် ႁူင်းယႃဢၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ပိူင်ႇဝႆႉၼၼ်ႉသမ်ႉ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉလႄႈသင် ယႃႈယႃၸိူဝ်းၼႆႉလႄႈသင် ဢမ်ႇတဵမ်ဢမ်ႇထူၼ်ႈဝႆႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ၽူႈယႂ်ႇလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႄႈ ၵူၼ်းမၢၵ်ႈမီးတီႈၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၶဝ်တႄႉ ပေႃးဝႃႈ လူဝ်ႇယူတ်းယႃတၢင်းပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈၼႆ ၶဝ်ၵႂႃႇၸူးတီႈ မိူင်းထႆး လႄႈ မိူင်းသိင်ႇၵႃႇပူဝ်ႇ သေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ်တႄႉ လီသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ပေႃးပဵၼ်သၢႆငၢႆလမ်ႇလွင်ႈမႃးသေ ပေႃးတေတၢင်ႇႁိူဝ်းမိၼ်ၵႂႃႇၼႆႉ ယွၼ်ႉမၼ်းတေတူၵ်းၸူဝ်ႈငိုၼ်းၼမ်လႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇႁဵတ်း လွင်ႈမၼ်ႈၸႂ်ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း ႁႂ်ႈမၼ်းၼႄႉၼွၼ်းလီဝႆႉ။

တီႈပပ်ႉဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းမၢင်ၸိူဝ်း လႄႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉမၢင်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႁဵတ်းသဵၼ်ႈမၢႆ ႁွင်ႈယူတ်းယႃ ဢၼ် လုမ်းၽွင်းတၢင်လူင် ဢေႃႉသထရေးလီးယႃး ၵေႃႉပွင်ၵၢၼ်ဝႆႉၼႆသေတႃႉ ႁွင်ႈယူတ်းယႃၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈဢိုတ်းႁပ်းၵႂႃႇ ၸဵမ်မိူဝ်ႈ ပီ 2018 ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ လွင်ႈတိူင်ႇပၢင်ႇ၊ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း လႄႈ လွင်ႈထႆႇၶႅပ်းထၢတ်ႈ ဢိၵ်ႇတင်း လွတ်ႈၽႃႇတတ်းလဵၵ်ႉၼွႆႉတႄႉၵေႃႈ တီႈ ႁူင်းႁႅမ်း ဢိၼ်းယႃးလဵၵ်ႉ တီႈတႃႈၵုင်ႈၼၼ်ႉ မီးဝႊႉ ႁွင်ႈယူတ်းယႃ ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ယူႇ။

ဝႆႉလွင်ႈၼပ်ႉယမ်

လွင်ႈပၼ်ၸိုဝ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်တင်း ၽိင်ႈထုင်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ တီႈၽိင်ႈထုင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ဢမ်ႇမီးဝႆႉ ၸိုဝ်ႈမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း၊ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ႁွင်ႉၵိုၵ်းတင်း ၸိုဝ်ႈပေႃႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸိုဝ်ႈမႄႈၼၼ်ႉသေ ၵူၺ်းမီးၸိုဝ်ႈ ဢၼ်ပၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉၵူၺ်း။ တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း မၼ်ၼင်ႇ ၸွမ်ပွင်ၸိုင်ႈ ထိၼ်ႇၵျေႃႇ ၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၸိုဝ်ႈဢၼ်တၢင်ႇဝႆႉၵူၺ်း မၼ်းဢမ်ႇပႃး ၸိုဝ်ႈမုင်ႉႁေႃႁိူၼ်း၊ ၸိုဝ်ႈႁွင်ႉၵိုၵ်းၸိုဝ်ႈပေႃႈ ၸိုဝ်ႈမႄႈသေ ပေႃးဢဝ် ၵူၼ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းတႆးဝႃႈတႄႉ သႂ်ႇ လုင်း ဢမ်ႇၼၼ် ပႃႈ ၼႆသေ ပေႃးဝႃႈၵႂၢမ်းမၢၼ်ႈတႄႉ ပေႃးပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢႆးၼႆ တီႈၽၢႆႇၼႃႈၸိုဝ်ႈမၼ်းၼၼ်ႉ သႂ်ႇ ဢူး (ဦး) သေ ပေႃးပဵၼ် ၼၢင်းယိင်းတႄႉ သႂ်ႇ တေႃႇ (ဒေါ်) ၼႆလႄႈ တေၸၢင်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ဢူးထိၼ်ႇၵျေႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။

