မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇ

မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇ ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် ၼႃႈလိၼ် တီႈၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ဢၼ်ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ မိူင်းတႆး လႄႈ မိူင်းယၢင်းလႅင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူင်းတႆး ၼႆႉ မီး သီႇပုၼ်ႈၼိုင်ႈပုၼ်ႈ ၶွင် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆႉ ႁူမ်ႈဝႃႈ မီးၸၢဝ်းၶိူဝ်းလၢႆဢၼ်ယူႇႁူမ်ႈသဝ်းၵၼ်ဝႆႉသေတႃႉ ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး ၼႆႉ ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇ ဢၼ်ယူႇသဝ်းၼမ်သေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ တီႈၵူၼ်းတႆး ယူႇသဝ်းၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်ပဵၼ် ပွတ်းဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈ သေ ပဵၼ်တီႈ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ၶဝ် ယူႇသဝ်းယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈၵႂၢင်ႈၶႂၢင် ႁင်း ၸႄႈမိူင်း ပိူင်လူင် မိူၼ်ၼင်ႇ ပွတ်းဢွၵ်ႇၼမ်ႉၶူင်းၼၼ်ႉ မၼ်းဢမ်ႇမီးတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၵုမ်းထိင်း။ ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် ၼႆႉ ပဵၼ် ထုင်ႉသၼ်လွႆသေ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်း ယၢင်းလႅင် ဢၼ်ဝႃႈ ၵယႃး ၶဝ် ယူႇသဝ်းသေ ၶဝ်ႈပဵၼ်ၵူၼ်း ၸၢဝ်း ၶႄႇ-တိဝႅတ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းတၢင်ႇတီႈ ၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇတင်းၼမ်သေ ၶဝ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇတပ်ႉသိုၵ်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၶဝ် ပူၼ်ႉပႅၼ် သုၼ်ႇလႆႈ သုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းဝႆႉယူႇ။

ဝဵင်းလူင်

• 1 ႁၢႆးဝူဝ်း - ႁူးၶဝ်ႈ တႃႇၵႂႃႇၸူး ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ
• 2 သီႇပေႃႉ - ဝဵင်း ဢၼ်မီးတီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်း တႃႈလိူဝ်ႇ ၸူး လႃႈသဵဝ်ႈ
• 3 ၵဵင်းတုင် (Cheingtung, Chiang Tung, Kengtong, Kyaingtong)
• 4 ၵျွၵ်းမႄး
• 5 လွႆၶေႃ - ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ ၶွင် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်
• 6 မိူင်းလႃး - ဝဵင်းတေႃႇလွင်း ၵႃႇၸီႇၼူဝ်ႇ
• 7 မူႇၸေႈ - ဝဵင်းလႅၼ်မိူင်း ဢၼ်တႃႇလတ်းၶၢမ်ႈ ၵႂႃႇၸူး မိူင်းမၢဝ်း တီႈ ယုၺ်ၼၢၼ် ၊ မိူင်းၶႄႇ
• 8 တႃႈၶီႈလဵၵ်း - ဝဵင်းလႅၼ်မိူင်း ဢၼ်တႃႇလတ်းၶၢမ်ႈ ၵႂႃႇၸူး မႄႈသၢႆ တီႈ ၵဵင်းႁၢႆး, မိူင်းထႆး
• 9 တူၼ်ႈတီး - ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ မိူင်းတႆး

ဢွင်ႈတီႈ တႃႇၵႂႃႇထႅင်ႈ

• 1 ၼွင်ႁၢႆးယႃႈ

ဢၼ်လီပွင်ႇၸႂ်ဝႆႉ

ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး တီႈၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉ မၼ်းမိူၼ်ၵၼ်တင်း ၵူၼ်းတႆး တီႈၼႂ်း ၸႄႈတွၼ်ႈယုၺ်ၼၢၼ် ၶွင် မိူင်းၶႄႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၶိူဝ်းတႆး ၼႆႉ ပဵၼ် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းယႂ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ တီႈၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇယဝ်ႉ။ လႆႈပဵၼ်သိုၵ်းၵၼ်တင်း ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ မႃး မီးလၢႆႁူဝ်သိပ်းပီမၼ်း ယဝ်ႉ။ ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ လႆႈလူင်းလၢႆးမိုဝ်း လွင်ႈငမ်းယဵၼ်တင်း ၸုမ်းၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်း မိူင်းတႆးသေ မၢင်တီႈမႃး လႆႈပၼ်သုၼ်ႇ ၽွင်းငမ်းႁင်းၶေႃ ဢိၵ်ႈပႃးလွင်ႈၸႅၵ်ႇဝႆႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢၼ်ယဝ်ႉ။ ပေႃးဢဝ် သၢႆငၢႆ ၵၢၼ်မိူင်းဝႃႈတႄႉ မၼ်းပႆႇၼိမ်သဝ်း။ တီႈၼိူဝ် သဵၼ်ႈတၢင်းပိူင်လူင် တီႈသၼ်လွႆမိူင်းတႆးၼႆႉ တိုၵ်ႉမီး တီႈ သိုၵ်းၶဝ် ၵူတ်ႇထတ်းယူႇတင်းၼမ်ယူႇ။ တီႈၵူတ်ႇထတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လႆႈႁၼ်ႁဵတ်းပဵၼ် တီႈၶႅၼ်ႈ ၼႂ်းၵႄႈၼႃႈလိၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႇ (ၵႆႉႁၼ်တီႈ ၸႄႈတွၼ်ႈၶိုၵ်ႉတွၼ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဝဵင်းလူင်) ဢၼ်ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ၶဝ် ၵုမ်းၵမ်ဝႆႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႂ်း ပီ 2005 ၵျူႇလၢႆႇၼၼ်ႉ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢၼ်တႃႇငူပ်ႉငိလွင်ႈငမ်းယဵၼ်ၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇတိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ ယွၼ်ႉလွင်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈသေ ၼၼ်ႉမၼ်းပဵၼ် သၢႆငၢႆ ဢၼ် ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ၼႄဢဵၼ်ႁႅင်း တႃႇတိုၵ်းတေႃး ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ ဢၼ်မီးတီႈၼႂ်းမိူင်းတႆးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တီႈပွတ်းၸၢၼ်း ၼႃႈလိၼ်ၼၼ်ႉ ပဵၼ် ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင်ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းယၢင်းလႅင်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇ တီႈၼႂ်းၸႄႈတွၼ်ႈ လႄႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်းတီႈ ၸႄႈမိူင်းယၢင်း ဢၼ်မီး ၽၢႆႇၸၢၼ်း လႄႈ ၽၢႆႇတူၵ်းမၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းပၢႆးၽေး ၵႃႈတီႈ ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ ယူႇထင်သဝ်းတီႈ ၸႄႈမိူင်းမႄႈႁွင်ႈသွၼ် တီႈ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၼင်ႇမိူင်းတႆး လႄႈ ၸႄႈမိူင်းၸိူဝ်းမီးတီႈ သၢပ်ႇလႅၼ်မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇၼၼ်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ၸုမ်းယၢင်းလၢႆၸုမ်းၼႆႉၵေႃႈ တိုၵ်ႉသွၵ်ႈႁႃလွၵ်းလၢႆးတႃႇၵွၼ်းၶေႃ တွၼ်ႈတႃႇ မိူင်းယူႇသဝ်းၶဝ်သေ လႆႈမီး လွင်ႈတၢင်းယုင်ႈယၢင်ႈၵၼ်တင်း ငဝ်ႈငုၼ်းလူင်ပွင်ၸိုင်ႈမႃးယဝ်ႉ။ တႄႇ ပီ 2021 သေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ လႄႈတင်း ၸုမ်းယၢင်း တီႈၼႃႈလိၼ်မိူင်းယၢင်းၼၼ်ႉ လႆႈမီးလွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ် တႃႇၵိုတ်းလိုဝ်ႈလွင်ႈယိုဝ်းၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မႄႈၼမ်ႉၶွင်ၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် မၢႆတီႈၶၼ်ႈၶႅၼ်ႈၵၼ် ၼႂ်းၵႄႈ မိူင်းတႆး လႄႈ မိူင်းလၢဝ်းယဝ်ႉ။ ဢွင်ႈတီႈလႅၼ်လိၼ်ၼၼ်ႉ ၵမ်ႉၼမ် ႁူႉဝႃႈ ပဵꧣ် သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်း ၼႆသေ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼၼ်ႉ မၼ်းမၢႆထိုင် မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈ မိူင်းလၢဝ်း မႃးႁူပ်ႉၵၼ်တီႈ မႄႈၼမ်ႉၶွင် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼႃႈလိၼ် သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ လႆႈပဵၼ်မႃး ဢွင်ႈတီႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇ ယႃႈမဝ်းၵမ် ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ ၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇၼႆႉယဝ်ႉ။ လွင်ႈႁဵတ်းဢွၵ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ် ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ တေႃႉတႄႉမီးဝႆႉဢိတ်းဢွတ်းၵူၺ်းယဝ်ႉ။