မျွၵ်ႉဢူး၊ ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈၵဝ်ႇ ရၶႅင်ႇ တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇ

လွင်ႈၼုင်ႈၶဝ်း ႁူမ်ႇလူမ်ႈတႅတ်းတေႃးလီၼၼ်ႉတႄႉ လိူဝ်သေဝႃႈ တီႈ ၼၢႆႉၵလၢပ်ႉ တေလႆႈႁၼ်ယူႇၵူႈတီႈ ၼင်ႇတီႈ ဢွင်ႈၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ၸိူဝ်းပဵၼ် ၵွင်းမူး၊ ၵျွင်းၽြႃး လႄႈ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ (ဢၼ်မီးဢၢၼ်ႇႁူဝ်ႁဵင်မၼ်း)။ ပေႃးပဵၼ်ၶူဝ်းဢၼ်ပိတ်းဢၼ်ပွတ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ် တႃႇၼုင်ႈ တီႈ ဢွင်ႈတီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။ ပေႃးၽႅဝ်တီႈ ၵွင်းမူး၊ ၵျွင်းၽြႃး၊ ၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ ၼႆ တေလႆႈထွတ်ႇၶႅပ်းတိၼ်၊ မၢင်ႈတီႈမႃး လႆႈထွတ်ႇပႃး မူင်တိၼ်ဝႃႇတိၼ် သေ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸၢင်ႈဝႆႉမႃးတီႈ ႁူးၶဝ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸၢင်ႈသႂ်ႇထူင်သေၵေႃႈ တေႃႉၵႂႃႇၸွမ်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈယူႇ။ ပေႃးဢဝ်တီႈဢေးသျႃးဝႃႈ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်လီဢၢမ်းဢေႃး ၼမ်သေသေ မီးလွင်ႈၸၼ်ၸႂ်လိူဝ်သေ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဝူၼ်ႉဝႆႉၼၼ်ႉယူႇ။

ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၼႆႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ်ၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈၶဝ်တႄႇၼႃႈႁိူၼ်းၸွမ်းၵၼ်ဝႆႉယဝ်ႉၵေႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇၼႄ လွင်ႈႁၵ်ႉပႅင်းၵၼ်တီႈ ၼႃႈၵူၼ်းတင်းၼမ်၊ ၼၼ်ႉမၼ်းမၢႆထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်လွင်ႈဝူၺ်ႇႁင်ႈၼႆလႄႈ ထုၵ်ႇလီဝႄႈယူႇ။

ၸဵမ်ၼၢင်းယိင်း ၵူၼ်းၸၢႆး ဢွၼ်ၵၼ်ၼုင်ႈ ၽႃႈတူင်ႇ/ သိၼ်ႈ ၸိူဝ်းဢၼ်ၶၢႆၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းၼၼ်ႉသေ ပေႃးလႆႈႁၼ် ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်း ပႆတၢင်းယူႇႁိမ်းႁွမ်းၶဝ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ မၼ်းဢမ်ႇၸႂ်ႈ လွင်ႈဢၼ်လၢၵ်ႇလၢႆးသင်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။ လၢႆးဝႅတ်ႉ ၵူၼ်းၸၢႆးလႄႈ ၵူၼ်းယိင်း ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပဵၼ်ၵူၼ်ႈၸၢႆးၼႆၵေႃႈ တေလႆႈဝႅတ်ႉၼင်ႇၵူၼ်းၸၢႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵႂႃႇတီႈ ၵျွင်းၽြႃးၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈၼုင်ႈၶူဝ်း ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈယဵၼ်ႇငႄႈသေ တီႈႁူးၶဝ်ႈ ၵျွင်းၽြႃးမၢင်တီႈၼႆႉ တေၸၢင်ႈယိမ်လႆႈ ၽႃႈတူင်ႇယူႇ။