ၵႂႃႇၸူး

တင်း ႁိူဝ်းမိၼ်

တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် ႁၢႆးဝူဝ်း (HEH  ^IATA)

တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် လွႆၶေႃ (LIW  ^IATA) - တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် လွႆၶေႃၼႆႉ မၼ်းပဵၼ် တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်ပၢႆးမၢၵ်ႈမီး ဢၼ်လဵဝ် တီႈၼႂ်း ၸႄႈမိူင်းယၢင်းလႅင် သေ မၼ်းၵွင်ႉသိုပ်ႇဝႆႉ ၸႄႈမိူင်း တင်း တႃႈၵုင်ႈယဝ်ႉ။ သၢႆၵၢၼ်မိၼ်ၵူႈဝၼ်းတႄႉ မီး သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ မျၢၼ်ႇမႃႇ လႄႈ သၢႆၵၢၼ်မိၼ် ဢႄးၵမ်ႇပေႃးၸ ဢၼ်လုၵ်ႉတီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ်တႃႈၵုင်ႈ သေ မိၼ်ၸူးတီႈ တႃႈႁိူဝ်းမိၼ် လွႆၶေႃၼႆႉယဝ်ႉ။

တင်း ရူတ်ႉပၢသ်ႉ

ရူတ်ႉပၢသ်ႉၼႆႉ လုၵ်ႉဢဝ် ဝဵင်းလူင် ၸိူဝ်းမီးတီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ် ၼႆႉသေ လႆႈၵွင်ႉၵၢႆၸူး တေႃႇ ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ မိူၼ်ၼင်ႇ တႃႈၵုင်ႈ လႄႈ တႃႈလိူဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

တင်းလူတ်ႉၵႃး

သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တီႈ ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ လႆႈၵွင်ႉဝႆႉၸူးတင်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ ပွတ်းၵၢင် လႄႈ လတ်းၶၢမ်ႈ ဝဵင်းလႅၼ်မိူင်း ၸိူဝ်းပဵၼ်တႃႈၶီႈလဵၵ်း၊ မႄႈသၢႆသေ ၵႂႃႇၸူးလႆႈ မိူင်းတႆး။

တင်း ရူတ်ႉလဵၼ်း

ဝဵင်းငဝ်ႈၸိုင်ႈ တီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ မီးလွင်ႈၵွင်ႉသိုပ်ႇ သၢႆတၢင်းရူတ်ႉလဵၼ်းၸူး သဵၼ်ႈတၢင်းလူင် တႃႈၵုင်ႈ-တႃႈလိူဝ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သၢႆသိုပ်ႇ ဢၼ်ၵႂႃႇၵွင်ႉၸူး သၢႆတၢင်းလူင်ၼႆႉ ပဵၼ် တႃႇၸီႇယဝ်ႉ။ ရူတ်ႉလဵၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ ၵမ်ႉၼမ် မၼ်းပဵၼ်ရူတ်ႉလဵၼ်းၵဝ်ႇလႄႈ မၼ်းၵႂႃႇၶၢဝ်းတၢင်းလွႆးလွႆးၵူၺ်း။