ၽွင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇပၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ႁပ်ႉဢဝ် ၶႅပ်းႁဵင်းလိၵ်ႈ ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၼႆ ၸႂ်ႉမိုဝ်းၶႂႃႇတႃႇသေတႃႉ၊ ဢၼ်ပဵၼ် မိုဝ်းသၢႆႉၼႆႉ ဢဝ်ႁွင်းတႂ်ႈ ငွၵ်းသွၵ်ႈမိုဝ်းၶႂႃႇလႄႈ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မိုဝ်းသၢႆႉၼႆႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈၽိင်ႈထုင်းသေ ပွင်ႇဝႃႈ ပဵၼ်ယိပ်းလွင်ႈဝူၺ်ႇႁၢင်ႈ၊ ဢဝ်မိုဝ်းသၢႆႉ ယိပ်းၵမ် ၶႅပ်းႁဵင်းလိၵ်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီးၼႆႉ ပွင်ႇဝႃႈ မၼ်းလိူင်းၼႆယဝ်ႉ။

မၢၼ်ႈၶဝ်ႁွင်ႉၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းဝႃႈ ပူဝ်ႇ ၼႆသေ မၼ်းမီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ "ၽူႈမီးၸၼ်ႉတႃၶုၼ်" ပဵၼ်ၶေႃႈၵႂၢမ်းၶူဝ်ႈပူၺ်ႈ ပၢၼ်ၶူဝ်ႇလူဝ်ႇၼီႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ႁွင်ႉၸိူဝ်းဢႃႇယုယႂ်ႇတႄႉ ပေႃးပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢႆး ႁွင်ႉဝႃႈ လုင်း မၢၼ်ႈၶဝ်တႄႉဝႃႈ ဢူး ဢမ်ႇၼၼ် "ဢၼ်ၵႄႇ" ၼႆသေ ပေႃးဝႃႈ ပဵၼ်ၵူၼ်းယိင်းဢႃႇယုယႂ်ႇ ႁွင်ႉဝႃႈ ပႃႈ မၢၼ်ႈၶဝ်တႄႉဝႃႈ တေႃႇ ဢမ်ႇၼၼ် "ဢၼ်ႇတီႇ" ၼႆယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းၶိူဝ်းမၢၼ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ပေႃးဝႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တိုၵ်ႉမီး လွင်ႈၼပ်ႉယမ်ၼိူဝ်ၽိင်ႈထုင်းၶဝ်ယူႇၼႆတႄႉ တၢင်းမိုတ်ႈၵိုဝ်း တၢင်းယဵၼ်ႇငႄႈၶဝ်ၼၼ်ႉ ပေႃးၶႂ်ႈလီဢၢမ်းယဝ်ႉ။ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈတေႃႇ ၵူၼ်းသိုဝ်ႉၶွင်ၶဝ်ၼၼ်ႉ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ၶႅမ်ႉတႄႉတႄႉ (မၢင်ၸိူဝ်းဝႃႈ ၶႅမ်ႉလိူဝ်သေ မိူင်းထႆးၵွၼ်ႇ) ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ၵူၼ်းသိုဝ်ႉၶွင်ၶဝ်ၼႆႉ ငိုၼ်းၶဝ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇပေႃးလႆႈၼမ်၊ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ မီးၵၢင်ၸႂ် ၶႂ်ႈပၼ်ထိပ်ႉ ပၼ်ငိုၼ်းတွၼ်ႈသူးတႃႇ ၵူၼ်းႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၼႄႉၼွၼ်း ႁႂ်ႈထိုင်ၼႂ်းမိုဝ်းၶဝ်လီလီတႃႉ။

ၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်း

ပေႃးဢဝ်ၵၢၼ်ပၢႆးမိူင်းဝႃႈတႄႉ မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းတႄႉ ပေႃးၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ရူဝ်ႇႁိင်ႇၵျႃႇ ဢၼ်ဝႃႈ ပင်ႇၵႃႇလီႇၼၼ်ႉ လႆႈပဵၼ် လွင်ႈယွၼ်ႈငၢႆႈမႃးသေတႃႉ ဝၢႆးသေ သိုၵ်းမၢၼ်ႈ သိမ်းဢၢမ်းၼတ်ႈ မိူဝ်ႈပီ 2021 ၾႅပ်ႇဝႃႇရီႇ 1 ဝၼ်းယဝ်ႉသေၵေႃႈ လွင်ႈၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်း ႁၼ်ထိုင်ၼိူဝ် ၵလႃးပင်ႇၵႃႇလီႇၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆးမႃးယူႇၵမ်ႈၽွင်ႈယဝ်ႉ။ ၽွင်းယၢမ်းတေႃႈလဵဝ်တႄႉ တိုၵ်ႉပဵၼ် ၽွင်းသိုၵ်းမၢၵ်ႈ သိမ်းဢဝ် ဢၢမ်းၼတ်ႈသေ တိုၵ်ႉၶတ်းၸႂ် ၶိုင်ပွင် ႁႂ်ႈတင်းၵမ်ႇၽႃႇ ယိုၼ်ႁပ်ႉၶဝ်ပဵၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေတႃႉ ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်း ဢွၼ်ၵၼ်ယိပ်းၵွင်ႈၵၢၼ်ႇ သၢၼ်ၶတ်းၶဝ်ဝႆႉယူႇလႄႈ သၢႆငၢႆ ၵၢၼ်မိူင်းတႄႉ တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢၼ်ယွၼ်ႈငၢႆႈယူႇ ၵူႈတီႈယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႉ ပေႃးၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ လွင်ႈပႃႇတီႇၵၢၼ်မိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ တေလႆႈတူၺ်းသေဢုပ်ႇ၊ တေလႆႈၽၢင်ႉ ယႃႇႁႂ်ႈၵႂႃႇထႆႇ ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈသိုၵ်း၊ ပလိၵ်ႈ လႄႈ ရူတ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ သင်ဝႃႈ ၶဝ်ႁႄႉတႃႇတွင်ႈထၢမ်ၼႆၵေႃႈ ၵိုတ်းပၼ်ရူတ်ႉလီလီသေ ၵေႃႈ တွပ်ႇဢၼ်ၶဝ်ထၢမ်ၼၼ်ႉလီလီ။ ပေႃးဢမ်ႇၼၼ် ၶဝ်တေပိုတ်ႇယိုဝ်း။ ယွၼ်ႉပဵၼ်လွင်ႈၸိူင်ႉၼၼ်သေ ၸိူဝ်းလႆႈလုတၢႆၵႂႃႇၵေႃႈ မီးမႃး တင်းၼမ်ယဝ်ႉ။

ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်

ၵေႃႈငၢႆးမိူၼ်ၵၼ်ၼင်ႇ မိူင်းထႆးယူႇ။ ပေႃးၵၢင်ၼႂ်ၸဝ်ႉၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေလႆႈႁၼ် ၸဝ်ႈရႁၢၼ်းသင်ႇၶႃႇၶဝ်ႇ ပႃးသီႇပိတ်ႈသေၵေႃႈ တုင်းသွမ်း ၸွမ်းသဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်းယူႇ။ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၽႃႇသႃႇပုတ်ႉထၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ဢွၼ်ၵၼ်ဝႆႉလိုၵ်ႉလမ်ႇတႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈသေ ပေႃးပဵၼ် ၸၢဝ်းပုတ်ႉထယူႇၼႆ မိူဝ်ႈပၢၼ်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ တီႈဢေႇသုတ်း လူဝ်ႇလႆႈ ၼုင်ႈသၢင်ႇၼိုင်ႈပွၵ်ႈ ပေႃးထိုင်ပၢၼ်ဢႃႇယု တဵမ်သၢဝ်း လႄႈ ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်မႃး လူဝ်ႇလႆႈ ၶိုၼ်ႈပဵၼ်ၸၢင်းယူႇ ၼိုင်ႈပွၵ်ႈယဝ်ႉ။ ၽႃႈလိူင်သၢင်ႇၵၢၼ်းတႄႉၵေႃႈ တင်းမိူင်းထႆးသေ မိူၼ်ၵၼ်ယူႇၵူၺ်း။ ပေႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသင်ႇၶႃႇရႁၢၼ်းၼႆ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ် တူဝ်ၶိင်း တိူဝ်ႉၵၼ်တင်း ၼၢင်းယိင်း၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၽွင်းမိူဝ်ႈလူႇတၢၼ်းၼၼ်ႉ ၼၢင်းယိင်းၶဝ် တေလႆႈၽၢင်ႉတူဝ် ယႃႇႁႂ်ႈတိူဝ်ႉၼိူဝ်ႉတင်း ၸဝ်ႈၶဝ်။ ယဝ်ႉၵေႃႈ ၸဝ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈယိပ်းငိုၼ်း။ ပေႃးၶႂ်ႈလူႇတၢၼ်းၸဝ်ႈၶဝ်ၼႆ လူႇၶဝ်ၼမ်ႉတၢင်းၵိၼ်သေ ပေႃးလႆႈလူႇတၢင်း ငိုၼ်းဝတ်ႉထုၼႆၵေႃႈ လူႇတၢၼ်းတမ်ႈတီႈ ၵပ်ႉပီႇၶဝ်ဢဝ်လႄႈ။ လွင်ႈလူႇတၢၼ်းၸူးၸဝ်ႈၶဝ်ၼႆႉ တေလႆႈပဵၼ် ဢၼ်ပေႃႇပဵၼ်မႃးႁင်းမၼ်းၵူၺ်း။ တေဢမ်ႇလႆႈပႃး လွင်ႈသေႃႇသူၼ်းတႃႇႁႂ်ႈလူႇႁႂ်ႈတၢၼ်း။ ယဝ်ႉၵေႃႈ တေဢမ်ႇလႆႈၵႂႃႇႁႃလူႇၶၢမ်ႇတီႈ ဢွင်ႈတီႈထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ၵႆႉမႃးၼၼ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႆႈႁၼ် မုၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်လႄႇႁႃလူႇၶၢမ်ႇငိုၼ်း ၸွမ်းတီႈဢၼ်ဢွင်ႈတီႈ ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်မႃးၼမ်ၼၼ်ႉၸိုင် ၼၼ်ႉ မၼ်းပဵၼ် မုၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ပွမ်ၵူၺ်း။

ဝႄႈလွင်ႈ ၼုင်ႈသိူဝ်ႈဢၼ်ပႃးႁၢင်ႈၽြႃးပုတ်ႉထ လႄႈ လွင်ႈသမ်းလၢႆး ႁၢင်ႈပုတ်ႉထ၊ ၼၼ်ႉမၼ်းပဵၼ် လွင်ႈဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်တႄႉတႄႉဝႃႈဝႃႈ လႄႈ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ ထူဝ်းရိတ်ႉၵမ်ႈၽွင်ႈ ယၢမ်ႈထုၵ်ႇတိၺွပ်ႉသေ လိုပ်ႈဢွၵ်ႇမိူင်း ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ပူၼ်ႉပႅၼ်ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈဢၼ်ၼၼ်ႉ။

တီႈၵျွင်းၽြႃး လႄႈ တီႈၵျွင်းမုၼ်ၸဝ်ႈၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ လူႇလူႇတၢၼ်းတၢၼ်းၼႆသေတႃႉၵေႃႈ မၢင်တီႈၼႆႉ မီးဢွင်ႈတီႈႁႄႉႁၢမ်ႈ တီႈၼၢင်းယိင်း ဢမ်ႇလႆႈၶဝ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈႁႄႉႁၢမ်ႈတီႈတႄႉမၼ်းတႄႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈတႃႇ ၼၢင်းယိင်း ၸိူဝ်းသမတႃႇၼၢင်းယိင်းတိုၵ်ႉလူင်းၼၼ်ႉၵူၺ်းၼႆသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇ တွင်ႈထၢမ်ၼႆႉ မၼ်းႁႅင်ႉလိူင်းၼႃႇၽႅဝ်လႄႈ ၸင်ႇဝႃႈ လႆႈႁႄႉႁၢမ်ႈ ၼၢင်းယိင်းတင်းသဵင်ႈၼႆယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇလႆႈယိပ်းငိုၼ်း၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ သင်ဝႃႈၶႂ်ႈလူႇတၢၼ်းငိုၼ်းၼႆ လူႇတၢၼ်းတွတ်ႈသႂ်ႇတီႈၼႂ်း တိူၵ်ႈငိုၼ်းလႆႈယူႇ။

ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၸၢင်ႈသိုဝ်ႉ ၶႅပ်းၶမ်းမၢင်မၢင်သေၵေႃႈ တဵၵ်းၶမ်းတီႈႁုၼ်ႁၢင်ႈၽြႃးလႆႈယူႇ။

မိူဝ်ႈပႆႇၶဝ်ႈ တီႈၼႂ်း ဝၢင်းၵျွင်းၽြႃးၼႆ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လူဝ်ႇလႆႈထွတ်ႇၶႅပ်းတိၼ်/သွၵ်းတိၼ် (မၢင်တီႈၼႆႉ လႆႈထွတ်ႇပႃး မူင်တိၼ်ဝႃႇတိၼ်) ၵွၼ်ႇ၊ ပေႃးဢမ်ႇႁဵတ်းၼႆ မၼ်းပဵၼ်ဢၼ်ပွမ်ၵူၺ်း၊ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်။ ပေႃးဝႃႈ ဝႆႈၽြႃးၼႆ ယႃႇပေႁႂ်ႈဢဝ် တိၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဝၢႆႇၵႂႃႇၸူး ၽြႃး။ ပေႃးမီးတီႈ ၵျွင်းၽြႃး ၽၢႆႇၼႃႈ ၽြႃးၼႆၸိုင် ၼင်ႈၶုပ်ႉၶဝ်ႇဢဝ်လႄႈ။

သဝသတိၵ ၼႆႉ တေလႆႈႁၼ်ပဵၼ် ႁၢင်ႈတၢင် ဢၼ်လႆႈႁၼ်ၼမ် တီႈ ၵျွင်းၽြႃးပုတ်ႉထ ၼၼ်ႉယူႇ။ ၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမၢႆထိုင် ၼႃႇၸီႇ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈသၢၼ်ၶတ်းၵျူး။

ၵပ်းသိုပ်ႇ

တႄႇလီႇၾူင်း

ၶူတ်ႉ ၸိုင်ႈမိူင်း: +95 တူဝ်ၼၢမ်းၼႃႈ တႃႇႁွင်ႉၸူး ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း: 00

ပိူင်မၢႆၾူင်းတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉၼင်ႇ code>+95 1 234-5678 ၼႆသေ ဢၼ်ပဵၼ် "95" ၼႆႉ ပဵၼ် ၶူတ်ႉၸိုင်ႈမိူင်း တွၼ်ႈတႃႇ မျၢၼ်ႇမႃႇ၊ ဢၼ်ပဵၼ်တူဝ်ၼပ်ႉတီႈ ၼိုင်ႈ, သွင်, သၢမ် လႄႈ သီႇ ၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၶူတ်ႉၼႃႈလိၼ်သေ ၸိူဝ်းပဵၼ် တူဝ်ၼပ်ႉ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ႇ ၼၼ်ႉ ပဵၼ် မၢႆၾူင်းပိုၼ်ႉတီႈယဝ်ႉ။

တီႈတႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ဢမ်ႇၼၼ် တီႈ လၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈသိုဝ်ႉလႆႈ သိမ်းၵၢတ်ႉ GSM/4G ယူႇ။ ပေႃးပဵၼ်ၵၢတ်ႉလၵ်းၸဵင်တႄႉ တေလႆႈပၼ် 1,500 ၵျၢပ်ႈ။ ဢေႃႇပရေႇတႃႇမၢင်ဢၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ၶၢႆပၼ်သိမ်းၶိုၵ်ႉတွၼ်း တွၼ်ႈတႃႇ ထူဝ်းရိတ်ႉၶဝ်ယဝ်ႉ။ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ဢေႃႇပရေႇတႃႇ မူဝ်ႇပၢႆး 4 ဢၼ်၊ MPT (Government+KDDI), Telenor, Ooredoo လႄႈ MyTel (Military+VietTel)။ ၸွမ်းလႄႈ လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈ ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်လႄႈ ၽူႈဢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းဝႆႉသေ MPT ၼႆႉ ပဵၼ် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ။ ဢေႃႇပရေႇတႃႇၶဝ်ၼႆႉ ၶဝ်ၶၢႆပၼ်ပလႅၼ်ႇ လၢႆမဵဝ်း - ၼင်ႇ တွၼ်ႈတႃႇႁွင်ႉၾူင်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၼႆ ၼိုင်ႈတႃ 20 ၵျၢပ်ႈ - 25 ၵျၢပ်ႈ။ တွၼ်ႈတႃႇ မႅၵ်ႉသဵတ်ႉတႄႉ ၼိုင်ႈၽိုၼ် 15 ၵျၢပ်ႈ -20 ၵျၢပ်ႈ။ ဢၼ်ပဵၼ် လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း တေႇတႃႇတႄႉ 1 MB/ 7 ၵျၢပ်ႈ ၵူၺ်းၵႃႈ ပလႅၼ်ႇမီးဝႆႉ လၢႆမဵဝ်း 1 GB 1000 ၵျၢပ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇလိူဝ်ၼၼ်ႉ။ ၵႃႈၶၼ်တွၼ်ႈတႃႇ IDD လႄႈ ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ရူမ်းမိင်းၼၼ်ႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ် ဢေႃႇပရေႇတႃႇ လႄႈ မိူင်းပၢႆတၢင်း ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ႁွင်ႉၸူးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ပေႃးဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸႂ်ႉတီႈၼႂ်း ဢေႇရိယႃႇဝဵင်းလူင် တေၸႂ်ႉတွၼ်ႈတႃႇ လၢတ်ႈၾူင်းၵူၺ်းၼႆတႄႉ ၼႂ်းၵႄႈ ဢေႃႇပရေႇတႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇပေႃးပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်သင်။ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ တီႈ ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၵႆၵႆၼႆ ၵူတ်ႇတူၺ်းဝႃႈ ဢေႃႇပရေႇတႃႇဢၼ်လႂ်တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈတီႈၼၼ်ႈ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸႂ်ႉ IDD ဢမ်ႇၼၼ် ရူမ်းမိင်းၼႆ ၶဝ်ႈတူၺ်းၵႃႈၶၼ် ဢၼ်ၶဝ်ပၼ်ဝႆႉ တီႈၼႃႈလိၵ်ႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉၶဝ်ၼၼ်ႉတႃႉ။

မေးလ်

လုၵ်ႉတီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇသေ ဢၼ်သူင်ႇလိၵ်ႈၸူး ၵူႈၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ လၢတ်ႈဝႃႈ ၶႅမ်ႉလႅပ်ႈလီယူႇၼႆယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ၵႃႈၶၼ်ယႂ်ႇ သူင်ႇၼင်ႇ ပႃႇသႄႇယူဝ်းယူဝ်းၵူၺ်းၼႆ မၼ်းၵေႃႈ တေၸၢင်ႈမီးၽေးၼင်ႇ တၢင်ႇတီႈတၢင်ႇလႅၼ်ၼၼ်ႉယူႇၼင်ႇၵဝ်ႇ။ ပေႃးတွၼ်ႈတႃႇသူင်ႇပႃႇသႄႇၵူႈၸိုင်ႈမိူင်း ၶႂ်ႈႁႂ်ႈၶၼ်မၼ်းထုၵ်ႇၼႆတႄႉ ၸႂ်ႉ EMS လႄႈ။

ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ

တွၼ်ႈၵၢၼ် လွင်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ ၸိုင်ႈမိူင်းၼႆႉ လႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈမႃး မိူဝ်ႈပီ 2013 ၼၼ်ႉသေ တၢင်းၽႂ်းတၢင်းဝႆးမၼ်းၵေႃႈ ၶိုၼ်ႈမႃးသေ ၵႃႈၶၼ်မၼ်းၵေႃႈ တိူဝ်းၶၼ်ထုၵ်ႇမႃးယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ပီ 2020 ၼၼ်ႉသေ ၶႂ်ႈဝႃႈတီႈ ႁူင်းႁႅမ်း တင်းသဵင်ႈၼႆႉ ၸႂ်ႉလႆႈ ဝၢႆႇၾၢႆႇ ၽရီးယူႇ။ ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်တင်း တၢင်ႇမိူင်းတႄႉ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ ၸႂ်ႉ ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ 4G ၼမ်လိူဝ်သေ ၸိူၵ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ဝၢႆႇၾၢႆႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်လီဢၢမ်းတႄႉၵေႃႈ တႃႈၵုင်ႈၼႆႉ မိူဝ်ႈပီ 2013 ၼၼ်ႉ တၢင်းၽႂ်း 4G ၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်တႅမ်ႇသေပိူၼ်ႈ တီႈ ဢေးသျႃးၼႆႉသေ ၵမ်းၼႆႉတႄႉ တၢင်းၽႂ်းမၼ်း ၶိုၼ်ႈထိုင်မႃး ထူၼ်ႈသီႇယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ 4G ၼႆႉတႄႉ ၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈ ၵူႈဝဵင်းလူင်၊ ဝဵင်း လႄႈ သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် ဢၼ်ပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းၼၼ်ႉယူႇ။ တေႃႈပဵၼ်တီႈဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႈ တေၸၢင်ႈၸႂ်ႉလႆႈပႃး ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ 3G လိူဝ်သေဝႃႈ ပဵၼ် တီႈဢၼ်ၵႆႁႅင်းၼႃႇဢႃးလႃး တႄႉ ပဵၼ်တီႈ ဢွင်ႈတီႈ မီးလွင်ႈသုၵ်ႈယုင်းတင်း ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢၼ်ႇ။ ၵႃႈၶၼ် တေႇတႃႇတႄႉၵေႃႈ 1 GB ၼႆႉ တေတူၵ်းၸူဝ်ႈယူႇ 2,500 ၵျၢပ်ႈ။ ဢိင်ၼိူဝ် ဢေႃႇပရေႇတႃႇသေၵေႃႈ ပလႅၼ်ႇဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ ဢၼ်ၵႃႈၶၼ်ထုၵ်ႇၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇ။ MPT ၼႆႉ ပဵၼ် ဢေႃႇပရေႇတႃႇ ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈသေ တႄႇလီႇၼေႃးတႄႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ယႂ်ႇသုတ်း ထူၼ်ႈသွင်ယဝ်ႉ။ ဢၼ်ပဵၼ် သိမ်း 4G ၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈသိုဝ်ႉလႆႈတီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် လႄႈ တီႈ လၢၼ်ႉၶၢႆၶူဝ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢၼ်လႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ။

ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၾူင်းသမၢတ်ႉ လႄႈ 4G ၸိူဝ်းၼႆႉ မႄႇၶႂၢၵ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးလႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ၶွင် ၵၾေးဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈၵိုတ်းၵႂႃႇသေ ၶဝ်ၶိုၼ်းသိုပ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈၸူး ဢွင်ႈတီႈလဵၼ်ႈၵဵမ်းယူႇယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မီးလွင်ႈတၢင်းမႃး တွၼ်ႈတႃႇ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵိုင်ႉၵၢင်ႉလူဝ်ႇၸႂ်ႉ ဢိၼ်ႇထႃႇၼႅတ်ႉ မႃးၼႆ ၸၢင်ႈၵႂႃႇၸႂ်ႉလႆႈတီႈ ဢွင်ႈတီႈလဵၼ်ႈၵဵမ်းၼၼ်ႉသေတႃႉ တွၼ်ႈတႃႇ လူတ်ႇလူင်းၾၢႆႇတႄႉၵေႃႈ ၶဝ်ဢမ်ႇပေႃးႁပ်ႉတွၼ်ႈ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မၼ်းတေၸၢင်ႈၵႂႃႇယွၼ်ႈ လွင်ႈလဵၼ်ႈၵဵမ်းၶဝ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တီႈမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ Facebook လႄႈ Viber ၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၸွႆႈသၢင်ႈ ဢႅပ်ႉ ဢၼ်ၸႂ်ႉၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။