ၸွၼ်ႇ

ၵႂႃႇၸွမ်းတၢင်း

တႃႇတေဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း တီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၼႆႉၼႆႉ လူတ်ႉၵႃးၼႆႉ ပဵၼ်လွၵ်းလၢႆး ဢၼ်ငၢႆႈသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ လိူဝ်သေသဵၼ်ႈတၢင်းလူင် ၸိူဝ်းပဵၼ်တၢင်းၵႂႃႇဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇ တီႈၼႂ်းၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ သဵၼ်ႈတၢင်ႈဢမ်ႇပေႃးလီသေ တေပဵၼ်တၢင်းလိၼ်ၵမ်ႉၼမ်။ ပေႃးၶၢဝ်းၽူၼ်ၼႆႉတႄႉ တေပဵၼ်တၢင်းၵူမ်ႇ တၢင်းဢုင်သေ တေႁေႃႈလူတ်ႉႁေႃႈၵႃးယၢပ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ တေဢၢၼ်းၵႂႃႇ ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇၼႆ ၸႂ်ႉလူတ်ႉ 4x4 ၼႆႉလီသေပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ ၶီႇလူတ်ႉၶိူင်ႈ လူတ်ႉထိပ်ႇ ၵေႃႈလႆႈယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ပိုၼ်ႉႁူႉၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ သၢႆငၢႆမၼ်းတႄႉ လူဝ်ႇလႆႈမီးဝႆႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၸွမ်းသဵၼ်ႈတႃႈ သၢႆတၢင်းၼႆႉ မၼ်းမီးတီႈသိုၵ်းၶဝ်ၵူတ်ႇထတ်း လႄႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ တေၸၢင်ႈထူပ်းၺႃး တီႈၵူတ်ႇထတ်း ၶွင် သိုၵ်းမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပေႃးဝႃႈၵႆယၢၼ်ၵႂႃႇလိုၵ်ႉတႄႉ တေၸၢင်ႈထူပ်းၺႃး တီႈၵူတ်ႇထတ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၸုမ်းၸၢဝ်းၶိူဝ်းၸိူဝ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁၢင်ႈၽႅၼ်ႇလိၼ် တီႈၼႃႈလိၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၼႄဝႆႉ ၸိူဝ်းပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းလူင်ၵူၺ်း၊ ၸိူဝ်းပဵၼ် သဵၼ်ႈတၢင်း ဝၢၼ်ႈၼွၵ်ႈၼႃးပၢင်ႇတႄႉ တေပႆႇမီး တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈ။

ၵႂႃႇၸွမ်းရူတ်ႉလဵၼ်း

ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်းၸွမ်း ရူတ်ႉလဵၼ်း တီႈၼႂ်းၵႄႈ ဝဵင်းလူင် (ပိူင်ယၢင်ႇ မၼ်း တူၼ်ႈတီး၊ လွႆၶေႃ ၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ မီးဝႆႉ သၢႆရူတ်ႉလဵၼ်းပိုၼ်ႉတီႈသေ ရူတ်ႉလဵၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မၼ်းၵႂႃႇထိူင်းထိူင်းဢွၼ်ႇၵူၺ်း။ ၸိူဝ်းပဵၼ်ဝဵင်းဢွၼ်ႇ လႄႈ တီႈဢၼ်ၵႆယၢၼ်ၵၼ်တင်း ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉတႄႉ တေဢမ်ႇမီး သဵၼ်ႈတႃႈသၢႆတၢင်း ၵွင်ႉသၢၼ်ရူတ်ႉလဵၼ်း ဢၼ်ၵပ်းသိုပ်ႇလႆႈ။

တူၺ်း

ဢၼ်ပဵၼ် ၵၢတ်ႇၵူႈဝၼ်း တီႈ ဝဵင်းလူင်ၽၢႆႇဢုပ်ႉပိူင်ႈၼႃႈလိၼ် တီႈ ဝဵင်းၵဵင်းတုင် ၼၼ်ႉ မၼ်းမီးဝႆႉ ၶူဝ်းၶွင်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ ႁူမ်ႈဝႃး ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်း ဢမ်ႇပေႃးမႃးၼမ်သေတႃႉ မီးပႃးၶူဝ်းမၢႆတွင်း တွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်း ၵူၼ်းဢႅဝ်ႇလႄႇၶဝ်ယဝ်ႉ။ တီႈၵၢတ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈ ၵူၼ်းၼိူဝ်လွႆ ၸိူဝ်းၼုင်ႈၶူဝ်းလၢႆသီလၢႆမဵဝ်း ပေႃးတဵမ်လူင်ၵႂႃႇသေ ၸိူဝ်းပဵၼ် မုၼ်ႈၸဝ်ႈ၊ ၼၢႆးၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ လႆႈႁၼ် ၶၢမ်ႇသွမ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ တင်းတူၺ်း တင်းသိုဝ်ႉ တင်းသဵတ်ႈသေၼႆ တႃႇၶိုင်ႈဝၼ်းတႄႉ ၶၢဝ်းယၢမ်းတေသဵင်ႈၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။ ၵၢတ်ႇဢၼ်ၼႆႉ မၼ်းတိူဝ်းလီၶဝ်ႈၸႂ်လိူဝ်သေ ၵၢတ်ႇတီႈသၢပ်ႇလႅၼ်မိူင်း တီႈ တႃႈၶီႈလဵၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ဢၼ်ပဵၼ်ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၽႄ ၵူၼ်းၶိူဝ်းၵယၢၼ်း ပတွင်ႈၼႆႉ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင် ယွၼ်ႉဢဝ်ဝႅၼ်တွင်းသုပ်းသႂ်ႇတီႈၶေႃႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၼၢင်းယိင်းၶေႃးယၢဝ်း ၼႆသေ ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်ဝႆႉ သေ ပဵၼ်လွင်ႈၸၼ်ၸႂ် ၵူၼ်းထွင်ႈတဵဝ်း ၸိူဝ်းမႃးတီႈ မိူင်းတႆးသေ ဢိင်ၼၼ်ႉသေ ငိုၼ်းၶဝ်ႈၵေႃႈ တေတိူဝ်းမႃးတင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။

ၵိၼ်

တီႈၼ်ႂးၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ တၢင်းၵိၼ်ယဵၼ်ႇငႄႈ ၼမ်ၼႃႇ၊ ၶဝ်ႈပႃးၸိူဝ်းပဵၼ်-

• ၶဝ်ႈသွႆးတႆး - ၶဝ်ႈသွႆးဢၼ်သ်ႂႇၶေး ၵူႈမဵဝ်းမဵဝ်း။ ၶေးၵလေႃး၊ ၶေးမၢၵ်ႇၶိူဝ်သူမ်ႈ၊ ၶဝ်ႈပႃး မၵ်ႇၽိတ်ႉ၊ ထူဝ်ႇလိၼ်၊ ငႃး၊ ၼိူဝ်ႉမူ၊ ၼိူဝ်ႉၵႆႇ၊ ၽၵ်းလႅင် ၸၵႂႃႇ။
• ၽၵ်းၸွၵ်း - ၶဝ်ႈပႃး ၽွင်ၶဝ်ႈ၊ ၽၵ်ႈယိူဝ်ႈၼၢင်းၶဵဝ်၊ ၼိူဝ်ႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁေႃႇၼ်ႂးတွင်ၵူၺ်ႈသေ ၼိုင်ႈ။
• သႆႈယဵတ်ႈယၢင်းလႅၼ် - သႆႈယဵတ်ႈမူဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတီႈ ထုင်ႉမိူင်းယၢင်းလႅင်

ၽၵ်းတီႈၼ်ႂးၼႃႈလိၼ်ၼႆႉတႄႉ ၸေးၸုင်ႇလီဝႆႉ။ ၶဝ်ႈပႃးၸဵမ် ၶဝ်ႈၽၵ်းမၢၼ်ႈ၊ တၢင်းၵိၼ်မၢၼ်ႈ ၼင်ႇ မူင်ႉႁိၼ်းငႃး လႄႈ ၶဝ်ႈၽၵ်းၶႄႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။

ဢွၵ်ႉ

လဝ်ႈပိုၼ်ႉတီႈ တီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉတႄႉ ဢဝ်ၶဝ်ႈသၢၼ်၊ မၢၵ်ႇမႆႉမၢၵ်ႇတွၵ်ႇ၊ ၶဝ်ႈသၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေ ႁဵတ်းဝႆႉယဝ်ႉ။ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၸၢင်ႈႁၼ်လႆႈ ၵူၼ်းတီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ၶၢႆလဝ်ႈ ဢၼ်ႁဵတ်းဢွၵ်ႇတီႈႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ႁႅင်းလဝ်ႈၼႆႉ မၼ်းႁႅင်းဝႆႉ လႄႈ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပဵၼ်ၵူၼ်းၶႂ်ႈၸၢမ်းတူၺ်းၼႆ မိူဝ်ႈပႆႇသိုဝ်ႉၼၼ်ႉ ယွၼ်းၸိမ်းတူၺ်းဢွၼ်တၢင်းလႄႈ။ တၢင်ႇၸိူဝ်းတၢင်ႇဢၼ်တႄႉ တေမီး ပီႇယႃႇမၢၼ်ႈ (ၼင်ႇ မျၢၼ်ႇမႃႇ၊ တၵူင်ႇ) သေ ပဵၼ်တၢင်းလိူၵ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇဢိုၵ်ႉဢွၵ်ႉယဝ်ႉ။

ယူႇသဝ်းႁႂ်ႈလွတ်ႈၽေး

ၽၢင်ႉ - လွင်ႈယွၵ်ႇလႅၼ် ၵၢၼ်ငၢၼ်း ၼွၵ်ႈမိူင်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵျၢမ်းထၢမ်းဝႆႉ တီႈ မျၢၼ်ႇမႃႇၼႆႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၶၢမ်ႇတၢင်းၸၼ်ၸႂ်ဝႃႈ ဢမ်ႇတၢပ်ႈလူဝ်ႇ မီးၵၢၼ်ထူပ်းမိုဝ်း ဢမ်ႇတၢပ်ႇလူဝ်ႇဝီႇသႃႇႁဵတ်းၷၢၼ်သေၵေႃႈ တေလႆႈ ငိုၼ်းလိူၼ်ၼမ်ၼမ်၊ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ ၶဝ်ၶၢမ်ႇတၢင်း တိၶင်လွၵ်ႇငိူတ်ႈသေ တဵၵ်းၸႂ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ်တီႈ ႁူင်းႁပ်ႉၸႅင်ႈ၊ ၵၢၼ်တေႃႇလွင်းဢွၼ်ႇဢၢႆး တႄႇၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ တွၼ်ႈတႃႇ ႁူဝ်ယွႆႈမၼ်း တူၺ်းတီႈ ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း ၼၼ်ႉလႄႈ။ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ ၵႆႉၵႆႉ ယိူင်းၸူး ၵူၼ်းလၢတ်ႈၵႂၢမ်းၶႄႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ တၢင်ႇၸိူဝ်းၵေႃႈ ထုၵ်ႇၶမ်ၺႃးၼင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် သေၵေႃႉၵေႃႉ ႁူႉဝႃႈ ၶၢမ်ႇတၢင်းတိၺွပ်း လွင်ႈယွၵ်ႇလႅၼ်ဢၼ်ၼႆႉၼႆ ၵပ်းသိုပ်ႇ မိတ်ႇသျိၼ်ႇ ၽွင်းတၢင် ၶွင်မိူင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ။

တၢင်းၶႆႈၸႂ် ဢွၵ်ႇၶၢဝ်းတၢင်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ႁွင်းၵွင်း

တီႈၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ ၵမ်ႉၼမ်တႄႉ မၼ်းပဵၼ် ဢၼ်လွတ်ႈၽေးတွၼ်ႈတႃႇ ၵူၼ်းၼွၵ်ႈမိူင်းၶဝ်ယူႇ၊ ၵူၺ်းၵႃႈဝႃႈ ပေႃးတေၵႂႃႇ တီႈဢၼ်ၵႆဝဵင်းၼႃႇဢႃးလႃးတႄႉ ပေႃးဢမ်ႇပႃး ၽူႈၸိၼၢမ်းၼႄတၢင်းၵူၼ်းပိုၼ်ႉတီႈၼႆ တေထုၵ်ႇၸုမ်းလၢႆၸုမ်း ပၵ်းတႃတူၺ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇပႃး ၽူႈၸိၼၢမ်းသၢႆတၢင်းသေၵႂႃႇၼႆ တေၸၢင်ႈၵႂႃႇယဵပ်ႇၺႃး မၢၵ်ႇၽင်လိၼ်ယဝ်ႉ။ ၼၼ်ႉတႄႉ မၼ်းပဵၼ်ယွၼ်ႉ လွင်ႈသုၵ်ႈယုင်ႈ ၼႂ်းၵႄႈၵၢင် ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဢွၼ်ႇလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈယဝ်ႉ။

သဵၼ်ႈတၢင်းတီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ မၢင်တီႈၵေႃႈ မၼ်းတိုၵ်ႉတေၵႂႃႇယၢပ်ႇမႃးယၢပ်ႇယူႇ။ မၢင်တီႈၵေႃႈ ပေႃးတေၵႂႃႇဢႅဝ်ႇလႄႇ ၶႂ်ႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ပႆတိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်တင်းလူတ်ႉၶိူင်ႈသေ ၵႂႃႇမႃးဢဝ်။

တီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉ ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈမီးလႄႈ ၶႂ်ႈပၼ်တၢင်းၶႆႈၸႂ် ႁႂ်ႈမီးလွင်ႈႁႄႉၵင်ႈတူဝ်လီလီ။ တီႈလႅၼ်လိၼ် ထႆး-မၢၼ်ႈ ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ၼၢဝ်ၼူၵ်ႉဢၼ်ငေႈယႃႈယႃၼၼ်ႉပဵၼ်ပိူင်လူင်မၼ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ပေႃးၸဝ်ႈၵဝ်ႇတေၵႂႃႇတီႈၼႂ်း ၼႃႈလိၼ်ၼႆႉၼႆၸိုင် လူဝ်ႇႁၢင်ႈႁႅၼ်းလွင်ႈၵႅတ်ႇၵင်ႈဝႆႉလီလီ။